Fas, İsrail ile iş birliğini genişletiyor

Tel Aviv, Dışişleri Bakanı Yair Lapid’in resmi ziyaretine ilişkin Rabat ile görüşmelerini sürdürüyor.

Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita (AFP)
Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita (AFP)
TT

Fas, İsrail ile iş birliğini genişletiyor

Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita (AFP)
Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita (AFP)

Naoufel Cherkaoui
İsrail-Fas iş birliği, Fas-İsrail-ABD üçlü anlaşmasına imza atılan geçen aralık ayından bu yana daha fazla alanda kendini hissettirmeye başladı. İkinci Filistin İntifadası sonrasında, 2000 yılında kapatılan İrtibat Bürosu’nun yeniden açılmasının ardından ticari alandaki iş birliği gelişti. Uçuşların temmuz ayı sonlarında başlamasıyla birlikte de iki ülke arasındaki turizmin canlanması bekleniyor.
Fas Dışişleri Bakanlığı Siyasi İşler Genel Müdürü Fuad Yazuğ, siyasi, ekonomik, kültürel ve insani alanlarda iki ülke arasındaki iş birliği yollarını üçlü anlaşmaya uygun olarak görüşmek üzere bu ayın başlarında Rabat’ta İsrail Dışişleri Bakanlığı Genel Direktörü Alon Ushpiz ile bir araya geldi.

Siber güvenlik iş birliği
İsrail’in Rabat Büyükelçisi David Govrin, ülkesinin Fas ile siber güvenlik alanında ‘bilimsel iş birliği, araştırma, geliştirme ve operasyonel alanları’ da kapsayan bir iş birliği anlaşması imzaladığını duyurdu. Govrin, İsrail Ulusal Siber Güvenlik Kurumu Başkanı Yigal Unna ve Faslı mevkidaşı Mustafa er-Rabii tarafından imzalanan anlaşmanın, elektronik savunma alanında iki ülke arasında türünün ilk örneği olduğuna dikkat çekti.
Faslı uluslararası ilişkiler araştırmacısı Hişam Mouatadid, özellikle elektronik savaş alanında Fas- İsrail iş birliğinin, ‘deneyim alışverişi düzeyinde stratejik ortaklığı artırmak, bilimsel araştırma mekanizmaları geliştirmek ve bilimsel ve endüstriyel kaynakları modernize etmek’ yoluyla iki ülke arasındaki bağları ve karşılıklı çıkarları güçlendirdiğini kaydetti.
Son anlaşmanın, iki ülkenin özel savunma mekanizmalarını güçlendirmek için pratik ve bilimsel platformlar başlatma vizyonu çerçevesinde geliştiğini söyledi. Söz konusu vizyonun ayrıca sanal alandan gelen tehditler ve bunların kişisel bilgiler ile kurumsal ve kamuya açık veri tabanları üzerindeki yansımalarıyla ilgili yeni zorlukları yönetmek için ortak heyetler oluşturulmasını da kapsadığı belirtildi.
Faslı araştırmacı, Fas ve İsrail arasındaki diplomatik ilişkilerin yeniden başlamasından bu yana Rabat’ın esas olarak iki ülke hattında bilimsel araştırmaları geliştirmek için ilişkileri ilerletmeye odaklanacağını açıkça belirttiğine dikkat çekti.
Rabat’ın hedefinin, İsrail ile bu tür stratejik anlaşmalar yoluyla öncelikli olarak siber güvenlikle bağlantılı hayati sektörlerin istihdamı ve geliştirilmesi iş birliğini geliştirmek olduğunu söyledi.
Mouatadid’e göre Rabat ve Tel Aviv, özellikle bölgesel düzeyde siyaset ve Ortadoğu’daki jeostratejik zorluklar nedeniyle diplomatik ilişkilerin yeniden başlamasına sahne oluyorlar. İki ülke arasında güveni artırmak için yeni bir platform olarak bilgi ve bilimsel araştırmanın geliştirilmesini hedefliyorlar.

İş birliğinin gelişimi
Fas, iki ülke arasında imzalanan anlaşma uyarınca İsrail ile olan ilişkilerini, telekomünikasyon alanında bilgi alışverişi ve iş birliğinin yanı sıra, enerji, bilim ve kalkınma iş birliği alanına yönlendirmeye çalışıyor. Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita, daha önce ‘İsrail ile tüm iş birliği araçlarının ve siyasi iradenin mevcut olduğunu’ belirtmiş, çok yakında üst düzey ziyaretler gerçekleştireceklerini vurgulamıştı. Burita açıklamasına şöyle devam etmişti:
“Taahhütlerimizde samimiyiz. Çünkü ‘ilişkilerin yeniden başlatılması’ kararını inançlı bir şekilde ele aldık ve ikili iş birliğini geliştirmek için mümkün olduğunca da ileri gideceğiz. İsrail ve ABD ile yapılan anlaşma, Washington’ın Fas’ın Sahra üzerindeki egemenliğini tanımasına, Fas’ın İsrail ile ilişkileri geliştirme taahhüdüne ve Tel Aviv’in Rabat ile iş birliği yapma yönündeki açıklamalarına yönelik, yasal olarak bağlayıcı bir belgedir.”

Karşılıklı ziyaretler ufukta
İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid, 16 Temmuz Cuma günü Faslı mevkidaşı ile uzun bir telefon görüşmesi yaptığını duyurdu. Lapid, Twitter üzerinden yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita ile iki ülke ve iki halk arasındaki doğrudan ilişkiler hakkında uzun ve sıcak bir görüşme gerçekleştirdim. Bu, İsrail’in çıkarınadır. İki ülke arasındaki ilişkileri güçlendirmek, ekonomik, teknolojik, kültürel ve turizm iş birliğini geliştirmek için çalışmaya devam edeceğiz.”
İsrail ve Fas medyası, geçtiğimiz günlerde Lapid’in Rabat ziyaretine ilişkin düzenlemelerin yapılması amacıyla iki ülke arasında temaslar yürütüldüğünü aktardı. Bunun, bir İsrailli bakanın Fas’ı ziyaret edecek olması nedeniyle türünün ilk örneği olacağı belirtildi. The Times of Israel internet sitesinin İsrailli bir diplomatik kaynaktan aktardığına göre Dışişleri Bakanlığı, Lapid’in ziyareti için Fas ile görüşüyor.
İsrail Dışişleri Bakanlığı Genel Müdürü Alon Ushpiz, ülkesinin Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla Fas Dışişleri Bakanı’na Tel Aviv’i ziyaret etmesi için resmi bir davette bulundu.

Gizli iş birliği
Fas- İsrail ilişkisi, Yahudi devletinin kurulmasından önce birçok Yahudi’nin Fas’tan İsrail’e göç ettiği döneme kadar uzanıyor. Söz konusu Yahudilerin birçoğunun siyasi alana dahil olması, köklerinin dayandığı ülkeyle ilişkilerin sağlamlaşmasına katkıda bulundu. Ayrıca Fas’ın bağımsızlığından bu yana gizli de olsa bir iş birliğinin ortaya çıkmasına olanak tanıdı.
New York Times, Fas ve İsrail’in diplomatik ilişkileri olmamasına rağmen istihbarat ve askeri alanlarda yaklaşık altmış yıldır gizlice yürütülen yakın iş birliği içinde olduklarını yazdı. Gazete, İsrail’in Fas’ın silah ve teçhizat elde etmesine, istihbarat bilgileri toplamasına, bunların nasıl kullanılacağını öğrenmesine ve Fas istihbarat servisinin örgütlenmesine yardımcı olduğunu aktardı. Gazeteye göre İsrail ayrıca bir muhalefet liderine suikast düzenlenmesine de destek verirken Fas da İsrail’in Faslı Yahudileri ülkeye almasına ve diğer Arap ülkelerinde casusluk yapmasına yardım etti.



Hamas, arabuluculara son ateşkes önerisini değişiklik yapmadan kabul etmeye hazır olduğunu bildirdi

Dün Gazze’de gıda yardımı almak için giderken İsrail’in üzerlerine açtığı ateşte öldürülenlerin cenazesi sırasında ağlayan Filistinli bir kadın (Reuters)
Dün Gazze’de gıda yardımı almak için giderken İsrail’in üzerlerine açtığı ateşte öldürülenlerin cenazesi sırasında ağlayan Filistinli bir kadın (Reuters)
TT

Hamas, arabuluculara son ateşkes önerisini değişiklik yapmadan kabul etmeye hazır olduğunu bildirdi

Dün Gazze’de gıda yardımı almak için giderken İsrail’in üzerlerine açtığı ateşte öldürülenlerin cenazesi sırasında ağlayan Filistinli bir kadın (Reuters)
Dün Gazze’de gıda yardımı almak için giderken İsrail’in üzerlerine açtığı ateşte öldürülenlerin cenazesi sırasında ağlayan Filistinli bir kadın (Reuters)

Mısır'ın başkenti Kahire'de ‘gergin’ olarak nitelendirilen bir atmosferde bir toplantı gerçekleşti. Bazıları bu toplantının Hamas Hareketi ile bazı Filistinli silahlı örgütler arasında ‘bariz anlaşmazlıklar’ olduğunu gösterdiğini söyledi. Zira Hamas’ın, İsrail'in Gazze Şeridi’ni işgal etme planını engelleyecek ve yaklaşık bir milyon Filistinliyi yeniden Gazze'nin güneyine göç etmeye zorlayacak bir anlaşmaya yönelik tutumu daha da değişti.

Hamas’tan ve Hamas dışındaki Filistinli kaynaklar, Şarku’l Avsat’a Halil el-Hayya'nın liderliğindeki müzakere heyetinin Mısır ve Katar'daki arabuluculara, Hamas’ın 60 günlük ateşkes önerisine geri dönmeye hazır olduğunu bildirdiğini açıkladı. Önerinin arabulucular tarafından güncellenen son versiyonunda, İsrail güçlerinin yeniden konuşlandırılacağı yerlerin belirlenmesi ve İsrailli 10 rehinenin serbest bırakılması, bu aşamanın uygulanmasının ardından nihai aşama ile ilgili müzakerelerin başlaması teklif edildi.

dy6u7
Gazze’de bir yemek dağıtım noktasından yiyecek almaya çalışan Filistinliler (AP)

Kaynaklara göre Hamas, topu İsrail'in sahasına attı ve öneriyi kabul etmek için seçeneklerini belirlemesini istedi. Hamas, hiçbir değişiklik yapmadan öneriyi kabul ettiğini açıklamıştı. Hamas’ın arabuluculara yeni tutumunu resmi olarak bildirmiş olması, çekilme konusunda yaptığı değişikliklerden ve üyeleri ile askeri kanadından Filistinli tutukluların serbest bırakılmasına ilişkin bazı konulardan ve taleplerinden geri adım attığı anlamına geliyor.

Kaynaklar, Hamas’ın bu tutumunun sebebinin Filistinli grupların baskısı nedeniyle değil, İsrail'in Gazze şehrini işgal etme ve sakinlerini yeniden yerinden etme planını durdurma gerekliliğini hissetmesi nedeniyle aldığını belirtiyor. Bu plan, Gazze şehrinin ve kuzeyinin İsrail'in tam kontrolü altına girmesini, yani sonunda şehrin tamamen boşaltılmasını ve belki de İsrail'in aşırı sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotrich'in açıkladığı yeni planlar kapsamında Gazze ve Batı Şeria'yı kapsayan geniş bir İsrail planı çerçevesinde yeniden yerleşim yerleri inşa edileceği anlamına geliyor.

dfgthy
Gazze şehrindeki yemek dağıtım noktasından sıcak yemek almaya çalışan Filistinli bir kız çocuğu (AP)

Kaynaklara göre Türkiye, Katar ve Mısır'ın ABD'ye müzakere heyetinin yeni tutumunu bildirdiğini ve buna bağlı olarak müzakerelerin yeniden başlatılması için baskı yapma yönünde bir hareketlilik olduğunu belirtiyor. İkinci aşamada da kapsamlı bir anlaşma ile savaşın tamamen durdurulması hedefleniyor.

Özellikle İsrail ve ABD, tüm rehinelerin serbest bırakılması, Hamas’ın ve diğer Filistinli silahlı örgütlerin silahsızlandırılması, Hamas'ın savaşın ertesi günü siyasi sahneden çıkarılması ve Gazze'yi yönetmek için alternatif bir güç aranması gibi maddelerin olduğu yeni bir plan üzerinde anlaşmışken İsrail'in Hamas'ın yeni tutumuna nasıl tepki vereceği bilinmiyor.

İsrail televizyon kanalı Kanal 12, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'ya, Hamas'ın derhal kısmi bir anlaşmaya varmaya hazır olduğunu gösteren resmi bir belge sunulduğunu bildirdi. Kanal 12, güvenlik teşkilatlarının yetkililerinin ve hükümetindeki bazı kesimlerin, rehinelerin hayatlarını etkileyebilecek daha fazla askeri plan yapma olasılığına karşı bu seçeneği desteklediklerini de aktardı.

Belgeye göre Hamas üç hafta önce müzakerelerin çökmesine neden olan tutumunu değiştirdi. Güvenlik teşkilatlarının başındaki isimler, Hamas’ın son teklifle ilgili tutumunu değiştirmesiyle ortaya çıkan yeni fırsatın değerlendirilmesi gerektiğini vurguladılar.

hyu7
Gazze’ye havadan yapılan gıda yardımları (DPA)

İsrail gazetesi Yedioth Ahronoth, arabulucuların İsrail'e Hamas'ın şu an kısmi bir anlaşmaya hazır olduğu mesajını ilettiğini ve Tel Aviv'i son zamanlarda çöken müzakerelere yeniden dönmeye çağırdığını bildirdi. Hamas’ın tutumundaki değişiklik göz önüne alındığında İsrail içinde farklı görüşler olduğunu belirten Gazeteye göre bir tarafta Hamas’ın Gazze'yi işgal planını durdurmaya çalıştığını ve bunun siyasi bir manevra olduğunu diğer tarafta İsrail'in kısmi bir anlaşma için müzakereleri ertelememesi gerektiğini, bunun 10 kaçırılan kişinin serbest bırakılmasına ve olağanüstü koşullara maruz kalmadan kurtarılmasına yol açabileceğini ve hayatlarının fiilen tehlikede olduğunu düşünenler de var.

İsrail Ulusal Güvenlik Konseyi Başkanı Tzachi Hanegbi ve aralarında MOSSAD Başkanı David Barnea’nın da bulunduğu güvenlik teşkilatlarının liderleri, kısmi anlaşma fikrini desteklerken İsrail’in müzakere heyeti başkanı ve Stratejik İşler Bakanı Ron Dermer ise bu fikre karşı çıkıyor. Dermer’in görevinden istifa edebileceğine dair haberler basında yer aldı.

İsrail'deki tahminlere göre Hamas kısmi bir anlaşma için müzakerelere hazırsa, bu konuda kararı İsrail'in Güvenlik İşleri İçin Küçültülmüş Bakanlar Kurulu (KABİNET) verecek.

Sahadaki son durum

İsrail'in Gazze Şeridi’ne yönelik karadan ve havadan askeri operasyonları devam ederken, kara kuvvetleri Gazze şehrinin güneyindeki Zeytun ve Sabra mahallelerinin bazı bölgelerinde daha fazla ilerleme kaydetti. Bu bölgelerdeki evlerin ve binaların yıkılmasına devam edilirken, Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus’un merkezi, güneyi ve kuzeyi de aynı şekilde hedef alındı.

dfrgthy
Gazze şehrinde İsrail'in bombardımanına maruz kalan ve yerinden edilmiş kişilerin kaldığı bir okulu inceleyen Filistinliler (Reuters)

İsrail, Zeytun ve Sabra mahallelerinde gizli bir operasyon başlattı. Birkaç gün sonra cuma akşamı resmi olarak operasyonun başladığını duyurdu. Bu operasyon, Gazze şehrini işgal etmek ve onu Gazze Şeridi'nin orta ve güney bölgelerinden ayırmak amacıyla başlatılmış gibi görünüyor.

Cumartesi şafak vakti ile öğleden sonra saatleri arasında, Han Yunus ve Gazze şehrinde yerinden edilmiş kişilerin çadırlarını da hedef alan bir dizi hava saldırısında en az 20 Filistinli öldürüldü. Gazze Şeridi'nin kuzey ve orta kesimlerinde ise yardım bekleyen yaklaşık 9 kişi öldürüldü.

Öte yandan gazeteci Merve Muslim’in ve onunla birlikte öldürülen 5 kardeşinin cesetleri et-Tuffah mahallesindeki evlerinin İsrail tarafından bombalanmasından 44 gün sonra enkazdan çıkarıldı.

Gazze Şeridi’ndeki insani durum ise her geçen gün daha da kötüleşiyor. Bölgeye gelen insani yardımların yağmalanmaya devam etmesi ve bu yardımların güvenli bir şekilde dağıtılmaması nedeniyle durum giderek zorlaşıyor.

Diğer taraftan Gazze’deki Sağlık Bakanlığı'nın verilerine göre son 24 saat içinde açlık ve yetersiz beslenme nedeniyle biri çocuk 11 kişi daha hayatını kaybetti, Böylece Gazze Şeridi’nde açlık ve yetersiz beslenme nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 108’i çocuk olmak üzere 251'e yükseldi.