Araştırma: Vebadan ölen ilk kişi 5 bin yıl önce yaşamış bir avcıydı

Veba hastalığının en eski bulgularını barındıran kalıntı  (Araştırma ekibi)
Veba hastalığının en eski bulgularını barındıran kalıntı  (Araştırma ekibi)
TT

Araştırma: Vebadan ölen ilk kişi 5 bin yıl önce yaşamış bir avcıydı

Veba hastalığının en eski bulgularını barındıran kalıntı  (Araştırma ekibi)
Veba hastalığının en eski bulgularını barındıran kalıntı  (Araştırma ekibi)

Alman araştırma ekibi, 5 bin yıl önce yaşamış bir avcının, vebadan öldüğü bilinen ilk kişi olduğunu ortaya çıkardı. Ekip, insan kalıntılarından elde edilen DNA'larda, vebaya neden olan Yersinia pestis (negatif bakteri türü) bakterisini tespit etti. Söz konusu veba hastalığı, M.S. 13. yüzyılda Avrupa nüfusunun yarısının ölümüne neden olmuştu.
Cell Reports dergisinde yayınlanan genetik analiz raporunda, söz konusu antik türün bulaşma riskinin az olduğu ve Orta Çağ dönemine kadar ölümcül bir etki yaratmadığı ortaya çıktı.
19. yüzyılın sonlarında günümüz Letonya’sında ‘Rinnukalns’ isimli kazı alanında bulunan iki kişiden biri olan avcının 21 ila 30 yaşlarında olduğu düşünülüyor.
Kazı alanında bulunan kişilerin kalıntıları, Alman Antropoloji Rudolf Virchow araştırma ekibi tarafından yeniden keşfedildikten sonra, aynı avcı grubundan diğer avcılara ait iki mezar daha bulundu.
Almanya Kiel Üniversitesi (CAU) Klinik Moleküler Biyoloji Enstitüsü'nden Dr. Ben Krause ve ekibi, dört kişinin kemiklerinden ve dişlerinden alınan örnekleri analiz ederek DNA dizilimi yaptı. Ardından, onları bakteri ve virüsler için test ettiler. Ekip, örneklerden birinde Yersinia pestis bakterisinin neden olduğu eski bir veba türü tespit edince şoke oldu.
Bakteri genomunu yeniden yapılandırdıktan ve diğer antik türlerle karşılaştırdıktan sonra araştırmacılar, numunedeki bakterilerin şimdiye kadar keşfedilen en eski veba türü olduğunu belirledi.
Şarku’l Avsat’a e-posta yoluyla özel açıklamalarda bulunan Dr. Ben Krause, 5 bin yıl önce veba bulaşmış birine dair bulunan kanıtın, eski Mısır'da daha eski bir enfeksiyonun varlığına dair mevcut bilgiyi çürüttüğünü ve onu önceki çalışmaların önerdiğinden yaklaşık 2 bin yıl önce belgelenmiş en eski enfeksiyon haline getirdiğini söyledi.
Krause, "Bildiğim kadarıyla, Mısır'da vebayı kanıtlayabilecek sadece birkaç genetik çalışma var ve eski krallıktan alınan örneklerle gerçekleşmese de keşfimiz 5 bin yıl önce vebadan ölen biriyle ilgili” dedi.
Araştırma ekibinin keşfi, nispeten zararsız bir toprak bakterisinin (Yersinia pestis) Orta Çağ'da salgına neden olan bakterilere nasıl dönüştüğünü araştırmak için çok fazla bilgi sağlamadığı belirtildi.



Otizm vakaları neden artıyor?

Çocuklara otizm tanısı koymanın yolu, çoğunlukla ebeveynlerinin aktardığı davranışlar ve akıl sağlığı uzmanlarının gözlemlerinden geçiyor (Unsplash)
Çocuklara otizm tanısı koymanın yolu, çoğunlukla ebeveynlerinin aktardığı davranışlar ve akıl sağlığı uzmanlarının gözlemlerinden geçiyor (Unsplash)
TT

Otizm vakaları neden artıyor?

Çocuklara otizm tanısı koymanın yolu, çoğunlukla ebeveynlerinin aktardığı davranışlar ve akıl sağlığı uzmanlarının gözlemlerinden geçiyor (Unsplash)
Çocuklara otizm tanısı koymanın yolu, çoğunlukla ebeveynlerinin aktardığı davranışlar ve akıl sağlığı uzmanlarının gözlemlerinden geçiyor (Unsplash)

Otizm rakamlarının artması, bir kez daha ABD Başkanı seçilen Donald Trump'ın da gündemine girdi. 

Onlarca bilimsel araştırmayla çürütülen "Aşılar otizme neden oluyor" önermesi, kısa süre önce verdiği bir röportajda Trump'a soruldu. 78 yaşındaki siyasetçi, "Bir şeyler olduğu belli. Birilerinin bunu çözmesi lazım" dedi. 

ABD genelinde otizm teşhisi oranları son yıllarda önemli ölçüde arttı ve 2011'le 2022 arasında neredeyse üç katına çıktı. Ülkedeki her 36 çocuktan birine bu tanı konuyor. 2000'de bu oran 150'de birdi. 

Otizm spektrum bozukluğunu belirleyecek bir kan testi ya da beyin MR'ı yok. Teşhis çoğunlukla ebeveynlerin aktardığı davranışlar ve akıl sağlığı uzmanlarının gözlemleriyle konuyor.

Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin sayısı mı artıyor, yoksa önceden fark edilmeyen semptomlar artık daha mı fazla teşhis ediliyor?

Bilim insanları muhtemelen ikisinin de etkili olduğunu söylüyor. 

Araştırmacılar, rakamlardaki artışı büyük ölçüde otizme dair farkındalığın artmasına ve teşhis yöntemlerindeki değişimlere bağlıyor. Bunun yanı sıra genetik ve çevresel faktörler de inceleniyor.

100'den fazla gen otizmle ilişkilendirilse de genetik yatkınlıkla çevresel tetikleyicilerin karmaşık bir birleşimi etkili oluyor gibi. 

Hava kirliliği, zehirli kimyasallara temas ve hamilelik sırasındaki viral enfeksiyonlar gibi onlarca etken incelendi. 

Bazı araştırmalarsa daha yaşlı ebeveynlere (özellikle daha yaşlı babalara) sahip bebeklerin otizm riskinin arttığını ortaya koyuyor. 

Erken doğum ve düşük doğum ağırlığının etkili olduğunu belirten çalışmalar da var.

Otizm üzerine uzmanlaşan Dr. Juergen Hahn, bu araştırmaların kesin cevap vermesinin zor olduğunu vurgulayarak "Bazen 'Bilmiyoruz' demek zorundayız. Bu da spekülasyona yol açıyor" diyor. 

Britanyalı araştırmacı Andrew Wakefield'ın 1990'ların sonunda 12 çocukla yaptığı çalışma en popüler komplo teorilerinden birini büyüttü. 

Kızamık, kızamıkçık ve kabakulak (KKK) aşılarıyla otizm arasında ilişki olduğunu savunan hipotez sonrasında pek çok bilimsel çalışmayla çürütüldü, iddianın yer aldığı makale yayımlandığı bilimsel dergi Lancet'ten geri çekildi, Wakefield'ın Birleşik Krallık'ta tıbbi uygulama yapması yasaklandı.

Kusurlu bir şekilde yürütülen araştırmanın ortaya koyduğu iddia, otizm spektrumu tanımının genişlemesiyle birleşince söylentiler iyice yayıldı. 

Amerikan Pediatri Akademisi'nin (AAP) 2007'de 18-24 aylık tüm çocukların otizm testinden geçmesi için öneri yayımlaması da etki etti. 

1980'li yıllarda çocukları bakım evlerini gönderilmesin diye onları akıl sağlığı uzmanlarına götürmekten çekinen ebeveynlerin sayısı otizme dair farkındalığın artmasından sonra azaldı. 

Beyindeki farklılıklardan kaynaklanan otizm bozukluğunun erkek çocuklarda kızlara kıyasla yaklaşık 4 kat daha yaygın olduğu bildiriliyor.

Öte yandan teşhislerdeki en büyük artış genç yetişkinler, kadınlar ve kız çocukları arasında oldu. ABD'deki Hispanik, siyah ve Asyalı çocuklar arasında da otizm rakamları yükseldi. 

Cambridge Üniversitesi Otizm Araştırmaları Merkezi Direktörü Simon Baron-Cohen, rakamların artmasında ruh sağlığına daha rahat erişimin yanı sıra sosyal medyanın da önemli rol oynadığını söylüyor. 

Kendisi ya da bir yakınının otizm spektrumunda olduğundan şüphelenen kişilerin Reddit gibi platformlarda iletişime geçip bu kimliği benimsediğini ifade ediyor.

Independent Türkçe, New York Times, Medical Express