Mustafa Rüstem
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile ABD Başkanı Joe Biden arasında İsviçre'nin Cenevre şehrinde yapılan toplantıya hakim olan olumlu hava, Suriye'nin kuzeybatısındaki İdlib kırsalında yaşanan silahlı çatışmanın sesiyle dağıldı. Bu, 10 yılın ardından silahlı çatışmaların yeniden kötüleştiğinin göstergesi niteliğindeydi.
Heyetu Tahriru’ş Şam’ın (HTŞ) başlıca kalelerinden olan Cebel ez-Zaviye, ülkenin kuzeybatısında askeri haritalarda zorlu bir noktaya işaret eden kırsal, ücra bir bölgenin en tepe noktasında yer alıyor. Çatışan tarafların gerek siyasi gerekse sahada kazanım elde etmek için gerçekleştirdiği mücadele ağırlıklı olarak bu bölgenin çevresinde yaşanıyor.
Diğer yandan Ankara, son zamanlarda güçlerinin çoğunu İdlib'in güney kırsalına kaydıran düzenli güçler ile mücadele etmek için temas hatlarına yakın askeri noktalar oluşturdu.
Hummalı çatışma
Düzenli ordunun İdlib ve Hama kırsalına yönelik harekâtını durdurduğu köy ve kasabaların eteklerinde Türkiye ve Suriye orduları arasındaki karşılıklı bombardımanların sürdüğü iddia ediliyor.
Putin ve Biden'in görüşmesine sayılı günler kala yaşanan İdlib'deki çatışmalar, her ne kadar gözler siyasi uzlaşmalara çevrilse de sahada bir bahis oynandığını gösteriyordu. Aşırılık yanlısı silahlı gruplar konusunda uzman olan siyasi analist Ömer Rahmun, İdlib'deki gerginliğin sıradan bir durum olduğu görüşünde. Aynı zamanda askeri bir harekât gerçekleşeceği yönündeki beklentileri de ihtimal dışı olarak değerlendiriyor.
Rahmun, Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı haberde şu açıklamalarda bulundu:
“İdlib’in geri kalan bölgeleri halen Gerilimi Azaltma Anlaşması’na tabi. Moskova Anlaşması’nın imzalanmasından bu yana hiçbir şey değişmedi. Bütün gözler 11 Temmuz tarihine ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) Bab el-Hava Sınır Kapısı’nın kapatılması veya açık bırakılması konusundaki tepkisinin boyutuna çevrilmiş durumda. ABD’nin açıklamaları, Rusya ile terör gruplarının yakalanması konusunda uzlaşılmasına karşılık geldi. Ancak tahminime göre Biden döneminde başka türde bir gerilime tanık olacağız. Bu yüzden yeni değişimlerin eşiğindeyiz diyebiliriz.”
Savaş haritasının değişmesi
Suriye’de ise çatışmalar hız kazanıyor. Düzenli ordu, birkaç cephede biden savaşmaya devam ediyor. Bunların başında da DEAŞ örgütünün kalıntılarına karşı yürütülen savaş var. DEAŞ'ın uyuyan hücreleri geçtiğimiz yılın başlarında güçlü bir şekilde yeniden aktif oldular. Humus çölünden doğuda Rakka ve Deyrizor’a kadar ve İdlib’in güney cephesi ile HTŞ gruplarının bulunduğu ülkenin kuzeybatısındaki bölgelerde yoğun bir şekilde faaliyet gösterdiler.
Diğer yandan Cebel ez-Zaviye'nin köy ve kasabalarında son çatışmalardan sonra binlerce aile yerlerinden edildi. Bu da askeri bir harekâta hazırlanıldığını gösteriyor.
Sivil kaynaklara göre düzenli kuvvetler tarafından tüm bölge üzerinde kontrolün yeniden sağlanmasına hazırlık olarak Rus hava kuvvetleri benzeri görülmemiş bir şekilde askeri tedbirlerini artırdı, çatışan gruplar da sığınaklarını güçlendirmeye başladı. Kaynaklar “Toplu bir şekilde insanların yerlerinden edilmesi, büyük bir savaşın veya yaklaşan bir harekâtın işareti. Bu da endişemizi artırıyor” ifadelerini kullandılar.
Ebu Muhammed el-Cevlani’nin liderlik ettiği HTŞ, Rusya’nın İdlib kırsalındaki bir mevzisini bombalaması sonucu iki unsurun yaşamını yitirdiğini duyurdu.
Moskova ve Washington, HTŞ’yi Cenevre ve Viyana’nın gözetiminde yapılan barış görüşmelerinin dışında tuttu. Eskiden Nusra Cephesi olarak anılan ancak 2016 yılında ismini değiştirdiğini açıklayan HTŞ, düzenli ordu Rusya’nın yardımıyla İdlib ve Hama kırsalının büyük bir bölümünü yeniden ele geçirene ve Halep ile Şam arasındaki büyük bir öneme sahip uluslararası yolu yeniden açana kadar İdlib'in pek çok bölgesini ve kırsalını elinde tutuyordu.
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), düzenli ordunun perşembe günü İdlib kırsalının güney kesiminde, İhsim, el-Bara, İblin, Balşun, Cazaf, Abdita, Ernebe, el-Fatira, Filafel ve Sufuhun kasabalarını roket ve toplarla hedef aldığını bildirdi.
Temkinli sakinlik ve gelecek görüşme
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan perşembe günü Rus mevkidaşı ile yakında bir görüşme yapacaklarını duyurdu. Ancak kesin bir tarih vermedi. Söz konusu görüşmede Suriye’nin kuzeyinde yaşanan son gelişmeler, ülkenin “insani sınır geçişleri” savaşına tanık olması ve Moskova’nın kuzeyde yerinden edilen yaklaşık üç milyon kişinin kaldığı çadırlara ulaşmaya çalışan tırların Bab el-Hava Sınır Kapısı’ndan geçmesine izin vermemekteki ısrarının tartışılması bekleniyor.
Bölgeyi ara ara çıkan çatışmalarla çevrelenen temkinli sakinliğe rağmen herkes muhtemelen Rusya’nın lehine olacak bir savaşın patlak vermesinden endişe ediyor. Özellikle kuzeybatıdaki toprakların Moskova’ın eline geçebileceği tahmin ediliyor.
Hamas mensupları, Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) çalışanlarını, ateşkes anlaşması kapsamında İsrail güçlerinin geri çekildiği ‘sarı hat’ içindeki bir bölgeye götürüyor. (Reuters)