Dünyanın en tehlikeli 10 hayvanı: Hangisi yılda kaç insan öldürüyor?

Aslanlar iri gövdeleri ve keskin dişleriyle korkutucu görünse de listenin ancak son sırasında yer alabildi (Unsplash)
Aslanlar iri gövdeleri ve keskin dişleriyle korkutucu görünse de listenin ancak son sırasında yer alabildi (Unsplash)
TT

Dünyanın en tehlikeli 10 hayvanı: Hangisi yılda kaç insan öldürüyor?

Aslanlar iri gövdeleri ve keskin dişleriyle korkutucu görünse de listenin ancak son sırasında yer alabildi (Unsplash)
Aslanlar iri gövdeleri ve keskin dişleriyle korkutucu görünse de listenin ancak son sırasında yer alabildi (Unsplash)

Hollywood filmleri, insanları en çok korkutan hayvanların köpekbalıkları veya iri maymunlar olduğunu söylese de gerçekler çok farklı.
BBC’nin popüler bilim yayını Science Focus’un hazırladığı 10 maddelik listeye göre insanlar açısından dünyanın en tehlikeli hayvanı çok daha küçük ve jilet gibi keskin dişleriyle değil, yaydığı mikroplarla öldürüyor.
Listenin zirvesinde Zika ve sıtma virüsleriyle hayatı tehdit eden sivrisinekler yer alıyor. Ayrıca insanların kendisi de listenin ikinci sırasında.
İşte dünyanın en tehlikeli 10 hayvanı:

10. Aslanlar

Aslanlar bugün esas olarak Afrika'nın orta, doğu ve güney bölgelerinde yaşıyor (Unsplash)
Aslında geyik, ceylan, gergedan, fil ve domuz gibi hayvanları avlasalar da aslanlar, yılda 200 insanın ölümüne neden oluyor.

9. Suaygırları

Suaygırları, nehir ve göl kenarlarında yaşamayı tercih ediyor (Unsplash)
Hipopotam diye de bilinen otobur suaygırları yüzünden her yıl 500 insan hayatını kaybediyor.

8. Filler

Gösteri hayvanları olarak kullanılan filler, korktuklarında insanları ezerek felaketlere neden olabiliyor (Unsplash)
Filler, hayvanat bahçelerinde veya sirklerde esaret altında tutuluyor. Aynı zamanda her yıl 600 insanın ölümüne yol açıyor.
 
7. Timsahlar

Timsahlar, Hollywood filmlerinde de soğuk kanlı katiller olarak resmediliyor (Unsplash)
Gerçek hayat, timsah saldırılarını konu edinen korku filmlerini aratmıyor. Bu yırtıcılar yılda bin insanının hayatını kaybetmesine neden oluyor.

6. Akrepler

Akreplerin hepsi zehirli değil. 1000 kadar akrep türünün 30'u ölümcül zehir taşıyor (Unsplash)
Örümceğimsiler sınıfının zehirli üyeleri akrepler, her yıl 3 bin 300 insanı öldürüyor.

5. Adımlayıcı yarım kanatlılar

Bu böcekler, İngilizcede "suikastçi" diye niteleniyor (Unsplash)
Bu böcekler, öbür böceklerin kanlarını emerek beslenen, iyi uçan ve koşan hayvanlar. Bazı türleri, daha büyük böceklerden ve insanlardan besleniyor. Aynı zamanda Chagas isimli bir tropikal hastalığa da yol açtıkları için her yıl 10 bin insan bu böcekler nedeniyle hayatını kaybediyor. 

4. Kuduz hayvanlar

Özellikle köpeklerin kuduza karşı mutlaka aşılanması gerekiyor (Unsplash)
Kuduz taşıyabilen hayvanlar, bu hastalığı bulaştırarak, özellikle kırsal kesimlerde her yıl 59 bin kişinin ölümüne yol açıyor. Ancak hayvanların aşılanmasıyla bu hastalığın önüne geçilebilir.

3. Yılanlar

Ormanlık alanların yerleşime açılması nedeniyle yılanlar, insanlarla içiçe yaşamaya başladı (Unsplash)
Soktuklarında ölümcül olabilen yılanlar, yılda 138 bin insanın ölümüne yol açıyor.

2. İnsanlar (Sadece cinayetler)

İnsanların kendisi, listedeki çoğu hayvana kıyasla daha fazla insanın ölümüne yol açıyor (Unsplash)
Yalnızca cinayetler yüzünden hayatını kaybeden kişilerin sayısı yılda 400 bin kadar.

1. Sivrisinekler

Sivrisineklerin yaydıüı hastalıklardan korunmanın en önemli yolu aşılama (Unsplash)
Sivrisinekler sıtma, Dang Humması, Zika gibi birçok hastalığa neden olan mikroplar taşıyabiliyor. Bu minik böcekler, ısırıklarıyla her yıl 725 bin insanın ölümüne yol açıyor.
Independent Türkçe, Science Focus, Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü



Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
TT

Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)

Yeni bir araştırmaya göre OpenAI'ın ChatGPT'si gibi yapay zeka sohbet botlarının mantıklı düşünmesini ve akıl yürütmesini gerektiren sorgular, diğer soru türlerine göre daha fazla karbon salımına yol açıyor.

ChatGPT gibi geniş dil modellerine (GDM) yazılan her sorgu enerji gerektiriyor ve karbondioksit salımına yol açıyor. Almanya'daki Münih Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'nden araştırmacılar bu emisyon seviyelerinin sohbet botuna, kullanıcıya ve konuya bağlı olarak değiştiğini söylüyor.

Hakemli dergi Frontiers'ta yayımlanan araştırma, 14 yapay zeka modelini karşılaştırarak karmaşık akıl yürütme gerektiren cevapların, basit cevaplara göre daha fazla karbon salımı yaptığını ortaya koydu.

Soyut cebir veya felsefe gibi uzun uzun muhakeme gerektiren sorgular, lise tarih dersi gibi daha dolambaçsız konulara göre 6 kat daha fazla emisyon üretiyor.

Araştırmacılar yapay zeka sohbet botlarını sık kullananların, karbon emisyonlarını sınırlamak için sordukları soruların türünü ayarlamasını öneriyor.

Çalışma, farklı konularda bin standart soru üzerinden 14 GDM'yi değerlendirerek karbon salımlarını karşılaştırdı.

Çalışmanın yazarı Maximilian Dauner, "Eğitimli GDM'lere sorulan soruların çevresel etkisi, bunların muhakeme yaklaşımına büyük ölçüde bağlı ve doğrudan akıl yürütme süreçleri, enerji tüketimini ve karbon salımlarını önemli ölçüde artırıyor" diyor.

Akıl yürütme özelliğine sahip modellerin, yalın yanıt veren modellere kıyasla 50 kata kadar daha fazla karbondioksit salımına yol açtığını gördük.

Bir kullanıcı yapay zeka sohbet botuna soru sorduğunda, sorgudaki kelimeler veya kelime parçaları bir dizi sayıya dönüştürülerek model tarafından işleniyor. Bu dönüştürme ve yapay zekanın diğer hesaplama süreçleri karbon salımlarına neden oluyor.

Çalışma muhakeme becerisine sahip modellerin soru başına ortalama 543,5 jeton (token) oluştururken, yalın modellerin sadece 40 jeton gerektirdiğini belirtiyor.

Makalede "Daha yüksek jeton ayak izi, her zaman daha yüksek CO2 emisyonu anlamına gelir" ifadeleri kullanılıyor.

Örneğin yaklaşık yüze 85 doğruluk oranına ulaşan Cogito, en isabetli modellerden biri. Yalın cevaplar veren benzer boyutlardaki modellere göre üç kat daha fazla karbon emisyonu üretiyor.

Dr. Dauner, "Şu anda GDM teknolojilerinin doğasında, doğruluk ve sürdürülebilirlik arasında bir taviz verme ilişkisi görüyoruz" diyor. 

Emisyonları 500 gram karbondioksit eşdeğerinin altında tutan modellerin hiçbiri, bin soruyu doğru cevaplamada yüzde 80'in üzerinde doğruluk oranına ulaşamadı.

Karbondioksit eşdeğeri, çeşitli sera gazlarının iklim değişikliği üzerindeki etkisini ölçmek için kullanılan bir birim.

Araştırmacılar yeni bulguların, insanların yapay zeka kullanımı hakkında daha bilinçli kararlar almasını sağlayacağını umuyor.

Araştırmacılar bir örnek vererek DeepSeek R1 sohbet botundan 600 bin soruyu yanıtlamasını isteyen sorguların, Londra'dan New York'a gidiş-dönüş uçuşuna eşdeğer karbon emisyonu yaratabileceğini söylüyor.

Buna karşılık Alibaba Cloud'ın Qwen 2.5'i, benzer doğruluk oranlarıyla üç kat daha fazla soruya cevap verirken aynı emisyon seviyelerine ulaşıyor.

Dr. Dauner, "Kullanıcılar, yapay zekadan yalın cevaplar vermesini isteyerek veya yüksek kapasiteli modellerin kullanımını, gerçekten bu gücü gerektiren görevlerle sınırlayarak emisyonları önemli ölçüde azaltabilir" diyor.

Independent Türkçe