Kahire’deki Libya heyetinin gündeminde uçuşların yeniden başlaması var

Libya’da Ulusal Ordu’ya bütçe tahsis edilmesine yönelik itirazlar sürüyor.

Reuters
Reuters
TT

Kahire’deki Libya heyetinin gündeminde uçuşların yeniden başlaması var

Reuters
Reuters

Sivil Havacılık Kurumu başkanı Mustafa Bin Ammar başkanlığındaki Libya heyeti dün Kahire ziyareti sırasında Mısırlı yetkililer ile Libya havaalanlarından Kahire Uluslararası Havalimanı’na karşılıklı uçuşlarının yeniden başlatılmasını görüştü. Söz konusu görüşme, Birleşmiş Milletler (BM) Libya Özel Temsilcisi Jan Kubis’in önümüzdeki hafta düzenlenecek BM Güvenlik Konseyi toplantısı öncesinde, Libya krizini çözmek üzere uluslararası toplumun desteğini sağlamaya yönelik yeni bir fırsata işaret ettiği bir zamanda geldi.
8 yıl sonra ilk kez mayıs ayı başlarında Kahire’de faaliyetlerine yeniden başlayan Libya-Mısır Ortak Konsolosluk Komitesi’nin tavsiyelerinden hareket ile Libya Sivil Havacılık Kurumu dün yaptığı açıklamada, kendisine bağlı heyetin Mısır Sivil Havacılık Otoritesi yetkilileriyle bir araya geldiğini bildirdi. Açıklamada uçuşların yeniden başlatılması için tüm uluslararası gerekliliklerin ve iki ülke arasında sivil havacılık alanında ortak iş birliğini geliştirmenin yollarını sağlanmasının görüşüldüğü kaydedildi.
Açıklamada ayrıca heyetin ziyaretinin Ulusal Birlik Hükümeti Ulaştırma Bakanı Muhammed eş-Şuhubi tarafından görevlendirmesi kapsamında gerçekleştiği ve söz konusu heyette bir grup hava güvenlik yetkilisinin yanı sıra Havacılık Kurumu’ndaki Güvenlik Standartları Birimi ve Mısır’daki Libya ve Afrika havayolları temsilcilerinin de olduğu kaydedildi.
Söz konusu ziyaret, Mısır Sivil Havacılık Kurumu’ndan bir heyetin Libya’da gerçekleştirdiği ve Kahire Uluslararası Havalimanı’na uçuşlarının yeniden başlamasından önce Maitika, Mısrata, Benina uluslararası havalimanlarını teftiş ettiği benzer temasların ardından geldi.

Siyaset arenasında tartışmalar sürüyor
Merkez Bankası'nın iki şubesinin mali denetim raporunun Kubis’e teslim edilmesi perşembe günü ülkedeki icra makamına bırakıldı. Temsilciler Meclisi üyesi Abdulselam Nasiyye’nin raporun içeriğinin halka açıklanmasını talep etmesine neden olan, partilerden birinin kamu parasını israf ettiğine yönelik ithamların raporda bulunup bulunmadığına yönelik sorularına cevap alamayan Libyalılar ise durumdan şaşkın.
Nasiyye dün akşam yaptığı basın açıklamasında şunları söyledi:
“Libya halkının Merkez Bankası’nın uluslararası inceleme raporunu görme hakkı var. Zira Libya halkı, nakit kuyruklarından dinarın satın alma gücünün düşmesine kadar bankacılık alanındaki krizin bedelini ödeyen taraftır.”
Nasiyye, Siyasi Diyalog Forumu’ndaki rüşvet verildiği suçlamalarına ilişkin rapora atıfla şunları söyledi:
 “Bilirkişi raporunun 13’üncü ekinde de belirtildiği üzere, raporun kamuoyundan gizlenmesi en büyük yanlış bilgilendirme suçlarından biri olarak görülür.”
Siyasi çıkmaz sürerken BM temsilcisi, İsviçre’deki Diyalog Forumu’nun son toplantısını savunarak “Başarısız olmadı. Ülkeyi seçimlere taşıması gereken farklı fikir ve önerilerin tartışıldığı çok faydalı bir oturum oldu” dedi.
Libya Özel Temsilcisi Jan Kubis basın açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Forum ile çalışmaya ve toplantılarını kolaylaştırmaya devam edeceğiz. Bu hafta biter bitmez, çeşitli önerilerin bir araya getirilmesi ve seçimler için anayasal temelde nasıl çalışılacağına dair bazı fikirler oluşturmak üzere Cenevre’de kurulan komisyonun çalışmalarının devamını görmek istiyoruz.”
Temsilciler Meclisi’nin Danıştay ile istişare halinde, seçimlerin yapılması için gerekli mevzuatı hazırlamak ve anayasal zeminin sağlanmasında çalışmakla yükümlü olduğunu belirten Kubis şu ifadeleri kullandı:
“Önümüzdeki hafta 15 Temmuz’da Güvenlik Konseyi üyeleriyle seçimler ve ateşkes anlaşmasının uygulanması konusundaki gelişmeler da dahil olmak üzere Libya’daki durumu görüşmeyi planlıyorum. Bu, Libya halkının gerçekleştirmek için belirlediği son derece önemli bu hedefler için uluslararası toplumun desteğini harekete geçirmek için başka bir fırsattır.”
Libya Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri, Temsilciler Meclisi’nin Abdulhamid Dibeybe hükümeti tarafından daha önce sunulan genel bütçeyi onaylama konusunda duraklamasıyla ilgili devreye girdi. Mişri, Libya Merkez Bankası Başkanı’nı, İdari Kontrol Otoritesi Başkanı’nı, Sayıştay Başkanı’nı, Yolsuzlukla Mücadele Heyeti Başkanı’nı bütçenin Temsilciler Meclisi tarafından onaylanmaması ve Başbakan tarafından bütçe dışı döviz kurunun artırılması ile ilgili olarak mali gelişmeleri görüşmek üzere yarın başkentteki Mahari Oteli’e davet etti.
Temsilci İbrahim ez-Zagiyd, genel bütçeden Ulusal Ordu’ya iki milyar dinar tahsis edilmesi ile ilgili olarak yaptığı basın açıklamasında, ülkenin batısında ordu karşıtı kesimlerin geniş çapta itirazı bulunduğunu söyledi. Temsilciler Meclisi’nde danışmanlık yapmış olan Eşref eş-Şeh, Türkiye’den yayın yapan Libya el-Ahrar kanalına yaptığı açıklamada, “Dibeybe Hafter’e bütçeden istediğini vererek suç işlemiş ve kendisini bu mevkiye getiren herkese ihanet etmiş olacak” dedi.
Şeh, Ordu Başkomutanı’nı ve Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih’i bütçeyi engellemekle ve onaylamayı ertelemekle itham ederken İbrahim ez-Zagiyd de dahil olmak üzere orduya sadık temsilciler, henüz onaylanmayan bütçenin Trablus’ta bazıları terörist ve milislerden oluşan teşkilatlara büyük meblağlar tahsis ettiğini savundular.
Diğer yandan bütçesini yarınki Temsilciler Meclisi oturumunda onaylamayı planlayan hükümet, kamplarda ve inşası bitmemiş binalarda ikamet eden sığınmacı ailelerin durumu göz önüne alınarak Trablus’ta savaştan etkilenen bölgeler arasında dağılımının yapılmasına yönelik anlaşmanın imzalanma tarihinden itibaren 10 ayı geçmemek üzere, ilk aşama olarak acilen 3 bin konutun inşasına başlayacağını duyurdu. Ayrıca hükümetin elektrik kesintisi krizini çözmek için bazı hızlı çözümleri görüştüğü kaydedildi.



Sinvar suikastı: Yerine kim geçecek? Gazze savaşı bitecek mi?

Sinvar suikastı: Yerine kim geçecek? Gazze savaşı bitecek mi?
TT

Sinvar suikastı: Yerine kim geçecek? Gazze savaşı bitecek mi?

Sinvar suikastı: Yerine kim geçecek? Gazze savaşı bitecek mi?

Salem el-Rayyes

İsrail'in Hamas lideri Yahya Sinvar'ı öldürdüğü haberi yayıldığında, çoğu kuzeyden ve güneyden yerinden edilmiş kişilerden oluşan Gazze sokağına hâkim olan soru şuydu: “Bu, savaşın biteceği anlamına mı geliyor?”

Gazzelilerin sorusuna İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'dan kısa sürede yanıt geldi. Netanyahu, İsrail ordusunun Sinvar'ın öldürüldüğüne ilişkin açıklamasına ilişkin yorumunda: “Sinvar'ı öldürdük ama rehineler serbest bırakılana kadar savaş bitmeyecek” dedi. Filistinli direniş savaşçılarına teslim olmaları, ellerindeki silahları ve rehineleri teslim etmeleri çağrısında bulundu.

Hamas Hareketinin Siyasi Büro başkanlığına atanmasından 70 gün sonra ve suikast veya tutuklama amacıyla 376 günden fazla bir süredir aranmasının ardından, İsrail ordusu perşembe akşamı, İsrail'in geçen yıl 7 Ekim'deki saldırıları planlamak ve gerçekleştirmekle suçladığı Sinvar'ı öldürdüğünü duyurdu. Ordunun açıklamasına göre Sinvar, mayıs ayının başından beri Gazze Şeridi'nin güneyindeki Refah şehrine giren ve operasyon düzenleyen orduya bağlı bir piyade kuvvetiyle çatışma sırasında öldürüldü.

İsrail medyasında yer alan çok sayıda haber, Sinvar'ın tesadüf eseri öldürüldüğüne işaret etti. Olay, bir piyade kuvvetin, top bombardımanı ve hava saldırılarına maruz kalan Refah şehrinin kuzeybatısındaki Tel el-Sultan mahallesinde bir binada saklanan 3 direniş savaşçısını tespit etmesinden sonra gerçekleşti. Burası son aylarda direniş ile ordu arasında yaşanan çatışmaların arenası olarak değerlendiriliyor. Ordu, bu mahallede öyle çatışmalara girişti ki, direnişçileri tamamen etkisiz hale getirdiğini düşündü.

İşgal ordusunun yayınladığı videolara göre, piyade gücü Refah kentinde bir vatandaşa ait konuta girmeden önce uzaktan kumandalı insansız hava aracı gönderdi. Ordunun, askerlerin binaya baskın yaparak cesedini alıp İsrail’e göndermelerinden sonra yayınladığı görüntülerde, Sinvar’ın baskından önce henüz hayatta olduğu ve kafasına kurşun sıkılmadan önce bir tahta parçasını uçağa fırlattığı görülüyor.

İsrail Adli Tıp Kurumu'nda yapılan incelemelerin ardından kimliği doğrulandı ve ordu tarafından ölümü duyuruldu.

Hamas’tan İsrail'in bu resmi anlatısına herhangi bir yanıt gelmedi. Yurtdışında bulunan ve adının açıklanmasını istemeyen Hamas hareketinden önde gelen bir kaynak, al-Majalla'ya, İsrail ordusunun açıklamaları hakkında doğrulanmış bir bilgiye sahip olmadıklarını vurguladı. Bilgileri doğrulamak için hareket içinde kendisine yakın çevreyle iletişim kurmaya çalışıldığını açıkladı.

İsrail'in Hamas lideri Yahya Sinvar'ı öldürdüğü haberi yayıldığında, çoğu kuzeyden ve güneyden yerinden edilmiş kişilerden oluşan Gazze sokağına hâkim olan soru şuydu: “Bu, savaşın biteceği anlamına mı geliyor?”

Sinvar, ağustos ayının başında, eski başkan İsmail Heniyye'nin İran'ın başkenti Tahran'da öldürülmesinden altı gün sonra, Hamas Hareketinin Siyasi Büro Başkanlığı’nı üstlendi. Bundan önce de Hamas’ın Gazze Şeridi lideri olarak görev yapıyordu. İsrail'in Gazze Şeridi’ndeki 2 milyondan fazla Filistinliye dayattığı savaşın hedeflerinden biri olarak Gazze'de Hamas Hareketini ortadan kaldırmaya çalıştığını söylediği bir dönemde, Sinvar'ın siyasi büronun başına atanması hem İsrail hem de dünyayı şaşırtmıştı.

İsrail ve ABD, daha önce yaptıkları birden fazla açıklamada, Sinvar'ın, İsrail'in yürüttüğü mevcut savaş durumunu sona erdirecek siyasi bir çözüme ulaşılması ile sonuçlanabilecek herhangi bir anlaşmanın önünde engel teşkil ettiğini ifade etti. İsrail'in kabul edilemez bulduğu şartlar dayatarak müzakereleri engellemekle suçlandı. Bu şartlardan biri de Hamas Hareketinin askeri kanadı olan Kassam Tugaylarının İsrail’in elinde olan ve sayısının 100'ün üzerinde olduğu tahmin edilen tutuklu üyelerinin serbest bırakılmasıydı.

İsrail, Sinvar'ın yerini belirleme girişimlerinden bahseden düzinelerce rapor yayınlamış ve Sinvar'ı Hamas’ın geçtiğimiz yıllarda inşa ettiği tüneller ağında ve yerin derinliklerinde saklanmakla suçlamıştı. Ordu, geçen şubat ayında Yahya Sinvar'ın ailesiyle birlikte yer altı tünelinde çekilmiş olduğunu söylediği bir video yayınlamıştı.

Sinvar'ın halefi

İsrail'in Sinvar'ın öldürüldüğü duyurusunun ardından bununla ilgili kesin bilgi ve cevaplara ulaşmaya çalışan Hamas’ın siyasi büro başkanlığını üstlenecek olan Sinvar'ın halefi hakkında konuşmak için belki de henüz çok erken. Ancak şu soru kendini dayatıyor: Hamas, hareketin ve Hizbullah'ın liderlerine yönelik bir dizi suikastın gölgesinde, halefin ismini açıklamaktan kaçınacak mı?

Siyasi büro başkanlığı için en öne çıkan adayların, çoğunluğu Katar Devleti'nde bulunan üst düzey Hamas liderleri olduğuna inanılıyor. Bunlar arasında hareketin yurt dışındaki lideri Halid Meşal ile hareketin Gazze'deki liderinin yardımcısı Halil el-Hayya da yer alıyor. Bu iki isim, hareketin en öne çıkan adayları arasında bulunuyor. Buna ilave olarak, İsmail Heniyye suikastının ardından ve Sinvar'ın başkanlığa seçildiğinin açıklanmasından önce geçici olarak Hamas’ın başına geçeceği söylenen Hamas Hareketi Şura Konseyi Başkanı Muhammed İsmail Derviş’in de adı geçiyor.

Halid Meşal, 1996'dan 2017'ye kadar Hamas Siyasi Büro başkanı ve hareketin yurtdışı başkanı olarak görev yaptı. Bu tarihte İsmail Heniyye her iki pozisyonda da onun yerine geçti. 2021'de Hamas’ın şu ana kadar yurtdışı liderliğini üstlenmek üzere yeniden seçildi. 1997 yılında Ürdün'de İsrail’in istihbarat servisi Mossad’ın gerçekleştirdiği başarısız bir suikast girişimine maruz kaldı ve kurtuldu.

Meşal son birkaç yıldır Hamas’ın Gazze Şeridi'ndeki liderliğiyle pek iyi anlaşamıyordu. Ayrıca son dönemde 7 Ekim operasyonunun birinci yıl dönümü nedeniyle verdiği röportajlarda yaptığı açıklamalar nedeniyle de ciddi eleştirilere maruz kaldı. Zira Meşal, Hamas'ın bu bir yıldaki kayıplarını “taktiksel”, İsrail'in kayıplarını ise “stratejik” olarak nitelendirmişti. Şarku'l Avsat’ın al Majalla'dan aktardığı analize göre bu nedenle bir yılı aşkın süredir İsrail'in gerçekleştirdiği yerinden etmelere ve soykırıma maruz kalan Gazzeliler tarafından sosyal medyada eleştirildi.

Yahya Sinvar'ın yardımcısı Halil Hayya ise Sinvar'ın görevini üstlenmesinin ardından kişisel isteği üzerine Hamas adına ateşkes müzakerelerini ve rehine takası anlaşmasını yöneten hareketin en önde gelen liderlerinden biri. Hayya, İran ile iyi ilişkileri olan hareketin önde gelen liderlerinden biri olarak kabul ediliyor.

Meşal son birkaç yıldır Hamas’ın Gazze'deki liderliğiyle pek iyi anlaşamıyordu. Ayrıca son dönemde 7 Ekim operasyonunun birinci yıl dönümü nedeniyle yaptığı açıklamalarla da ciddi eleştirilere maruz kaldı

Hayya, Kassam Tugayları mensuplarının 7 Ekim 2023'te Gazze'nin İsrail ile olan doğu ve kuzey sınırlarına saldırı düzenleyerek, onlarca asker, subay ve yerleşimciyi rehin alıp Gazze'ye götürdükleri operasyondan kısa bir süre önce Gazze Şeridi'nden ayrılmıştı. Hamas'tan kaynaklara göre Hayya, Sinvar'ın iki yıl önce sınıra saldırıp İsraillileri rehin alma operasyonunu planlamak için oluşturduğu ve sınırlı sayıda kişiden oluşan askeri konseyin bir parçasıydı.

Daha önce Gazze'de ikamet eden Hayya, İsrail'in soykırım savaşının başlangıcından beri Katar'da ikamet ediyor. Kökenleri Gazze’nin doğusundaki Şucaiye mahallesinden geliyor ve bilhassa yurtdışındaki varlığı ve Sinvar'ın müzakere süreci, İsrail ile rehine takası anlaşması ile ilgili katı tutumu ile uyumlu tutumunun yanı sıra, İran ile iyi ilişkileri nedeniyle Sinvar'dan sonra hareketin siyasi bürosunun başına geçme ihtimali en yüksek kişi olarak kabul ediliyor.

Siyasi büronun, bir üyesini kendisine başkanlık etmesi için seçmesi gereken konsey olan Hamas Hareketi Şura Konseyi Başkanı Muhammed İsmail Derviş ise üçüncü aday. Bu pozisyona seçilme ihtimali en düşük kişi de o. Hamas, yıllardır bilinmeyen adını üç aydan kısa bir süre önce Heniyye'ye düzenlenen suikastın ardından duyurdu. Sinvar'ın seçildiği açıklanmadan önce adı geçici olarak siyasi büro başkanlığı için anılmıştı.

Hamas’ın Şura Konseyi Başkanı Derviş'in yayınladığı ilk fotoğrafı, Sinvar'ın başkanlığa atanmasından iki hafta sonra Katar'da kabul ettiği İslami Cihat Hareketi Genel Sekreteri Ziyad el-Nahhale ile yaptığı görüşme sırasında çekilmiş bir fotoğraftı.

Hamas’ın Gazze Şeridi lideri pozisyonuyla ilgili olarak ise bazı kaynaklar, bu pozisyon için en önde gelen adayların iki Kassam Tugayı lideri olabileceğini düşünüyor. Bunlardan ilki, Yahya'nın küçük kardeşi ve Hamas’ın askeri kanadı içinde sağ kolu olduğu düşünülen Muhammed Sinvar. Kardeşine en yakın isimlerden ve onun nerede olduğunu bilen birkaç kişiden biriydi. İkincisi ise Kassam Tugayları’na bağlı Gazze Tugayı'nın komutanı İzzeddin el-Haddad. Kendisi İsrail tarafından aranan en önde gelen Kassam komutanlarından biri. Keza İsrail'in geçtiğimiz aylarda Kassam Tugayları Genelkurmay Başkanı Muhammed ed-Dayf ve yardımcısı Mervan İsa'ya ayrı ayrı hava saldırıları ile suikast düzenlendiğini duyurmasının ardından Kassam Tugayları Genelkurmay Başkanlığı’nın üst düzey liderleri arasında suikastlardan sağ kurtulan birkaç kişiden biri.

Son olarak, tüm bunlar Hamas Hareketinin Siyasi Büro ve yurtdışındaki Şura Konseyi başkanlığına kimin seçileceğine ilişkin spekülasyon olmayı sürdürüyor. Konsey hâlâ Sinvar'a yakın çevresiyle onun ölüm haberini doğrulamak için iletişim kurmaya çalışıyor.

* Bu analiz Şarku'l Avsat tarafından Londra merkezli al Majjala dergisinden çevrilmiştir.