Çin Nahda Barajı krizinde çözüm için çabalayacak

Kahire ve Pekin, ortak iş birliği komitesi kurmak için bir anlaşma imzaladı.

Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri, dün Kahire'de Çinli mevkidaşı Wang Yi ile bir araya geldi.
Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri, dün Kahire'de Çinli mevkidaşı Wang Yi ile bir araya geldi.
TT

Çin Nahda Barajı krizinde çözüm için çabalayacak

Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri, dün Kahire'de Çinli mevkidaşı Wang Yi ile bir araya geldi.
Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri, dün Kahire'de Çinli mevkidaşı Wang Yi ile bir araya geldi.

Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, dün Mısır’ı ziyareti sırasında, Nil Nehri'nin Mısır için taşıdığı önemin farkında olduğunu belirterek, Nahda (Rönesans / Hedasi) Barajı krizinin tüm tarafların çıkarını gözetecek şekilde çözülmesi konusunda çabaları sürdürme sözü verdi.
Görüşmenin akabinde, Çinli Bakan ve Mısırlı mevkidaşı Samih Şukri, iki ülke arasında ortak işbirliği komitesi kurulması için bir anlaşma imzaladı. Wang Yi ayrıca, Mısır'ın, başta terörle mücadele dahil olmak üzere çeşitli alanlarda koordinasyon içerisinde olan Şangay İşbirliği Örgütü'ne diyalog ortağı olarak katılmasını kabul ettiğini açıkladı. Öte yandan, Çin Dışişleri Bakanı Yi, Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi tarafından da kabul edildi. Dışişleri Bakanı Yi, Sisi'ye Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in sözlü mesajını iletti. Mısır Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü’ne göre Sisi, özellikle bu yılın Mısır-Çin diplomatik ilişkilerinin kuruluşunun 65. yıldönümüne denk geldiğini belirterek, Mısır'ın iki ülkeyi bir araya getiren kapsamlı stratejik ortaklığın seviyesini yükseltme konusundaki istekliliğini vurguladı. Sözcü’nün açıklamasına göre Çin Devlet Başkanı gönderdiği mesajında, ülkesinin, Ortadoğu'da istikrarın temel direği olarak önemli rolü ve Çin'in Mısır'a kapsamlı kalkınmadaki sağlam desteği çerçevesinde, Mısır'la stratejik ilişkileri geliştirmeyi istediğini ve Mısır'ın kalkınma, terörle mücadele ve bölgede istikrarın sağlanması konusunda yürüttüğü çalışmaları desteklediğini iletti. 
Çin Dışişleri Bakanı, Mısır'ın, terörizm ve aşırılıkla mücadele, enerji ve bilim alanlarında koordinasyon ve iş birliği konularını ele alan Şanghay İşbirliği Örgütü'ne diyalog ortağı olarak katılmasının kabul edildiğini duyurdu. Sözcü’ye göre toplantıda, iki ülke arasındaki ikili işbirliğinin çeşitli yönlerinin ve koronavirüs krizinin patlak vermesinden bu yana en üst düzeyde gerçekleşen koordinasyonun güçlendirilmesi konusu ele alındı. Ayrıca açıklamada, Mısır'daki Sinovac aşısı için ortak üretim anlaşmasının imzalandığına ve Mısır'daki ilaç ve aşı endüstrisini yerelleştirmeye yönelik ulusal stratejiye destek verildiğine dikkat çekildi.
Cumhurbaşkanı Sisi, özellikle Mısır'ın şu anda sahip olduğu ve Çin'in Kuşak-Yol Projesi ile entegre olan modern altyapısı çerçevesinde, ülkedeki kalkınma programlarını, faaliyetleri ve ulusal projeleri destekleme konusunda Çin’in seçkin uzmanlığından yararlanma konusundaki istekliliğini vurguladı. Sisi ayrıca, iki ülke arasındaki yatırım işbirliği için başarılı bir model olarak Çin-Mısır Süveyş Ekonomik ve Ticari İşbirliği Bölgesi'nin oynadığı önemli role dikkati çekti. 
Toplantıda Nahda Barajı konusundaki son gelişmeler de ele alındı. Sisi, Çin Dışişleri Bakanı’na, Mısır'ın, su kaynaklarının güvenliğini koruma konusundaki değişmez tutumunu ve Hedasi Barajıyla ilgili bağlayıcı bir anlaşamaya varılmasının gerekliliğini iletti. Açıklamaya göre Çin Dışişleri Bakanı ise, Nil Nehri'nin Mısır için taşıdığı ehemmiyetin farkında olduğunu ve ülkesinin, baraj krizinin, tüm tarafların çıkarını gözetecek şekilde çözülmesinden yana olduğunu dile getirdi.
Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şukri ile Çinli mevkidaşının yaptığı siyasi görüşmelerde iki bakan, ekonomik işbirliğini ilerletmenin ve ticari işbirliğini geliştirmeye yönelik çabalara odaklanmanın önemini vurguladı. Taraflar aynı zamanda, Çin pazarını daha fazla Mısır tarımsal ürünlerinin ihracatına açmanın yanı sıra, özellikle Mısır'ın yatırım ortamını iyileştirmek için gösterdiği çabalar çerçevesinde, doğrudan ve ortak yatırımların teşvik edilmesi konusunu masaya yatırdı.
Görüşmelerde Filistin sorunu da dahil olmak üzere ortak öneme sahip tüm bölgesel ve uluslararası konulara değinildi. Mısır Dışişleri Bakanlığı, görüşmelerin dünyanın çeşitli yerlerinde, özellikle de Orta Doğu ve Afrika’da istikrar, sürdürülebilir kalkınma, barış ve güvenliğin sağlanmasına katkıda bulunan ortak tutumları geliştirmek için ele alınmasını destekleyen çoğu konuda görüş ve vizyonlar üzerinde bir fikir birliğini yansıttığını vurguladı.



21'inci yüzyılda sınırlı savaş ve kapsamlı savaş

İHA’lar savaşta coğrafi derinliği geçersiz hale getirdi (Reuters)
İHA’lar savaşta coğrafi derinliği geçersiz hale getirdi (Reuters)
TT

21'inci yüzyılda sınırlı savaş ve kapsamlı savaş

İHA’lar savaşta coğrafi derinliği geçersiz hale getirdi (Reuters)
İHA’lar savaşta coğrafi derinliği geçersiz hale getirdi (Reuters)

Bazı uzmanlar ister sınırlı ister kapsamlı (topyekun) olsun, savaşların biçim ve türlerinin uluslararası sistemin şekli, yapısı (çok taraflı, iki taraflı veya hatta tek taraflı) ve güç dengesiyle doğrudan ilişkili olduğuna inanırken bunun yanında savaşta, askeri stratejilerin oluşturulmasında teknolojinin rolü göz ardı edilemez.

Telgraf ve demiryolu ağları 20’nci yüzyılda savaşların yapılış şeklini değiştirmedi mi? Evet, elbette değiştirdi. Demiryolları, Birinci Dünya Savaşı'nda milyonlarca askerin cepheye taşınmasına yardımcı olsa da aynı zamanda savaşın 10 milyon asker ve 7 milyon sivilin hayatına mal olan dört buçuk yıllık bir insanlık eziyetine dönüşmesine de doğrudan katkıda bulundu.

21’nci yüzyıl, bir güç çarpanı haline gelen teknolojinin yatay ve dikey olarak yayılmasıyla öne çıkıyor. Birinci Dünya Savaşı sırasında makineli tüfekler, kurbanların yüzde 20 ila 40'ının ölümüne katkıda bulundu. Peki yapay zekanın savaşlardaki rolü, özellikle de etkisi nükleer düzeye ulaşırsa ne olacak hiç düşündünüz mü? İçinde bulunduğumuz yüzyılda belki de en tehlikeli olan durum, savaşmanın maliyetinin herhangi bir devlet dışı aktörün (non state actor) savaşabileceği bir seviyeye düşmüş olmasıdır.

Soğuk Savaş sırasında, nükleer silahlar büyük güçler arasında dünya sahnesinde önemli bir caydırıcı unsur oluşturuyordu. Her zaman karşılıklı yıkım korkusu (MAD) vardı. Bundan dolayı söz konusu güçler vekalet savaşlarına (by proxy) başvurdular. Bu nedenle Soğuk Savaş döneminde sadece sınırlı (limited) savaşlar yaşandı. Sınırlı savaştan bahsederken, bu savaşın hedefleri, kullanılan araçlar ve dolaylı olarak bu savaşın süresi kastediliyor. 1950 yılındaki Kore Savaşı, İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra, küresel düzeyde gerçek anlamda kapsamlı bir savaş olan ilk sınırlı savaştı.

fghyu
Geçtiğimiz haziran ayında 12 gün süren İran-İsrail savaşı sırasında ABD tarafından bombalanan Fordo Nükleer Tesisi’nin çevresinin uydu görüntüsü (Reuters)

Yazar Andrew Davidson, Soğuk Savaş sırasında süper güçlerin olası savaşlar için çeşitli senaryolar hazırladığını söylüyor. Ancak insanlığın şansına, bu savaşlar gerçekleşmedi. Zira bu senaryoların güç ölçütü, hassasiyet değil, büyüklüğe dayanıyordu. Başka bir deyişle, ölçünün temelinde büyük güçlerin sahip olduğu uçak, tank, denizaltı ve diğer askeri araçların sayısı yer alıyordu. Nükleer silahlar, geleneksel silahların en büyük koruyucusu konumundaydı.

Sınırlı savaş ile kapsamlı savaş

İsrail'in İran'a karşı başlattığı Yükselen Aslan Operasyonu, süresi (sadece 12 gün sürdü), kullanılan araçlar ve hatta hedefler açısından sınırlı bir savaş olarak nitelendirilebilir. İsrail, bu savaşta elindeki en iyi silahları kullandı, ancak sahip olduğu tüm silahları (örneğin nükleer silahlar) kullanmadı. İran ise sahip olduğu en iyi füzeler ve insansız hava araçlarıyla (İHA) karşılık verdi. Öte yandan İsrail, Gazze Şeridi'nde Arap-İsrail çatışmasının tarihindeki en uzun savaşı sürdürüyor. Savaş 21 aydır devam ediyor. İsrail bu savaşta ise sahip olduğu en iyi silahları her boyutta kullandı. Peki bu savaş kapsamlı mı yoksa sınırlı mı olarak sınıflandırılabilir? Eğer savaşlar havadan sonuçlanmıyorsa, İsrail ordusunun bu savaşı sonuçlandıramamasını nasıl açıklayabiliriz? Oysa İsrail ordusu şimdiye kadar kara, hava ve deniz kuvvetlerini kullandı. Ayrıca siber savaş yönetimini ve dolayısıyla yapay zekayı da kullandı.

Birçok uzmana göre bu sorunun cevabı şu şekilde olabilir:

21’inci yüzyılda savaşın özellikleri değişti ve bu durum, birçok ülkenin, özellikle de büyük ve güçlü ülkelerin askeri doktrinlerinde bir dönüşüme (doctrinal shift) yol açacak.

Öte yandan asimetrik savaş, 21’inci yüzyılda büyük güçler için en büyük ve en tehlikeli zorluk olarak öne çıkıyor.

Teknoloji, özellikle İHA’lar, coğrafi derinliği değersizleştirirken siber savaş ve elektronik savaş lehine büyüklük ve kitle değerini de ortadan kaldırdı.

tyu7ı8
Tayvan’ın başkenti Taipei'deki bir Patriot bataryası... Tayvan, ABD ile Çin arasında bir çatışmaya neden olabilir (EPA)

ABD’li komutan Douglas MacArthur, “Asya'da asla kara savaşı yapılmamalı” diye meşhur bir sözü vardır. Peki, özellikle Washington'ın Pekin'in önümüzdeki yıllarda Tayvan'ı kontrol altına almaya çalışacağından endişe duyduğu bir ortamda, ABD-Çin çatışması nasıl olacak? Bu çatışma nasıl gerçekleşecek, askeri mi olacak? Nerede yapılacak? Kapsamlı mı, sınırlı mı, yoksa vekiller aracılığıyla mı olacak?

Bugün bu sorular, uzmanların Çin ve ABD arasında bir savaşın kaçınılmaz olduğunu teyit etmesiyle birlikte güçlü bir şekilde gündemde yer tutuyorlar. ABD’li düşünür Graham Allison, görüşünü ‘Tukidides tuzağı’ olarak bilinen teoriye dayandırarak, dünya düzenine hakim olan güç (ABD) ile bu hegemonyayı tehdit eden yükselen güç (Çin) arasında çatışmanın kaçınılmaz olduğunu savunuyor.

Bu analizŞarku'l Avsat için bir askeri analist tarafından yapıldı