عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Libyalılar, ABD’nin ülkelerindeki krize ilişkin ilgisinin artış nedenini sorguluyor

Analistler, Moskova’ya karşı Washington ile Ankara arasında koordinasyon olduğunu iddia ediyor.

ABD Dışişleri Bakanı Blinken (solda) ve Alman mevkidaşı Maas. (EPA)
ABD Dışişleri Bakanı Blinken (solda) ve Alman mevkidaşı Maas. (EPA)
    Kahire/Şarku’l Avsat
TT
TT

Libyalılar, ABD’nin ülkelerindeki krize ilişkin ilgisinin artış nedenini sorguluyor

ABD Dışişleri Bakanı Blinken (solda) ve Alman mevkidaşı Maas. (EPA)
ABD Dışişleri Bakanı Blinken (solda) ve Alman mevkidaşı Maas. (EPA)

ABD'nin Libya’da önümüzdeki aralık ayında yapılması planlanan seçimlerin zamanında gerçekleştirilmesine yönelik çağrılarının ve yabancı güçler ile paralı askerlerin ülkeden çıkarılması taleplerinin artmasının ardından bazı Libyalı analistler ve politikacılar, Washington'ın Libya'nın siyasi meselelerine artan ilgisinin nedenlerini sorguluyorlar. Ayrıca petrol ve terör dosyalarıyla ilgili geleneksel tutumunun kapsamını genişletmesinin nedeni de merak konusu. ABD’nin açıklamalarının İkinci Berlin Konferansı’na günler kala gelmesi de dikkat çekici olarak nitelendi.
ABD Başkanı Joe Biden ile Rus mevkidaşı Vladimir Putin'i bir araya getiren zirveye dair açıklamalarda bulunan Libya Temsilciler Meclisi Üyesi Ziad Daghim şu ifadeleri kullandı:
“Libyalıların ABD’nin ülkedeki siyasi duruma yönelik artan ilgisinden rahatsız olması, beklediğimiz gibi ABD ile Türkiye arasında, mevcut tutumlarda bir dereceye kadar görülen koordinasyondan kaynaklanıyor.”
Şarku'l Avsat'a konuşan Daghim sözlerini şöyle sürdürdü:
“Önümüzdeki dönemde, seçim tarihine kadar Türkiye ve ABD arasındaki koordinasyonunun devam etmesi, özellikle Türkiye'de konuşlu uluslararası örgütün (Müslüman Kardeşler) mevcut demokratik yönetimin kullandığı İslami lobiye kendi bakış açısını dayatmadaki başarısı nedeniyle endişe uyandırıyor. Ankara Washington'u, ABD’nin bölgedeki politikasına bağlılığı garanti edilen belirli bir figürü Libya'da cumhurbaşkanlığını devralmaya itecek şekilde hazırlamanın gerekliliği konusunda ikna edebilir. Bu, hükümetin atamasına benzer bir süreçtir.
Daghim bu sözleriyle, henüz tartışma aşamasında olan, seçimler için talep edilen anayasal zemine ilişkin cumhurbaşkanının yetkilerinin genişletilmesi ihtimalini ima etti.
Libya’da siyasal İslam hareketi seçim sürecini engellemekle suçlayan birçok kişinin aksine Daghim, “Bu engelleme geçiciydi. Türkiye’nin güvenini ve ABD’nin memnuniyetini elde etmiş belirli bir aday üzerinde anlaşma sağlanana kadardı” dedi.
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın internet sitesinde yer alan habere göre, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Libyalı mevkidaşı Necla el-Menguş ile yakın zamanda bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Blinken görüşmede, iki tarafa seçimlerin programa uygun bir şekilde, belirlenen tarihte yapılması çağrısında bulundu.
Ulusal Cephe Partisi Genel Sekreteri Feyruz en-Nuas ise ABD’nin seçim tarihine bağlı kalma konusunda artan baskısına ve ısrarına karşılık adil ve özgür bir seçim süreci sağlama ile ilgili yetkileri görmezden gelmesine ilişkin endişesini dile getirdi. Nuas açıklamasında “Çünkü seçimlerin istikrarlı bir ortamın önünü açabileceği veya herkesin sonuçlarını kabul edeceği konusunda endişe verici faktörler var” dedi.
Mevcut ABD yönetiminin Libya dosyasına gösterdiği ilgiye övgüde bulunan Feyruz en-Nuas sözleirni şöyle sürdürdü:
“ABD’nin Libya Büyükelçisi Richard Norland'ın Libya konusunda yaptığı açıklamaların tekrarlanması, çözümden ziyade durumun ağırlaşmasına katkıda bulunuyor. Çünkü herkes tarafından Libya dosyasına bağlılığı görüntüde bile olsa ABD’nin seçimler yoluyla çözüm arayışında olduğu düşünülüyor.”
ABD’nin Yakın Doğu’dan Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Vekili Joey Hood mayıs ayı ortasında Libya'yı ziyaret ederek Ulusal Birlik Hükümeti liderleri, Yüksek Ulusal Seçim Komisyonu Başkanı Dr. İmad es-Sayih ve Başbakanlık Konseyi ile bir araya gelmişti. Görüşmede ABD'nin bu yılın sonunda seçimlerin yapılmasına dair desteğini iletti.
Hood’un söz konusu ziyaretinden önce ABD'nin Libya Büyükelçiliği, Almanya, İtalya, İngiltere ve Fransa Büyükelçilikleri ile koordineli olarak ortak bir bildiri yayınladı. Ortak bildiride, Ulusal Birlik Hükümeti ve Temsilciler Meclisi de dahil olmak üzere Libya makamlarına ve kurumlarına 1 Temmuz’a kadar seçimleri kolaylaştırma ve anayasal temel ile yasal zemin üzerinde anlaşmaya varma çağrısında bulundular.
Feyruz en-Nuas’ın gündeminde Washington ile Ankara arasındaki koordinasyon da vardı. Libya topraklarındaki Rus Wagner unsurlarının varlığına ilişkin ABD’nin ve Avrupa'nın endişesine dikkat çekti:
"ABD’nin politikası bir süredir doğrudan karşı karşıya gelmeme ya da sınırları dışındaki herhangi bir konuda askeri olarak çatışmaya girmeme yönünde. Türkiye, özellikle bu konudaki tecrübeleri dolayısıyla Libya'da Ruslarla anlaşma ve müzakere konusunda en nitelikli taraftı. Bu, diğer bölgelerdeki koordinasyonları sayesinde gerçekleşiyordu. Üst düzey Türk heyetinin NATO toplantısı öncesi başkent Trablus'u ziyaret etmesi, bu koordinasyonun aynı hedefler için engellenmeden devam ettiğini gösteriyor."
Libya Ulusal Eylem Grubu Başkanı Halid et-Tercüman da şu değerlendirmelerde bulundu:
“ABD'nin ana müttefiki olan İngiltere'nin Rusya ve Türkiye gibi herhangi bir yeni oyuncu için Libya arenasını tüm ganimetleriyle terk etmeme konusundaki arzusu ortada. ABD ve İngiltere şu an kalıcı bir Rus askeri varlığı olmaksızın, Türkiye'nin Doğu Akdeniz'deki Libya petrol kaynaklarına ilişkin stratejisini önleyerek, Libya arenasındaki Türk ve Rus adımlarını engellemeye çalışıyorlar. Evet, ABD bir zamanlar Ruslarla mücadele etmek için Türkiye ile koordineli bir şekilde çalıştı. Aslında bunu yapmaya da devam ediyor. Ancak Washington’ın şu an Libya meselesine doğrudan ilgisini artırması sadece bölgedeki emelleri engellemek için değil, aynı zamanda bazen Suriye arenasında olduğu gibi bu konuda çıkarlarına yönelik Türkiye ile Rusya arasında gizli anlaşmaların olma ihtimalini de fark etmesinden kaynaklanıyor.”

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

UCM kararı ve İsrail'in adalet tanımındaki ikilemi

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Gazze Şeridi'nin kuzeyine yaptığı ziyaret sırasında askerlerle konuşuyor (Reuters)
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Gazze Şeridi'nin kuzeyine yaptığı ziyaret sırasında askerlerle konuşuyor (Reuters)
TT
TT

UCM kararı ve İsrail'in adalet tanımındaki ikilemi

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Gazze Şeridi'nin kuzeyine yaptığı ziyaret sırasında askerlerle konuşuyor (Reuters)
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Gazze Şeridi'nin kuzeyine yaptığı ziyaret sırasında askerlerle konuşuyor (Reuters)

Hayfa: Asad Ghanem

Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) Gazze'de işlenen savaş suçları ve insanlığa karşı suçlardan İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama emri çıkarma kararı, İsrail'de büyük tepkiye yol açarken, kararı reddettiğini açıklamayan hiçbir yayın organı, makam sahibi ve gazeteci kalmadı.

Burada kararın analizine, yansımalarına ve olası sonuçlarına girmeyeceğim. Zira hem karardan önce hem de sonra bunlar üzerine derinlemesine incelendi, düşünüldü ve analiz edildi. Fakat ben burada İsrail'in karar karşısındaki öfkeli tutumunu anlatmakla ilgileniyorum. Bunun için kendi aralarında iç meselelerde anlaşmazlıklar yaşayan, ama UCM’nin kararını reddetme konusunda birleşen resmî kurumlardan gelen bazı tepkilere bakmamız yeterli.

Bir yandan bizzat suçlanan Netanyahu'nun tepkisi, diğer yandan her gün Netanyahu'yu yolsuzluk, dolandırıcılık ve diğer suçlardan sanık sandalyesine oturtmaya ve İsrail mahkemeleri önünde hesap verdirmeye çalışan İsrail Başsavcısı Gali Baharav-Miara tepkisi.

Netanyahu'yu yolsuzluk yapmakla ve İsraillilerin yaşadıklarıyla ilgilenmemekle eleştiren Yeş Ahid Partisi lideri Yair Lapid ve Mavi-Beyaz İttifakı (Kahol Lavan) Lideri Benny Gantz gibi İsrailli merkez ve sol parti liderlerinin Gazze Şeridi’nde Hamas Hareketi tarafından kaçırılıp rehin alınanların geri dönmesi için bir esir takası anlaşmasına varılamamasına karşı verdikleri tepkilere hızlıca bir göz atacak olursak, Netanyahu ve Baharav-Miara’nın tepkilerinden temelde farklı olmadıklarını görebiliriz. İç meselelerde farklı düşünseler de Gazze, Batı Şeria ve Lübnan'daki suç politikalarını destekleme ve uluslararası meşru kararları reddetme konusunda hemfikirler.

İsrail, devleti ve kurumlarını, sözde İsrail demokrasisini, hukukun üstünlüğünü korumak, yolsuzluğu önlemek gibi ciddi anlam taşıyan konularda büyük tezatlar gösteriyor.

İç meselelerdeki anlaşmazlıklarda, önemli ve ciddi meselelerde bunlar tartışılır, protesto edilir, gösteri düzenlenir. İşte tamda bu yüzden birçok ayrıcalığa sahip olan ülkenin yarısı, ülkenin diğer yarısına karşı soluğu mahkemede alıyor. Devletin kuruluşundan günümüze kadar geçen süre zarfında kendilerine yapılan haksızlıkların intikamını diğer yarıdan almak istiyorlar.

İsrail, devleti ve kurumlarını, sözde İsrail demokrasisini, hukukun üstünlüğünü korumak, yolsuzluğu önlemek gibi ciddi anlam taşıyan konularda büyük tezatlar gösteriyor.

Dolayısıyla bu, muhalefetin ‘yargıya yönelik bir darbe’ olarak değerlendirdiği, hükümetin ‘yargı düzenlemesi’ reformu bağlamında olup bitenlerin ya da en azından olayın bir kısmının temel açıklamasıdır ve tarihte ezilmiş toplulukların daha fazla güç kazanmaya ve kendi görüşlerine göre kurucularının, kabilelerinin ve çevrelerindekilerin çıkarlarını gözeten kurumlara saldırarak siyasi zaferin meyvelerini toplamaya çalışırken ayrıcalıkların korunmasıyla ilgilidir. Bu tür anlaşmazlıklar, Arap basınındaki bazı analistlerin İsrail'in çöküşe doğru gittiğini ve bunun çok yakında gerçekleşeceğini öngörmelerine yol açtı.

Ancak İsrail'in kendisi, Filistinlilerden intikam almada, komşularıyla savaş ve barış konularında ve İsrailli liderleri suçlayan UCM kararı karşısındaki tutumunda bunu bize tekrar tekrar gösteriyor. İsrail, ordusuyla, halkıyla, güvenlik, siyasi ve yargı kurumlarıyla 7 Ekim 2023 tarihinden sonra soykırım suçları, yerinden etme, etnik temizlik, aç bırakma, aşağılama ve devletin doğuşundan bugüne kadar insan aklının tüm ahlaksızlıklarını içeren topyekûn bir savaşa girişti. Bu konuda birlik ve beraberlik içinde bir tutum sergileyen İsrail, uluslararası iradeye meydan okuyor, özür dilemeyi reddediyor ve hatta daha fazla suç işlemeye hazır olduğunu vurgulamaya çalışıyor.

İsrail, uluslararası iradeye meydan okuyor, özür dilemeyi reddediyor ve hatta daha fazla suç işlemeye hazır olduğunu vurgulamaya çalışıyor.

Tüm bunlar temelde Avrupa'dan ve başka yerlerden Filistin topraklarına zorla ya da seçilerek getirilen Yahudi yerleşimcilerin özüne ilişkin uluslararası toplumda, Arap dünyasında, akademik çevrelerde ve halk arasındaki tartışmalarla ilgili. Bu tartışma esasen şiddetin Siyonizm'in doğasında var olduğu fikri ile şiddetin siyasi gelişmeler bağlamında ve aşamalı olarak edinilen bir durum olduğu fikri arasında yapılıyor. Bu tartışma, sonuçlanması ve çözüme kavuşturulması mümkün olmadığından uzun yıllar daha devam edecek.

Yerleşimci-sömürgeci bir hareket olarak Siyonizm’in amacı yerli Filistinlilerin yerine Yahudileri ve diğerlerini geçirmekti. 1948 yılında yaşanan Nekbe (Büyük Felaket) öncesinde, sırasında ve sonrasında Filistinlilere karşı çeşitli şiddet yöntemleri geliştiren İsrail’in bu şiddeti geçtiğimiz yıldan bu yana Gazze Şeridi’nde ve Lübnan'da eşi ve benzeri görülmemiş suçlarla doruğa ulaştı.

Öte yandan, Siyonizm'in şiddete, Filistinlilerin ve Arapların kanına bulaşmayan başka bir yol izleyip izleyemeyeceğini anlayamayız, çünkü bunu yapmadı. Örneğin 1979 yılında Mısır'la, 1994 yılında Ürdün'le ve Oslo'da Filistinlilerle yapılan barış anlaşmalarından sonra bu konuda umut veren aşamalar ya da dönüm noktaları olduysa da bunların hepsi geçiciydi. Hatta İsrail barış ve göreceli olarak sakin denilebilecek zamanlardan faydalanarak başka bölgelerde başka suçlar da işledi.

xcsvfg
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve görevden alınan Savunma Bakanı Yoav Gallant (AFP)

İsrailli, Filistinli ve uluslararası çevrelerden akademisyenlerin Filistin'in Siyonizm tarafından sömürgeci bir kolonizasyon hareketi olarak kontrol edilmesine ilişkin gelişmeleri belgeleyen çalışmalarını ele alırsak Nekbe'den önce ve sonra Filistin'de yerleşimci sömürgeciliğinin devam eden şiddetine dair önemli belgelere ulaşmış oluruz.

Princeton Üniversitesi’nden Filistinli akademisyen Areej Sabbagh-Khoury tarafından kaleme alınan ve 2023 yılında yayınlanan Colonizing Palestine: The Zionist Left and the Making of the Palestinian Nakba (Filistin'in Kolonileştirilmesi: Siyonist Sol ve Filistin Nekbesi Süreci) adlı kitap, Siyonist solun ve genç muhafız Hashomer Hatzair'in, Nekbe'ye giden iki dünya savaşı arasındaki ve sonrasındaki dönemde Filistin topraklarının orta kesimlerinde yer alan Emir Vadisi’ne bağlı Filistin köylerinin ele geçirilmesindeki ve Filistinlilerin coğrafi olarak bu önemli bölgede neredeyse tamamen etnik temizliğe uğramasındaki rolüne ilişkin önemli belgeler içeriyor.

İsrail'in kuruluşundan önce ve sonra ‘halkların kardeşliği’, ‘çoğulculuk’ ve ‘eşitlik’ sloganları atan Siyonist hareketin sol kanadından isimler, Ben Gurion ve haleflerinin hükümetlerine katıldılar. Başka bir deyişle, sömürgeci projenin başlangıcından bu yana Filistinlilere karşı işlenen suçlara ve devletin kuruluşundan bu yana Filistinlilere ve Araplara karşı işlediği suçlara dahil oldular. Bu da iç meselelerde kendi aralarında anlaşmazlıklar yaşayan, ancak iş Filistinlilerin anavatanlarını kontrol etmek, onları sürüp yerlerine başkalarını getirmek ve kapsamlı bir ırksal üstünlük sistemini pekiştirmek için Filistinlileri ve diğer Arapları ezmek, öldürmek, terörize etmek ve sürgün etmek olunca bunda hemfikir ve bunu yapmak için en iğrenç suçları işlemeye hazır olan Siyonist hareket ve İsrailli akımlar arasındaki bu birlik ve beraberlik halinin bir diğer tezahürü.

İsrail'in UCM’nin kararına verdiği tepkileri gözden geçirirken, bunu İsrail'in iç meselelerdeki ciddi anlaşmazlıkları ve Filistinlileri ezmek, anavatanlarını kontrol etmek ve hatta Filistin'den en uzak noktada olsalar bile onları destekleyen ya da onlara yaklaşanları anti-Semitizmle suçlayarak haklarında soruşturma başlatmakla ilgili konularda tamamen hemfikir olmaları bağlamına oturtmak gerekir. Kısacası İsrail, içeride birbirinden kopuk görünen -ki bu doğru değildir- ve dışarıda ya da dışarıdan düşman olarak gördükleri karşısında uyumlu görünen -ki bu doğrudur- bir makinedir.

Hem eksik olan hem de ortaya koyulması gereken irade Filistin iradesidir.

İsrail’in hem dışarıdan hem de içeriden gelen baskılara karşı çok hassas ve duyarlı olduğuna şüphe yok. Bu da İsrail'i siyasi olarak kuşatmayı amaçlayan adımlar arasında en üst düzeyde koordinasyon ya da en azından bir homojenleşmenin olmasını gerektiriyor. İsrail'in Filistinli vatandaşlarına olduğu kadar organize ve etkin bir Filistin ulusal hareketinin yeniden canlandırılmasında Filistinli politikacılara, kararlılıklarını güçlendirmede Batı Şeria ve Kudüs’ün Filistinli sakinlerine, Filistinlilerin bu kararlılıklarını ortaya koymaları için sarf edilen diplomatik çabalarda ve destekte Arap dünyasına ve Filistin mücadelesini destekleyen ülkelere, rasyonelleştirilmesi ve devam ettirilmesi büyük önem taşıyan protesto gösterilerine ve boykot çabalarında Birleşmiş Milletler (BM) organları, uluslararası insan hakları kurumları, Netanyahu ve Gallant hakkında tutuklama emri çıkarma kararı alan UCM ve İsrail'in Gazze'de soykırım suçu işlediğine dair Güney Afrika tarafından açılan davada yakında benzer bir karar alması beklenen Uluslararası Adalet Divanı (UAD) da dahil olmak üzere İsrail uygulamalarını ifşa eden uluslararası kurumlara çok önemli bir siyasi rol düşüyor. Filistin'de adaleti sağlamaya ve İsrail'in Filistinli, Lübnanlı, Arap ve Müslüman komşularına karşı kontrolsüz canavarlığını engellemeye yönelik diğer faaliyetlerin ve çabaların da rolü büyük.

Tüm bunlar, Filistin'de yerleşimci sömürgeciliğinin sonuçlarını ortadan kaldırmayı, öncelikle Siyonizm’in ve İsrail'in işlediği suçlara bir son vermeyi ve ırksal üstünlük (apartheid) sistemini ve yansımalarını gidermeyi amaçlayan birikmiş bir süreç bağlamında bir gelişme olarak anlaşılmalı. Hedefleri olan, bunun için gerekli araçları içeren bir Filistin stratejik projesi geliştirmek ve çabaları, özelde Filistinlilerin, genel olaraksa Arapların çektiği acıların sona erdirecek açık bir yola ulaşacak şekilde organize etmek ve düzenlemek önemli.

Tüm bunlar için, meseleleri yönetebilecek bir liderlik ekibine sahip olunması büyük önem taşıyor. Filistinli ve Arap liderlerin bunu yapabilecek kapasitede olmaları önemli. Arapların performansı yetersiz ve Filistinlilerin şimdiye kadar sergiledikleri performans tam bir fiyasko. Ortak, yetenekli ve etkili bir Filistin liderliği inşa etmek, UCM kararının da bir parçası olduğu birikmiş sürecin Filistinlileri içinde bulundukları durumdan çıkarmayı amaçlayan başarılara ulaşmasının ön şartıdır. Hem eksik olan hem de ortaya koyulması gereken irade Filistin iradesidir. Her şeyden önce, Filistinliler olarak bu yönde çalışmaya başlamamız ve aynı anda hem iç hem de dış zorluklarla başa çıkma konusundaki başarısızlıklar serisine bir son vermemiz gerekiyor.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla tarafından çevrilmiştir.