Türkiye ve Rusya, Suriye'nin kuzeydoğusundaki su sorununu çözmek için görüşmeler yürütüyor

Haseke kırsalı. (AFP)
Haseke kırsalı. (AFP)
TT

Türkiye ve Rusya, Suriye'nin kuzeydoğusundaki su sorununu çözmek için görüşmeler yürütüyor

Haseke kırsalı. (AFP)
Haseke kırsalı. (AFP)

Rus subaylar ve Türk yetkililer dün sabah Resulayn’ın doğu kırsalındaki el-Aluk kuyusu istasyon binasında bir araya geldiler. Görüşmenin gündeminde Özerk Yönetim bölgelerine içme suyu sağlanması ve Türk ordusunun etkisi altındaki bölgelere elektrik hizmetinin sunulması vardı.
Görüşmeleri yakından takip eden üst düzey bir kaynağın aktardığı bilgilere göre Türk tarafının 14 yeraltı kuyusu ve 6 su pompasının çalıştırılması karşılığında Türk ordusu ve müttefik Suriye silahlı grupların kontrolü altındaki Barış Pınarı Harekatı alanlarının 50 megavat elektrik payı alması yönünde Rus tarafına talepte bulunuldu.
Özerk Yönetim yetkililerinin Haseke ve tüm Cezire bölgelerindeki elektrik arzının 20 megavatı geçmediğini Rus müzakere heyetine ilettiğini belirten kaynak, “Bu nedenle, hayati önemdeki insani tesislerin askeri çatışmalardan ve etkileşimlerden tarafsızlaştırılması yönünde bir anlaşmaya bu koşullarda varılamaz” ifadelerini kullandı.

Devriyeler sürüyor
ABD ordusu ile Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG), Suriye'nin kuzeydoğusundaki Kamışlı’da yürüttüğü ortak devriye, aylar süren aranın ardından şehir merkezinde yeniden başladı. Askeri dört zırhlı araçtan oluşan bir konvoy, Suriye-Türkiye sınır şeridinde alçak irtifada uçan helikopterlerin eşliğiyle Rimelan bölgesinden Kamışlı'nın doğu girişindeki Cemaya mahallesine doğru devriye gezdi. Devriyeye eşlik eden helikopterler Kamışlı’ya varılmadan önce nerede olduklarını ve hareketlerini duyurmanın yanı sıra Rus ve ABD orduları arasındaki ortak koordinasyon mekanizması kapsamında Kamışlı şehrine uyarı atışları yaptı.
Deyrizor kırsalındaki ABD kuvvetleri insansız hava araçlarıyla düzenlenen bir dizi füze saldırısına maruz kalırken SDG’den bir askeri yetkili ise söz konusu eylemlerden terör örgütü DEAŞ’a bağlı hücreleri sorumlu tuttu.
ABD ordusu bu yılın başı itibariyle, Rus tarafıyla çatışmanın artması ardından askeri açıdan bölünmüş şehirde askeri devriyeler yürütmeyi durdurmuştu. 20 Haziran'da Haseke’nin kuzey kırsalındaki Tel Tamer kasabası girişinde, M4 yolunda bir ABD devriyesini durduran Rus devriyesi, yola zırhlı araçlar yerleştirerek kasabaya girişini engellemişti. Nitekim SDG’ye ait bir askeri aracın eşlik ettiği ABD devriyesi geri çekilmek zorunda kalmıştı.
Kamışlı kırsalında Esed’e bağlı Ulusal Savunma Kuvvetleri kontrolü altındaki Tel el-Meha köyü sakinleri 15 Haziran'da bir ABD devriyesine karşı durmuştu. Aynı şekilde Farfara köyünden bir grup da  SDG aracının eşlik ettiği bir ABD devriyesini durdurmuş, köylerine girmesini engelleyerek Ulusal Savunma Kuvvetleri üyeleriyle beraber taşlamıştı.
Kamışlı şehrini alarak buradan Türkiye ve Irak ile olan sınır bölgelerine kadar askeri devriyeler yürüten Rus askeri polisi, Kamışlı’daki sivil havaalanı yakınlarında bir hava üssü inşa etmişti.
Diğer yandan Rimelan petrol bölgesinde konuşlanan ABD kuvvetlerine ait devriyeler ise DEAŞ’a sadık uyuyan hücreleri takip etmek için petrol sahalarını ve Irak ile sınır bölgelerini denetliyorlar. Ancak süreçte iki ordudan askerler arasında çatışmalar tekrarlanmış, bazı durumlarda kavga noktasına varan çatışmalar kaydedilmişti.
Deyrizor'un doğu kırsalına konuşlu ABD kuvvetleri, DEAŞ'la Mücadele Uluslararası Koalisyonu’nun Suriye'deki en büyük üssü olan el-Ömer Petrol Sahası ve yakınlarındaki Koniko Gaz Sahası’nın hedef alındığı bir dizi füze saldırısına maruz kalmıştı. Bu saldırıların arkasında terör örgütü DEAŞ’ın uyuyan hücrelerinin olduğunu öne süren SDG'nin medya merkezi direktörü Ferhad Şami “Bu yöndeki ilk soruşturmalar, füzenin rastgele ve çok uzak olmayan bir bölgeden atıldığını gösteriyor” ifadelerini kullandı. Nitekim Uluslararası Koalisyon güçlerinin de desteğiyle komşu bölgelerin tarandığı geniş bir güvenlik uygulamasına başlandı. Şami duruma ilişkin “Saldırıya karışanların aranması için Deyrizor'un kuzeydoğusunu, Hişam ilçesine bağlı el-İzbe bölgesini taradık” dedi.



Yıkıntılar arasında Hartum... Hayata çekingen bir dönüş

Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)
Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)
TT

Yıkıntılar arasında Hartum... Hayata çekingen bir dönüş

Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)
Hartum'daki bir çarşıda yanmış dükkanlarının önünde oturan dükkan sahipleri (Şarku’l Avsat)

Ordu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında iki yılı aşkın süredir devam eden şiddetli savaşın ardından, Sudan'ın başkenti Hartum'da ticari faaliyetler ve günlük yaşam yavaş yavaş normale dönmeye başladı. Modernliğin ve güzelliğin sembolü olan şehir, bugün yıkımın enkazı üzerinde duruyor ve yeniden ayağa kalkmaya çalışıyor. Binlerce yıkık bina, başkentte Mehdi Devrimi’nden bu yana ilk kez yaşanan savaşın şiddetini gözler önüne seriyor.

uı8o9
Sudan Merkez Bankası binası ve yakınındaki bir otelde meydana gelen hasarın izleri (Şarku’l Avsat)

Savaşın izleri binalarda ve sokaklarda halen açıkça görülüyor. Başkentin birçok simgesel yapısı tamamen veya kısmen yakıldı ya da yıkıldı, binaların duvarlarında kurşun delikleri var. Bankalar ve devlet daireleri kapısız ve penceresiz hale geldi; içlerinden yangın ve is kokusu yayılıyor.

Toplu taşımaya temkinli dönüş

Hartum'un merkezindeki ana ulaşım istasyonu olan ve Jackson durağı olarak bilinen istasyonda, toplu taşıma araçları eyaletin şehirlerinden ve ilçelerinden vatandaşları taşımaya yeniden başladı, ancak Hartum'un en ünlü pazarlarından biri olan Arap Pazarı’na ulaşmak için halen yürüyerek veya özel araçlarla gitmek gerekiyor.

Yetmişli yaşlarında bir adam yorgun adımlarla pazara doğru yürüyordu. Yürümekten yorgun düşen adam, başındaki takkesini kaldırarak terini sildi. Şarku’l Avsat’a eski dükkanını kontrol etmek ve 200 bin Sudan cüneyhi (73 dolar) değerinde mal ve eşya satın almak istediğini söyledi. Şehrin en büyük ve en ünlü ticaret merkezi olan Vaha Hartum’u çevreleyen yıkıma işaret eden yaşlı adam, gözlerinden umut ışığı saçarak, “Bu yıkım yeniden inşa edilecek, önemli olan dersimizi almamız” dedi ve sonra sessizliğe büründü.

Altınlar nereye gitti?

Yanan Vaha Hartum'un yakınında arabalar hareket ediyor ve insanlar dolaşıyor, ancak dükkanlar henüz açılmadı. Bazıları sadece mallarını kontrol etmekle yetiniyor, diğerleri ise el-Fercabi Eczanesi yazan tabelanın altında arabalarının bakımını yapmaya devam ediyor.

frgthyuı
Savaşın izlerini taşıyan yıkık bir ticaret merkezi (Şarku'l Avsat)

Bir zamanlar Sudan'ın en büyük altın ticaret merkezlerinden biri olan Altın Binası, yangına rağmen halen ayakta duruyor. Öte yandan, Hartum Valisi ile şirket sahipleri arasında bölgedeki altın ticaretini canlandırmanın yollarını görüşmek üzere bir toplantı yapılacağı konuşuluyor.

Hartum Ulu Camii

1901 yılında Hidiv Abbas Hilmi Paşa tarafından açılan ve tarihi bir mimari eser olan Hartum Ulu Camii, savaştan nasibini aldı ve çevresi ile birlikte büyük hasara uğradı. Bakım çalışmaları tamamlanmak üzere olan caminin birkaç gün içinde ibadete açılması planlanıyor. Savaştan önce Hartum Ulu Camii, ibadet etmek ve ders halkalarına katılmak için Hartum'un dört bir yanından gelenlerden yoğun ilgi görüyordu.

yjuı
Başkentin merkezindeki bir ticaret merkezinde meydana gelen yıkımdan (Şarku'l Avsat)

Saray Caddesi

Hartum'un merkezindeki ana caddelerden biri olan Saray Caddesi, adını, güney kapısında bulunan Cumhurbaşkanlığı Sarayı’ndan almıştır. Çatışmalar sırasında büyük bir savaş alanı olan cadde, son dönemde yeniden hareketlendi; özellikle Cumhuriyet Caddesi ile kesiştiği noktada özel araçların gelip gittiği görülüyor.

gthyujı
Cumhuriyet Caddesi'nin çukur kısımlarındaki su birikintileri (Şarku'l Avsat)

Diğer caddelerin aksine Saray Caddesi her iki yanında küçük su birikintileri olmasına rağmen en temiz cadde olarak kabul ediliyor. Seyyid Abdurrahman Caddesi ile kesiştiği noktada ise el-Ehli Bankası binasında bakım çalışmaları başladı; bankanın faaliyetlerine yeniden başlaması için hazırlıklar yapılıyor.

Hürriyet Caddesi

Hürriyet Caddesi, Hartum'un batı kesiminde, elektrikli ev aletleri mağazalarının bulunduğu bölgede yer alıyor. Esnaflardan bazıları dükkanlarına geri döndü; yetkililerin bölgeyi güvenli hale getirecekleri ve yıl sonuna kadar devlet vergilerinden muaf tutacakları sözü vermeleri üzerine, caddede nispeten canlanma başladı.

Dükkân sahipleri kurban kesip, şeker ve meyve suyu dağıttılar. Özgürlük Caddesi'ni Sudan bayraklarıyla süslediler ve hoparlörlerden milli marşlar çalarak Hartum'un ticaret merkezinde hayatın normale döndüğünü ilan ettiler.

jukılo
Başkent Hartum’un batısındaki Hürriyet Caddesi'nde hareketlilik yaşandı. (Şarku'l Avsat)

40 yıldır elektrikli ev aletleri satıcısı olan Babekir Hasan, “Bu dönüş, Hartum'da hayatın normale döndüğü anlamına geliyor. Tüm esnafı geri dönmeye çağırıyorum, çünkü durum şu anda istikrarlı” diyerek mutluluğunu dile getirdi. Bir diğer esnaf Salah Surkti ise, mallarını makul fiyatlarla satabilmek için vergilerin düşürülmesini talep etti ve savaş sırasında 200 milyon Sudan cüneyhi (73 bin dolar) kaybettiğini belirterek, “Tüccar kaybını üzülerek günlerini geçirmemeli, ayağa kalkıp yeniden başlamalı” dedi.

dvfgbh
Başkent Hartum'da işlerine geri dönen dükkanlar (Şarku'l Avsat)

Devlet ayağa kalkmaya çalışıyor

Başkent Hartum’daki yeni boyanmış binalar, istikrara dönüşün işaretlerini yansıtıyor. Öte yandan Hartum genelindeki birçok devlet kurumunda restorasyon çalışmaları başladı. Hartum Yasama Konseyi'ndeki (eyalet parlamentosu) hasara rağmen, bazı çalışanlar elektrik ve su olmadan çalışıyor. Yakındaki Elektrik İdaresi binası ise tamamen yanmış gibi görünüyor.

hyjuk
Başkent Hartum’da yaşanan savaş nedeniyle onlarca dükkân ve alışveriş merkezi yıkıma uğradı. (Şarku'l Avsat)

Bir çalışan, hizmetlerin yeniden sağlanmasının yakın olduğunu, ancak ‘en önemli konunun güvenliğin sağlanması’ olduğunu vurguladı.

Nil Nehri'nin iki kolunun birleştiği nokta, Hartum'un Omdurman'a açılan kapısı

El-Mukran bölgesi, adını Beyaz ve Mavi Nil nehirlerinin kesiştiği noktadan alıyor. Hartum ve Omdurman arasında yoğun trafik hareketliliğine sahne olan bu bölge, Omdurman'a giriş kapısı olmasının yanı sıra, Sudan Merkez Bankası Başkanlığı, Zain Telekomünikasyon Şirketi binaları, oteller, Sudan Müzesi ve diğer büyük kurumların da bulunduğu bir bölgedir. Ancak bu bölge de yıkım ve tahribattan nasibini aldı.

sdfghy
Başkent Hartum’daki bir çarşıda dükkanının yıkıntıları önünde duran bir esnaf (Şarku'l Avsat)

Büyük kayıplara ve geniş çaplı yıkıma rağmen Hartum yavaş ama emin adımlarla yeniden ayağa kalkmaya başladı. Dükkanların ve çarşıların yeniden açılması, camilerin ve devlet binalarının onarılması, savaşın yaralarını yaşayan bu şehrin, halkının desteği ve azmiyle yeniden ayağa kalkabileceğinin işaretleri.