EURO 2020'de çeyrek finaller için geri sayım başladı

EURO 2020'de final karşılaşması 11 Temmuz'da Wembley Stadı'nda oynanacak / Fotoğraf: Reuters
EURO 2020'de final karşılaşması 11 Temmuz'da Wembley Stadı'nda oynanacak / Fotoğraf: Reuters
TT

EURO 2020'de çeyrek finaller için geri sayım başladı

EURO 2020'de final karşılaşması 11 Temmuz'da Wembley Stadı'nda oynanacak / Fotoğraf: Reuters
EURO 2020'de final karşılaşması 11 Temmuz'da Wembley Stadı'nda oynanacak / Fotoğraf: Reuters

Yeni tip koronavirüs salgını (Kovid-19) nedeniyle bu yıla ertelenen 2020 Avrupa Futbol Şampiyonası'nda (EURO 2020) çeyrek final turu başlıyor.
Bu yıl 16'ncı kez düzenlenen EURO 2020'de boy gösteren 24 takımdan geriye kalan İsviçre, İspanya, Belçika, İtalya, Çekya, Danimarka, Birleşik Krallık ve Ukrayna çeyrek finale kalmaya hak kazanan takımlar oldu.
EURO 2020 çeyrek final maçları, 2-3 Temmuz'da oynanacak. 
2 Temmuz'da Rusya'daki Saint Petersburg Stadı'nda İsviçre ile İspanya; Almanya'daki Allianz Arena'da ise Belçika ile İtalya yarı finale kalma mücadelesi verecek.
3 Temmuz'da ise Azerbaycan'daki Bakü Olimpiyat Stadı'nda Çekya-Danimarka; İtalya'daki Roma Olimpiyat Stadı'nda ise Ukrayna ile Birleşik Krallık'ın milli takımları bir üst tura yükselme mücadelesi verecek.

En büyük sürpriz İsviçre'den
Bu yılki turnuva, şimdiye kadar birçok sürprize sahne olsa da hiç şüphesiz en büyük başarılardan birine İsviçre imza attı.
A Grubu'nda Türkiye, İtalya ve Galler ile aynı grupta yer alan ve grup üçüncüsü olarak son 16 turuna yükselen İsviçre, Fransa ile eşleştiğinde kimse onlara şans tanımadı.
Son dünya kupası şampiyonu ve EURO 2020'nin de favorileri arasında yer alan Fransa ile Bükreş'teki Ulusal Arena'da karşılaşan İsviçre, heyecan dolu müsabaka sonrası bir üst tura yükseldi.
Maçın son 10 dakikasına 3-1 geride giren kırmızı-beyazlılar, 81. ve 90. dakikalarda bulduğu gollerle tarihi bir geri dönüşe imza atarak maçı uzatmalara götürdü.
30 dakikalık uzatmalarda da eşitlik bozulmadı ve üst tura yükselecek takımı belirlemek için penaltı vuruşlarına geçildi.
Seri penaltılarda hata yapmayan İsviçre, Fransız yıldız Kylian Mbappe'nin beşinci penaltı vuruşundan yararlanamaması üzerine rakibini turnuva dışına iterek çeyrek finale kaldı.

Eriksen'in rahatsızlığıyla sarsılan Danimarka çeyrek finalde
EURO 2020 B Grubu'nda Belçika, Finlandiya ve Rusya ile üst tura yükselme mücadelesi veren Danimarka, turnuvadaki ilk karşılaşmasında yıldız oyuncusu Christian Eriksen'in ani kalp rahatsızlığı nedeniyle büyük sarsıntı yaşadı.
12 Haziran'da Finlandiya ile oynadıkları maçta Eriksen'in yerde kalmasıyla maç yarıda kalmış, yıldız oyuncunun hastaneye götürülmesi sonrası bilincinin açık olduğunun bildirilmesiyle müsabaka kaldığı yerden devam etmişti.
Grubunda oynadığı Finlandiya ve Belçika maçlarında rakiplerine mağlup olan Danimarka, son karşılaşmasında Rusya'yı 4-1 yenerek son 16 turuna yükseldi.
Burada karşılaştığı Galler'i de 4-0'la geçen kırmızı-beyazlılar, çeyrek finalde Çekya'nın rakibi oldu.

Birleşik Krallık, Almanya karşısında 2010'un rövanşını aldı
Turnuvada D Grubu'nda Hırvatistan, Çekya ve İskoçya ile mücadele eden Birleşil Krallık, son 16 turunda tarihi bir karşılaşmaya çıktı.
Londra'daki Wembley Stadı'nda 2-0 Birleşik Krallık'ın üstünlüğüyle sona eren mücadelede Büyük Britanyalı taraftarlar büyük mutluluk yaşadı.
İki takım daha önce 1966, 1970 ve 2010'da finallerde karşı karşıya gelmişti.
Birleşik Krallık, 1966'daki FIFA Dünya Kupası finalinde rakibini 4-2 mağlup ederken 1970 yılında oynanan Dünya Kupası çeyrek final maçını ise 3-2 Almanlar kazanmıştı.
İki takım son olarak Güney Afrika'da düzenlenen 2010 Dünya Kupası son 16 turu mücadelesinde karşı karşıya gelmiş ve o maçta gülen taraf bir kez daha "Panzerler" olmuştu.
EURO 2020 son 16 turunda rakibini saf dışı bırakan Birleşik Krallık, 2010'daki turnuvanın rövanşını almış oldu.
Ada ekibinin çeyrek finaldeki rakibi Ukrayna olacak.

İtalya durdurulamıyor
EURO 2020 finallerinin şüphesiz en merak edilen takımı Roberto Mancini'nin teknik direktörlüğünü yaptığı İtalya oldu.
Aralarında Türkiye'nin de yer aldığı A Grubu'nu 3'te 3 yaparak bitiren "Gök Maviler" son 16 turuna yükselirken namağlup unvanını da korumayı başardı.
Bu turda Avusturya ile karşılaşan Mancini'nin öğrencileri, uzatmalara giden maçı 2-1 kazanarak hem ismini finallere yazdırdı hem de yenilmezlik serisini 31 maça çıkardı.
Turnuvanın en güçlü favorileri arasında gösterilen İtalya, çeyrek finalde Belçika ile karşılaşacak.

"Ölüm Grubu"ndaki takımların tamamı turnuvaya veda etti
EURO 2020 finallerinde Fransa, Almanya, Portekiz ve Macaristan'ın mücadele ettiği F Grubu, zorluk derecesinin yüksek olması nedeniyle "Ölüm Grubu" olarak adlandırıldı.
Fransa'nın lider, Almanya'nın ikinci ve Portekiz'in de üçüncü olarak son 16 turuna yükseldiği gruba Macaristan ilk olarak veda etti.
Son 16 turunda ise üç favori ekibin de elenmesi futbolseverlerde şaşkınlık yarattı.
En önemli favoriler arasındaki Fransa, İsviçre'ye, Almanya Birleşik Krallık'a, Portekiz ise Belçika'ya diremeyerek turnuvaya veda etti.

Çeyrek final maçları ve program şöyle:
2 Temmuz Cuma:
19:00 İsviçre-İspanya (Saint Petersburg Stadı)
22:00 Belçika-İtalya (Allianz Arena)
3 Temmuz Cumartesi:
19:00 Çekya-Danimarka (Bakü Olimpiyat Stadı)
22:00 Ukrayna-İngiltere (Roma Olimpiyat Stadı)
Independent Türkçe



İnsanoğlunun karbonhidrat sevgisi 800 bin yıl öncesine dayanıyormuş

Makarna gibi nişasta içeren gıdaları sindirmeye yarayan genler, 12 bin yıl önce ciddi bir artış göstermiş (Unsplash)
Makarna gibi nişasta içeren gıdaları sindirmeye yarayan genler, 12 bin yıl önce ciddi bir artış göstermiş (Unsplash)
TT

İnsanoğlunun karbonhidrat sevgisi 800 bin yıl öncesine dayanıyormuş

Makarna gibi nişasta içeren gıdaları sindirmeye yarayan genler, 12 bin yıl önce ciddi bir artış göstermiş (Unsplash)
Makarna gibi nişasta içeren gıdaları sindirmeye yarayan genler, 12 bin yıl önce ciddi bir artış göstermiş (Unsplash)

İnsanların karbonhidrat sevgisinin 800 bin yıl önceye dayandığı keşfedildi. Türk bilim insanı, evrimsel antropolog Dr. Ömer Gökçümen'in liderliğindeki araştırma, insanların nişastayı sindirmesini sağlayan genlerin tarihini masaya yatırdı.

Patatesten makarnaya herhangi bir nişastalı yiyecek ağza atıldığı anda, tükürükteki amilaz enzimiyle parçalanmaya başlıyor. 

İnsanların tarih boyunca değişen besin kaynaklarına adapte olmasını sağlayan bu enzimi üreten genlerin kritik önem taşıdığı uzun zamandır biliniyor.

ABD'deki Buffalo Üniversitesi'nden Dr. Gökçümen, "Ne kadar çok amilaz genine sahipseniz, o kadar çok amilaz üretebilir ve o kadar çok nişastayı etkin bir şekilde sindirebilirsiniz" diye açıklıyor.

Bilim insanları bu genin insanlarda ne zaman çoğalmaya başladığını anlamak için AMY1 adlı bu geni inceledi. 

Aralarında 45 bin yıl önceye dayanan örneklerin de yer aldığı 68 eski insan genomunu analiz eden ekip, şaşırtıcı bulgular edindi. 

Saygın hakemli dergi Science'ta dün (17 Ekim) yayımlanan çalışmada, avcı-toplayıcılarda AMY1 geninin ortalama 5 kopyası olduğu sonucuna varıldı. Yani Avrasya'daki ilk insanlar, tarım yaparak buğday gibi bitkileri yetiştirmeye ve nişasta alımını artırmaya başlamadan çok önce çeşit çeşit AMY1 kopyalarına sahipmiş.

Araştırmacılar ayrıca bu genin Neandertaller ve Denisova insanlarında da kopyalandığını kaydetti.

Jackson Genomik Tıp Laboratuvarı'ndan Kwondo Kim, ortak yazarı olduğu çalışmayı şöyle değerlendiriyor:

Bu, AMY1 geninin ilk olarak 800 bin yıldan daha uzun bir süre önce, insanlar Neandertallerden ayrılmadan çok önce ve sanılandan çok daha eski bir zamanda kopyalanmış olabileceğini gösteriyor.

Yeni araştırma ayrıca 12 bin yıl önce başlayan tarımın AMY1 geninin daha fazla çeşitlenmesine yol açtığını gösteriyor.

Önde gelen hakemli dergi Nature'da geçen ay yayımlanan başka bir araştırmada da Avrupa'daki insanların son 12 bin yılda ortalama AMY1 kopya sayısını 4'ten 7'ye çıkardığı saptanmıştı.

İki çalışmada da avcı-toplayıcıların fazladan amilaz genlerine sahip olmasının evrimsel bir avantaj kazandırdığına dair kanıt bulamadı. Ancak bu durumun tarımın ortaya çıkmasıyla değiştiği düşünülüyor.

Bilim insanları hem Avrupa'da hem de Asya'nın bazı bölgelerinde AMY1'in doğal seçilim tarafından tercih edildiğine işaret eden kanıtlar saptadı.

Dr. Gökçümen, "AMY1 kopya sayısı daha yüksek bireyler muhtemelen nişastayı daha verimli bir şekilde sindiriyor ve daha fazla yavruya sahip oluyordu" diyerek ekliyor: 

Nihayetinde soyları, uzun bir evrimsel zaman dilimi boyunca daha düşük kopya sayısına sahip olanlardan daha iyi duruma gelerek AMY1 kopya sayısının çoğalmasına yol açtı.

Bilim insanları bu genin genellikle nişastayı sindirmeye yaradığını düşünüyor. Ancak Dr. Gökçümen, belki de vücuda yiyecek girdiğinin sinyalini veriyor olabileceğini öne sürüyor.

Bu durumda amilaz, daha fazla insülin üretimine ve nişastadaki şekerin daha fazla emilmesine yol açabilir. 

Dr. Gökçümen, bu özelliğin özellikle kıtlık zamanlarında avantaj sağlayacağına değiniyor. "Etrafta çok fazla ekmek varsa, sorun yok" diyen evrimsel antropolog ekliyor: 

Ama eğer zar zor hayatta kalıyorsanız, o zaman bunun bir ölüm kalım meselesi olacağını düşünüyorum.

Diğer yandan Pensilvanya Eyalet Üniversitesi'nden genetik antropoloji uzmanı Dr. George Perry, doğal seçilimde amilaz geninin baskın çıkmasının, başka yerlerden bölgeye giden gruplarla da açıklanabileceğini düşünüyor:

Bu iki makale de beni gerçekten heyecanlandırdı ancak kesin bir kanıt sunduklarını söyleyemem.

Independent Türkçe, Popular Science, New York Times, Science, Nature