عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

İran pazarlık için 12 Batılı rehineyi elinde tutuyor

Fransız araştırmacı Fariba Adelkhah’ın hapsedilişinin ikinci yıldönümü.

Fariba Adelkhah’ın resmi, dün Paris merkezine asılırken, şehrin belediye başkanı onun İran’da devam eden tutukluluğu hakkında konuşma yaptı (AFP)
Fariba Adelkhah’ın resmi, dün Paris merkezine asılırken, şehrin belediye başkanı onun İran’da devam eden tutukluluğu hakkında konuşma yaptı (AFP)
    Paris/Şarku’l Avsat
TT
TT

İran pazarlık için 12 Batılı rehineyi elinde tutuyor

Fariba Adelkhah’ın resmi, dün Paris merkezine asılırken, şehrin belediye başkanı onun İran’da devam eden tutukluluğu hakkında konuşma yaptı (AFP)
Fariba Adelkhah’ın resmi, dün Paris merkezine asılırken, şehrin belediye başkanı onun İran’da devam eden tutukluluğu hakkında konuşma yaptı (AFP)

İran, çoğu İran vatandaşlığına sahip 12 Batılıyı hapiste veya ev hapsinde tutuyor. Batılı kaynaklar, Tahran’ın bunu tavizler elde etmek için pazarlık aracı olarak gördüğünü aktarıyor. İranlı yetkililer de bu ‘rehineleri’ casusluk yapmak veya devlet güvenliğini ihlal etmek gibi suçlarla itham ederken, rehineler suçlamaları reddediyor.
Örneğin, 5 Haziran 2019’da Tahran’da tutuklanan Fransız-İranlı akademisyen Fariba Adelkhah, tutuklanmasının üzerinden iki yıl geçmesine rağmen Tahran ile Batı arasında devam eden güç yarışından dolayı özgürlükten mahrum bir ‘rehine’ olarak kalmaya devam ediyor.  Tutuklanmasının yıldönümünde, başkent Paris’in kalbindeki belediye merkezi binasının cephesine Fariba Adelkhah’ın fotoğrafı asıldı. Yapılan anma törenine, Adelkhah ile birlikte tutuklanan ve sonra Fransa’da gözaltına alınıp ABD’ye iade edilmekle tehdit edilen İranlı bir mühendisle takas edilerek Mart 2020’de serbest bırakılan ortağı Roland Marchal da katıldı. Araştırmacılara Destek Komitesi ise, “Avrupa’da tutuklu İranlıların serbest bırakılması için Fransa’ya karşı bir baskı ve şantaj aracı olarak mı tutuyor? İki yıl geçmesine rağmen hala neden alıkonulduğunu bilmiyoruz. İran, bunu iç hesaplarını kapatmak için mi yapıyor? İfade özgürlüğüne karşı verdikleri cevap muhalif sesleri susturmak mı?” sorularını yöneltiyor.
Rehineler listesine turist Benjamin Briar’ın da eklenmesi, Fransız Dışişleri Bakanlığının görevini daha da karmaşık hale getirdi. Araştırmacılara Destek Komitesi, “Fariba Adelkhah herhangi bir siyasi faaliyette bulunmadı. O, yalnızca üniversitedeki çalışmaları nedeniyle özgürlüğünden yoksun bırakılmış bir bilim mahkumudur” açıklamasını yaptı. Sosyal ve politik antropoloji alanında yaptığı araştırmalarla tanınan Adelkhah, “milli güvenliğe karşı komplo kurmak” suçundan 5 yıl, “rejime karşı sahte propaganda yapmak” suçundan 1 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Sciences Po Üniversitesi’nde, İran konularında uzmanlaşan 62 yaşındaki araştırmacı, tutuklanıp 1 yıl hapis yattıktan sonra Ekim 2020’de de 300 metreden fazla seyahat etmesini engelleyen bir elektronik bileklik ile Tahran’da ev hapsine alınmıştı.
Araştırmacılara Destek Komitesi üyesi Beatrice Ibo, Fransız haber ajansı AFP’ye şu açıklamaları yaptı: “Adelkhah hiçbir şeyi yapmakta özgür değil. Psikolojik işkenceye maruz kalmaya devam ediyor. Her zaman sinirleriyle oynuyorlar. Şartlı tahliye ve af girişimlerimiz başarısız oldu. Dışarısı ile bağlantıları, aile ziyaretleri ve Fransa’daki birkaç yakını ile yaptığı telefon konuşması ile sınırlı. Ayrıca uzaktan eğitimle Arapça ve İslam Hukuku dersleri alıyor. Bu ona çok yardımcı oluyor. Adelkhah çok güçlü bir kişiliğe sahip. Gözaltına alındığında 49 gün açlık grevi yaptı. Şimdi ise İran siyasetinin kaprisleriyle ve uluslararası çıkarlarıyla uğraşmak zorunda.”
Bazı çevreler, Batılıların tutuklanmasının, nükleer anlaşmayı yeniden tesis etmek için Viyana’da devam eden müzakerelerle ilgili olabileceğine dikkat çekiyorlar. Dosyaya aşina olan bir kaynak, İran’da bazılarının bir nükleer anlaşılmaya varılmasından rahatsız olduğunu, bunu engellemek için rehine kartını masaya sürebileceğini aktarıyor. Ancak bu kaynağa göre, Viyana nükleer müzakereleri başarılı olursa “müzakerelerdeki olumlu rolleri için Fransızlara bir teşekkür jesti” yapılabilir.
Adelkhah’ın çevreleri, en azından tutukluluk koşullarının iyileştirilmesini umuyorlar ancak Adelkhah’ın İran uyruklu olması işleri zorlaştırdığı için temkinli davranıyorlar. Paris’teki diplomatlar, sadece dışarıda değil, aynı zamanda içerideki rehinelerin durumunu, İranlılar için bir tehdit mesajı olarak yorumluyorlar. İran meseleleri uzmanı Celement Terme, Paris’te Diplomatik Basın Derneği ile yaptığı görüşmede, “ İran, Belçika’daki Esadullah Asadi’yi kurtarmak için belirli birkaç kişiye dikkat ediyor” dedi. Esadullah Asadi, 2018’de, Fransa’da, muhaliflere karşı bombalı saldırı planlamaktan 20 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Fariba Adelkhah’ın yakınları, Adelkhah’ın Asadi ile takas edilmesi süreci ile ilgili gerekli bilgilere sahip olmadıklarını düşünüyorlar.
Clement Terme, Fransa’nın İran ile, Başkan Macron’un da Cumhurbaşkanı Ruhani ile sürekli irtibat halinde olduğunu ancak İran devletinin Devrim Muhafızları’nın varlığı gibi İran’ın çok katmanlı devlet yapısı sebebiyle Fransız rehinelerin uzun süredir hapiste olduğunu aktardı. Öte yandan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in de bir Rus rehine ile ilgili İran Derin Devleti ve Devrim Muhafızları ile görüşmeler yaptığını ifade etti.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Ulus-devlet ve dini gruplar

Mezhepçilik bir hastalıktır, bir tedavi değildir. İnsanları ele geçirdiğinde bölünmelerine ve birliklerinin bozulmasına yol açan hastalıklı bir ilettir (Sosyal medya)
Mezhepçilik bir hastalıktır, bir tedavi değildir. İnsanları ele geçirdiğinde bölünmelerine ve birliklerinin bozulmasına yol açan hastalıklı bir ilettir (Sosyal medya)
TT
TT

Ulus-devlet ve dini gruplar

Mezhepçilik bir hastalıktır, bir tedavi değildir. İnsanları ele geçirdiğinde bölünmelerine ve birliklerinin bozulmasına yol açan hastalıklı bir ilettir (Sosyal medya)
Mezhepçilik bir hastalıktır, bir tedavi değildir. İnsanları ele geçirdiğinde bölünmelerine ve birliklerinin bozulmasına yol açan hastalıklı bir ilettir (Sosyal medya)

Mustafa Feki

(Ey insanlar! Sizi bir erkekle bir dişiden yarattık ve birbirinizle tanışmanız için sizi soylara ve kabilelere ayırdık. Allah katında en üstününüz en çok takva sahibi olanınızdır). Yaratıcı, herhangi bir dini grubu veya mezhebi ayırmadan istisnasız bütün insanlara böyle hitap etmiş. Dahası bu yüce ayet, genel ve soyut bir tarzda, bütün zaman ve mekanlarda insana hitap etmekte ve Yüce Yaratıcının katında yarattıkları arasında mutlak eşitlik olduğunu ifade etmektedir. Ayrıcalık ve farklılığın tek ölçütünün sadece takva olduğunu vurgulamaktadır. Takvaysa, doğru yolda yürümek, fanatik olmayan ve ırkçılığı reddeden normal bir hayat yaşamak demektir. Üstelik Kuran-ı Kerim bu ilahi çağrıyı sadece Müslümanlara özgü kılıp başkalarını dışlamamıştır. Bilakis, bunu vatanları, dinleri ve aidiyetleri ne olursa olsun bütün insanlara yönelik mutlak bir çağrı kılmıştır. Dolayısıyla mezhepçilik toplumsal bir göstergedir, bir mezhep ile diğer toplumlar arasındaki bir ayrıcalık değildir.

 

 Özellikle bu Ramazan ayı ve oruç günlerinde vicdanlarımızdan eksik olmaması gereken üç eksenle bağlantılı bu anlamları hatırlıyoruz. Birinci eksen, Müslümanlar için oruç ayı, Hristiyanlar için Paskalya ve Yahudi bayramlarının yarattığı manevi ivme etrafında dönüyor. Üçü de semavi dinlerin, yeryüzü medeniyetlerinin, insanlık için zaman ve mekanda büyük sıçramalara ve niteliksel değişimlere yol açan insani bir doğaya sahip kültürlerin tebliğ ettiği tevhit dininin kurucusu Hz. İbrahim'in evlatlarıdır. Dolayısıyla ben de tarihçilerin, araştırmacıların ve din adamlarının büyük çoğunluğuyla aynı kanaatteyim; mezhepçilik bir hastalıktır, tedavi değildir. İnsanları ele geçirdiğinde bölünmelerine ve birliklerinin bozulmasına yol açan hastalıklı bir illettir. İnsani yönlerle hiçbir bağlantısı olmayan ırksal fikirlere dayandığından, insanlar arasında öznel gerekçelerle işe yaramaz ayrım türleri yaratmaktadır.

Hepimiz özgür yaratıldık ve doğduğumuz anda zihnimize hiçbir despotizm veya baskı prangası vurulmadı. Ama olan şu ki, hayatın açgözlülüğü, iniş çıkışları, insanın eğilimleri ve hatta günümüzdeki nefret söylemi, şu anda tanık olduğumuz bulanık tabloyu yarattı. Mutlak bir ayrımcılık olmaksızın, milletler ve kabileler oluşturmak üzere dallanıp budaklanan insan grupları ve ırklar arasındaki ilişkileri kapladı. Yahut geleceğe el koydu veya ırkçı ayrımcılığı ve nefrete dayalı bölücülüğü temel alan keyfi kararlara yol açtı. Arap milleti ve belki de İslam ümmeti, mezhepsel ayrışmalarla ve insani birliğe yönelik şiddetli darbelerle boğuştu ve boğuşuyor. Örneğin Endülüs’te şehir devletleri kuruldu ve bunun sonunda Endülüs’ü kaybettik, Araplar ve Müslümanlar İber Yarımadası'nı terk ettiler. Yahudilerin de İspanya'yı terk etmek zorunda kaldığı, bölünme nedenleri ve ihtilaf unsurları ortaya çıkana kadar, güneydeki İslam ülkelerinin onlara kucak açtığı bu felaket için herkes gözyaşı dökmeye devam etti.

İkinci eksen, saf ırk ve Tanrı'nın seçilmiş halkı hakkındaki yanlış konuşmalarla ilgilidir. Aynı inanç içerisinde bile dinsel ayrılıkların acı sonuçlarına tanık olduk. Doktrinler çoğaldı, mezhepler çeşitlendi ve karşımıza bir doktrin mozaiği çıktı. Oysa kutsal kitaplardaki ilahi söylem, genel olarak insanlara ve hiçbir ayrım veya dışlama olmaksızın bütün halklara hitap etmektedir. Dahası mezhepçilik, köken ve köklerinde birleşen, sadece dallarında ve yorumlarında farklılık gösteren tek dini, gruplara ve mezheplere bölmeye çalışan bir kerteye varmıştır. Ortaçağ Avrupası manevi ve dünyevi otoriteler arasındaki çatışmalarla boğuştuysa, İsa Mesih'in (a.s.) mahiyetine yani tanrı mı insan mı olduğuna dair manevi bakış açılarında anlaşmazlık yaşadıysa, İslam ümmeti de meşhur hakemlik olayından sonra Sünni-Şii ayrışmasından büyük zarar gördü. Halbuki her iki büyük mezhep de tek ilah inancını, Kuran-ı Kerim'i, İslam'ın beş şartını paylaşıyorlar ve namazlarında aynı yöne yöneliyorlar. Yetmezmiş gibi iki mezhep kendi aralarında da gruplara ve fırkalara ayrıldılar. Bunlar da, birleştiren ve ayırmayan, birleştiren ve dağıtmayan tevhit ışığının ışığında ortak mesajın özünü kavramamış, dinsel bütünleşmenin kıymetini bilmeyen uzak kollara bölündüler.

Üçüncü eksen mezhepçiliğin halklar ve toplumlar üzerindeki olumsuz etkileriyle ilgilidir. Bu durum kaçınılmaz olarak parçalanma, bağlılıkların üretilmesi, gerekçesiz ve yararsız bölünmelerin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Mezhepçilik, toplumlar arasında yayılan ve istikrarın özünü kemiren bulaşıcı bir hastalıktır. Siyasi çekişmelere dönüşen dinsel ayrılıklara kapıyı aralamakta, böylece ümmetin dokusunu parçalamakta, yanlış mantık ve saçma fikirlerle nesillerin geleceğini tehdit etmektedir.

Burada açıkça kaydediyorum ki, başka bir şey değil, sadece bilinen tezahürleriyle, hukuki ve siyasi güvenceleriyle, yarattığı kültürel iklimle ve besleyici toplumsal çevresiyle modern devletin doğuşu, bunların hepsi, gerektiğinde taraflar arasındaki uçurumu kapatmaya ve anlaşmazlıkları çözmeye yetebilir. Bu bağlamda, insan gruplarının doğal gelişimleri sonucu ortaya çıkan ve nihai biçimine ulaşan, çağdaş uluslararası ilişkilerin doğasına en uygun, en istikrarlı tarihsel bir veri olarak ulus-devleti ifade etmektedir. Bu nedenle mezhepsel temelde parçalama, bölme ve ayrıştırma çabaları, yetkinlikleri çökertmekte, insan toplulukları arasında haksız engeller yaratmakta ve aynı zamanda milli birliği bozmaktadır. Arap haritasında Lübnan'ın 1943 Anayasası'yla başlayan, ardından yarım asırdan fazla bir süre sonra Taif Anlaşması ile geliştirilen, bu güzelim kadim ülkenin ağır bir bedel ödeyeceği kanlı bir iç savaşa yol açan mezhepsel ayrışma sonucu ne kadar büyük acılar çektiğini hatırlayabiliriz.

Irak da, 1920'de İngilizlerin Sünnilerle, 2003'te de Amerikalıların Şiilerle iş birliği yapması dışında hiçbir gerçek gerekçesi olmayan mezhepçilik belasından çok çekti. Yani mezhepsel dinsel ayrışma, her zaman herkesin, hatta bulundukları ülkelerdeki Yahudi azınlıkların da katıldığı Arap-İslam medeniyetinin himayesinde kalmış bölgeye yabancıdır. Dolayısıyla bu ayrışmalardan bahsetmek saçmadır.

Yeni Suriye devriminin, mezhepler arası eşitlik ilkesini benimseme ve mezhepsel, dinsel ve etnik ayrışmalardan uzak durma kararlılığını her zaman vurguladığına dikkat çekelim. Araplar ve Kürtler aynı medeniyetin, aynı ortak kültürün çocuklarıdır. Arap ve İslam dünyasındaki tüm azınlıklar aynı dokunun parçasıdır; hatta Farslar, Türkler, Kürtler ve Berberiler ulus-devletin birliği çerçevesinde bir çoğulculuk buketi oluşturmaktadırlar. Mezhepsel ayrışma, kapsayıcı, güçlü, istikrarlı, huzursuzluk ve sorunlardan uzak yaşayan modern devletler yaratmaz. Asıl olan, tek ulus-devleti bölünmeyi bilmeyen, parçalanmayı kabul etmeyen eşsiz bir alaşım haline getiren insani kaynaşma ve insani bütünleşme halidir.

Burada Arap Hristiyanların milliyetçi hareketin öncüleri, birlik davetçileri ve kalıcı bütünlüğün savunucuları olduğunu hatırlatmalıyız. Nitekim Filistin meselesindeki tutumları ve Arap direniş hareketlerine verdikleri destek, dillendirilen bölünmelerin güvenilemeyecek, temel olamayacak hayali bölünmeler ve suni oluşumlar olduğunu göstermektedir.

Bu gözlemlerimizi, son on yıllarda Arapların, ulus-devlete yönelik tecavüzler, ithal fikir ve inançlar lehine onun özelliklerini yok etme çabaları sonucunda yaşadıkları acıların ve ödedikleri ağır faturanın boyutlarına bakarak sonlandıralım. Esas olan Arap milletinin, yapısının net, bünyesinin sağlam kalması, ihlalleri kabul etmemesi, her taraftan kendisine yöneltilen, birliğini bozmaya ve muazzam kültürel mirasına nüfuz etmeye çalışan zayıflatma girişimlerine tahammül etmemesidir. Çünkü kendisi, Firavun-Mısır, Arap-İslam, Babil-Asur, Fenike-Levanten olsun, istisnasız herkesin katıldığı köklü bir kadim medeniyet temeli üzerine kurulmuştur ve bu temelleri korumaktadır. Mağrip ülkeleri de bölgenin son on yıllarda, hatta belki de yüzyıllardır yaşadığı tüm zor koşullara ve sıkıntılara rağmen Arap ulusal dokusuna olumlu bir katkı sağladılar ve sağlamaya devam ediyorlar.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.