Sisi: Kahire, Mısır-Irak-Ürdün zirvesinde yeni bir aşamayı sabırsızlıkla bekliyor

Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es Sisi, Iraklı mevkidaşı Berhem Salih ve Ürdün Kralı 2. Abdullah. (AFP)
Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es Sisi, Iraklı mevkidaşı Berhem Salih ve Ürdün Kralı 2. Abdullah. (AFP)
TT

Sisi: Kahire, Mısır-Irak-Ürdün zirvesinde yeni bir aşamayı sabırsızlıkla bekliyor

Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es Sisi, Iraklı mevkidaşı Berhem Salih ve Ürdün Kralı 2. Abdullah. (AFP)
Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es Sisi, Iraklı mevkidaşı Berhem Salih ve Ürdün Kralı 2. Abdullah. (AFP)

Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi dün (Pazar) yaptığı açıklamada, ülkesinin üçlü Mısır-Irak-Ürdün zirvesi çerçevesinde yeni bir işbirliği aşamasını başlatmayı ve ortak Arap eylemini güçlendirmeyi amaçlayan genişletilmiş stratejik ortaklık için birlikte hareket etmeyi sabırsızlıkla beklediğini söyledi. Bu durumun, üç ülkenin karşı karşıya olduğu ortak zorluklar ışığında, sürdürülebilir bir ekonomik entegrasyon ve stratejik işbirliği çerçevesi içinde geldiği belirtildi.
Söz konusu gelişme, Mısır Cumhurbaşkanı’nın Iraklı mevkidaşı Berhem Salih, Ürdün Kralı 2. Abdullah ve Irak Başbakanı Mustafa el-Kazimi ile Pazar günü Bağdat’ta katıldığı dörtlü zirve sırasında yaşandı.
Irak Cumhurbaşkanı, Sisi tarafından Mısır’dan Irak’a 30 yıl sonra devlet başkanı düzeyinde gerçekleştirilen ilk ziyaretten duyduğu gururu ifade etti. İki kardeş ülkeyi bir araya getiren bağların derinliğine ve ülkesinin Mısır ile işbirliğini stratejik ortaklık düzeyine çıkarma noktasındaki istekliliğine işaret etti. Bu durumun iki kardeş ülkenin çıkarlarına olacağına değinen Cumhurbaşkanı, Mısır’ın bölgesel ve uluslararası açıdan hayati önemi ışığında, bölgesel güvenlik ve istikrarın korunması ve bölgede dengenin yeniden sağlanması için söz konusu durumun bir mihenk taşı olduğunu vurguladı.
DPA’nın aktardığına göre, Irak Cumhurbaşkanı, Mısır’ın iki ülkedeki ilgili kurumlar arasında iletişim ve koordinasyon sağlayarak terörizm ve aşırıcılıkla mücadelede bitmek bilmek çabalarının yanı sıra, ülkesinin, mevcut çabalar çerçevesinde Irak’ı yeniden inşa etme noktasında kalkınma projeleri ve kapsamlı ekonomik reformların uygulanması konusunda, Mısır’ın deneyimlerinden yararlanma arzusunu dile getirdi.
Mısır, Irak ve Ürdün arasındaki üçlü işbirliği mekanizması çerçevesinde çeşitli işbirliği yollarındaki gelişmelerin görüşüldüğü toplantıda, Mısır Cumhurbaşkanlığı resmi sözcüsü, vizyon ve eylemleri birleştirme, ortak Arap eylemini destekleme ve Arap ulusal güvenliğini koruma noktasında gerekli çabayı göstermek amacıyla karşılıklı çıkarları ilgilendiren tüm konular ve dosyalar üzerinde koordinasyon ve istişarelerin sürdürülmesi çerçevesinde mutabık kalındığını bildirdi.
Mısır Cumhurbaşkanı, Bağdat’taki üçlü zirvenin oturum aralarında Ürdün Kralı ile yaptığı görüşmede Ürdün’ün güvenliğinin Mısır ulusal güvenliğinin ayrılmaz bir parçası olduğunu belirtti.
Mısır Cumhurbaşkanlığı resmi sözcüsü, iki ülkenin resmi ve halk düzeyinde sahip olduğu güçlü tarihi ve kardeşlik bağları ışığında, Sisi’nin, Ürdün Kralı ile sürekli istişare ve koordinasyon konusundaki istekliliğini vurguladığını belirtti. Sisi’nin iki ülke arasındaki mevcut koordinasyonu çeşitli düzeylerde sürdürme arzusunu dile getirdiğini de aktardı.
Sözcü Cumhurbaşkanı Sisi’nin Ürdün Krallığı ve liderliğine olan tam desteğini vurguladığını ifade etti. Sözcünün aktardığına göre Sisi, Ürdün güvenliğinin Mısır ulusal güvenliğinin ayrılmaz bir parçası olduğunu belirterek, Mısır’ın Kral Abdullah liderliğindeki kalkınma sürecine verdiği desteği vurguladı. Sisi, Kahire’nin Krallığın güvenliğini ve istikrarını onu zayıflatma girişimlerine karşı korumak için alınan tüm önlem ve çabalarda desteklediğini belirtti.
Öte yandan Ürdün Kralı ülkesinin, Mısır ile çeşitli konularda koordinasyon ve yoğun istişareleri derinleştirme noktasındaki istekliliğini vurguladı. Ürdün Kralı ülkesinin, Arap milletinin yaşadığı ortak zorluklarla mücadeleye katkıda bulunan Mısır’ın bölgedeki rolünün öneminin yanı sıra, iki kardeş ülke ve halklarının ortak çıkarları, istikrar ve refahları üzerindeki önemli etkisi ve ikili işbirliği yollarının geliştirilmesi konusundaki istekliliğine de işaret etti.
Görüşmede, Ortadoğu’daki barış sürecindeki gelişmeler ile özellikle Gazze Şeridi’ndeki son olayların ardından iki ülke arasındaki mevcut koordinasyon ele alındı. Ürdün Kralı, Mısır’ın Gazze Şeridi’ni yeniden inşa etme girişiminin yanı sıra, İsrailliler ve Filistinliler arasında ateşkesin sağlanması çabalarına övgüde bulundu.
Taraflar, barış süreci ve müzakereleri yeniden başlatmak amacıyla, Filistin meselesini uluslararası meşruiyet kararlarına dayalı bir şekilde çözmek için uluslararası çabaları yoğunlaştırmanın ve bu çerçevede çalışmanın önemini vurguladı.



İran, UAEA toplantısında çatışma uyarısında bulundu

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi
TT

İran, UAEA toplantısında çatışma uyarısında bulundu

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi, Batılı güçleri bugün başlayacak olan Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın (UAEA) üç aylık toplantısında çatışmaya karşı uyardı.

Tahran cuma günü, Almanya, Fransa ve Birleşik Krallık'ı toplantıda ‘stratejik bir hata’ yapmamaları konusunda uyarırken, diplomatik kaynaklar bu ülkelerin ve ABD'nin toplantıda İran’a karşı bir karar tasarısı sunmayı planladıklarını doğruladı.

UAEA Yönetim Kurulu'nun yaklaşık 20 yıl sonra ilk kez İran'ın Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması yükümlülüklerine uymadığını ilan etmesi ve Batılı güçlerin İran dosyasını Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'ne götürmesinin önünü açması bekleniyor.

Bekayi, “Çatışmaya verilecek yanıt daha fazla iş birliği olmayacak. İran bir dizi önlem hazırladı ve karşı taraflar kapasitemizin farkında. Bir sonraki aşamadaki gelişmelere bağlı olarak ve UAEA ile iş birliği içinde bir dizi adım atacağız” ifadelerini kullandı.

Geçen hafta başında yayınlanan gizli bir UAEA raporunda İran'ın yüzde 60'a kadar zenginleştirilmiş uranyuma sahip olduğu ve bunun daha yüksek bir seviyede zenginleştirilmesi halinde 10 nükleer silah yapımında kullanılabileceği belirtilmişti.

Bekayi sözlerini şöyle sürdürdü: “UAEA raporu, üç Avrupa ülkesi ve ABD'den gelen siyasi bir talimata dayanıyor ve gerçeği yansıtmıyor. Raporda taahhütlerden sapma yönünde bir husus yer almıyor, aksine Ortak Eylem Planı (nükleer anlaşma) çerçevesinde çözüme kavuşturulan eski suçlamalar yeniden gündeme getiriliyor. Ne yazık ki Siyonist varlığın sunduğu sahte belgeler ve bazı ülkelerin siyasi tutumları UAEA'nın bu konuları yeniden gündeme getirmesine yol açtı.”

Bekayi, İsrail'in 2018 yılı başlarında İran'ın nükleer arşivini karmaşık bir operasyonla ele geçirmesinin ardından UAEA’nın araştırılmasını talep ettiği gizli tesislerle ilgili soruşturmaya atıfta bulundu.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Bekayi, “Raporun içeriği tamamen siyasi. UAEA'nın davranışlarını Yönetim Kurulu'nun daha önce verdiği bir yetkiye dayandırarak meşrulaştırmasını kabul etmiyoruz. Bu tür raporlar bazı tarafların kendi pozisyonlarına sadık kalmaları için siyasi zemin sağlamaktadır” şeklinde konuştu.

Bekayi, “UAEA Genel Direktörü'nün son açıklamaları teknik yetkilerinin ötesine geçiyor. Barışçıl nükleer tesislere yönelik her türlü tehdidi barışa yönelik bir tehdit olarak değerlendiren 533 sayılı karar uyarınca, İran'ın nükleer tesislerine yönelik her türlü tehdide karşı net bir tavır alınmalı” dedi.

Bekayi, “Uluslararası bir kuruma başkanlık eden ve BM'de yüksek mevkilere talip olan her kim olursa olsun, tehdit ve gerginliği artırma aracı değil, barışın sesi olmalıdır” ifadesini kullandı.

UAEA şu anda ‘İran'ın nükleer programının tamamen barışçıl olduğuna dair güvence veremeyeceğini’ söylüyor.

Şarku’l Avsat’ın AFP’den aktardığına göre UAEA’nın Viyana'daki toplantısı öncesinde İran Atom Enerjisi Kurumu Sözcüsü Behruz Kemalvendi devlet televizyonuna açıklamalarda bulundu. Kemalvendi, “Elbette UAEA, İran İslam Cumhuriyeti'nin kapsamlı ve dostane iş birliğini sürdürmesini beklememelidir” dedi.

Diplomatik kaynaklar perşembe günü, Tahran'ın nükleer programına ilişkin 2015 anlaşmasına taraf olan üç Avrupa ülkesi ve ABD'nin, Tahran'ın dört gizli sahadaki nükleer faaliyetlerine ilişkin yıllardır süren soruşturmada ‘tam iş birliği yapmaması’ nedeniyle BM Güvenlik Konseyi'ne bir karar tasarısı sunmayı planladıklarını söyledi.

UAEA bir raporunda İran'ın nükleer programı konusunda ‘tatmin edici olmayan’ iş birliğini kınayarak, İslam Cumhuriyeti'nin yüksek düzeyde zenginleştirilmiş uranyum üretimini hızlandırdığına dikkat çekti.

İran'ın önerisi

Bu gelişme Tahran ile Washington'un İran'ın nükleer programı konusunda yeni bir anlaşma arayışı için görüşmeler yürüttüğü bir dönemde yaşandı.

Bekayi, ABD'li yetkililere İran'ın nükleer müzakereler kapsamında Umman üzerinden yakında ABD'ye sunacağı öneriyi değerlendirmeleri tavsiyesinde bulundu.

Bekayi, “İran halkının çıkarlarını ve haklarını dikkate almayan hiçbir öneri kabul edilemez. Ayrıntılara girmeyeceğim ama yakında Umman aracılığıyla teklifimizi sunacağız. ABD'ye bu fırsatı ciddiye almasını tavsiye ediyoruz” dedi. Bekayi, teklifin içeriğiyle ilgili ayrıntı vermedi.

İran Devrim Muhafızları Ordusu'na (DMO) bağlı Tesnim haber ajansının kaynaklara dayandırdığı haberine göre İran, ABD'nin önerisine yanıtını önümüzdeki iki gün içinde diplomatik kanallar aracılığıyla yazılı olarak gönderecek.

Ajansa göre, Tahran'ın yanıtı, yaptırımların etkin bir şekilde kaldırılması karşılığında Washington'un endişelerini giderecek önlemler sunarken, kendi topraklarında zenginleştirme ilkesini koruyan bir öneri içerecek. İran ayrıca kırmızı çizgilerine saygı gösterilmesi koşuluyla yeni bir müzakere turuna hazır olduğunu ifade edecek.

Bekayi, Batı medyasında altıncı turun planlandığına ve ABD'nin İran'a uranyum zenginleştirmeyi yüzde 3'e düşürme önerisinde bulunduğuna dair çıkan haberleri yalanladı. “Toplantı planlanmıştı ancak gerçekleşmedi. Bu medya haberlerinin çoğu doğrulanabilir değil ve genellikle psikolojik baskı yaratmayı amaçlıyor” dedi.

Bekayi şöyle devam etti: “Eğer taviz alışverişine dayalı gerçek müzakerelerden bahsediyorsak, ABD'nin önerisi bu anlayışı yansıtmıyor.”

Bu açıklama, Tahran'ın ‘kabul edilemez’ olarak nitelendirdiği ABD önerisine yanıt olarak geldi.

Bekayi gazetecilere yaptığı açıklamada, Washington ile Tahran arasındaki dolaylı müzakerelerin bir sonraki turuna ilişkin belirli bir noktasının olmadığını söyledi. Bekayi gazetecilere şunları söyledi: “Bu konuda bir karar alınırsa derhal duyurulacaktır.”

İki ülke, yaptırımların hafifletilmesi karşılığında İran'ın nükleer programını engellemeyi amaçlayan 2015 anlaşmasına bir alternatif bulmak için nisan ayından bu yana beş tur müzakere gerçekleştirdi.

ABD Başkanı Donald Trump, 2018'deki ilk döneminde bu anlaşmadan vazgeçerek Tahran'a yeniden sert yaptırımlar uygulamaya başladı.

İran Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf’ın dün devlet televizyonunda yayınlanan açıklamalarında, “ABD'nin önerisi yaptırımların kaldırılmasından bile bahsetmiyor. Hayalperest ABD Başkanı gerçekten İran'la bir anlaşma istiyorsa yaklaşımını değiştirmelidir” ifadeleri yer aldı.

Bekayi ise “Yaptırımların kaldırılmasının temel bir gereklilik olduğunu defalarca vurguladık. Başta nükleer kazanımların korunması ve yaptırımların etkin bir şekilde kaldırılması olmak üzere İran'ın meşru hakları dahil edilmeden hiçbir anlaşmaya varılamaz. Bu talepleri içermeyen herhangi bir metin kabul edilemez” değerlendirmesinde bulundu.

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio 20 Mayıs'ta Senato Dış İlişkiler Komitesi'ndeki oturumda yaptığı açıklamada, “İran'ın herhangi bir şekilde uranyum zenginleştirmesine izin vermeyeceğiz. Olası bir anlaşmadan sonra bile füze ve terörizmle ilgili yaptırımları uygulamaya devam edeceğiz. Zenginleştirmenin bir ulusal haysiyet meselesi olduğunu iddia ediyorlar ama gerçek şu ki bunu caydırıcı bir unsur olarak kullanmak istiyorlar. Çünkü gelişmiş zenginleştirme kapasitesine sahip olmanın onları nükleer silahın eşiğinde bir devlet haline getirdiğine ve dolayısıyla tehditlere karşı bağışıklık kazandırdığına inanıyorlar” ifadelerini kullandı.

Buna karşılık Bekayi şunları söyledi: “Bu doğru değil. Zenginleştirme yapan herkesin bir silah programı yok. ABD'nin müttefikleri de dahil olmak üzere, silahlanma amacı gütmeden zenginleştirme yapan ülkeler var. Bu anlamda, İran'ın baskılar karşısındaki direncinin kendisi bir tür caydırıcılıktır. Zenginleştirme, nükleer yakıt döngüsünün ve ulusal endüstrimizin önemli bir parçasıdır; müzakere edilemez ya da taviz verilemez.”

Bekayi, İranlı milletvekillerinin ülkelerinin silahların teknik yönlerine sahip olması konusunda ne söylediklerine ilişkin bir soruya şu yanıtı verdi: “Ülke içinde çeşitli görüşler var, ancak bizim tarafımızdan defalarca teyit edilen şey İran'ın nükleer programının tamamen barışçıl olduğudur. Siyasi nedenlerle hazırlanan son rapor, programımızın barışçıl doğasını kanıtladı. Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'na bağlı bir devlet olarak İran, barışçıl yaklaşıma olan bağlılığını sürdürecektir.”