Hindistan 7,5 milyondan fazla ücretsiz Kovid aşısını neden hâlâ kabul etmedi?

Bir sağlık çalışanı, Ahmedabad'daki dükkan sahipleri ve çalışanları için düzenlenen aşılama sırasında bir adama Kovid-19 koronavirüsüne karşı bir doz Covishield aşısı yapıyor. (AFP)
Bir sağlık çalışanı, Ahmedabad'daki dükkan sahipleri ve çalışanları için düzenlenen aşılama sırasında bir adama Kovid-19 koronavirüsüne karşı bir doz Covishield aşısı yapıyor. (AFP)
TT

Hindistan 7,5 milyondan fazla ücretsiz Kovid aşısını neden hâlâ kabul etmedi?

Bir sağlık çalışanı, Ahmedabad'daki dükkan sahipleri ve çalışanları için düzenlenen aşılama sırasında bir adama Kovid-19 koronavirüsüne karşı bir doz Covishield aşısı yapıyor. (AFP)
Bir sağlık çalışanı, Ahmedabad'daki dükkan sahipleri ve çalışanları için düzenlenen aşılama sırasında bir adama Kovid-19 koronavirüsüne karşı bir doz Covishield aşısı yapıyor. (AFP)

Hindistan hükümetine 7,5 milyon doz Moderna Kovid aşısı teklif edildi fakat hükümet, şirketin aşı üreticilerine tazminat sağlama ön koşulunu kabul etmediği için henüz aşıları teslim alamadı.
Hindistan haber ajansı Press Trust'ın alıntıladığı kaynaklara göre aşılar, aşı paylaşım girişimi Kovid-19 Aşıları Küresel Erişim Programı (COVAX) aracılığıyla teklif edildi ama tazminat konusunda henüz fikir birliği sağlanamadı.
Aşı üretimi ve dağıtımı söz konusu olduğunda tazminat, ilaç şirketlerinin kamu genelinin olası tazminat taleplerine karşı yasal koruma araması anlamına geliyor.
Bu tür talepler, aşı olduktan sonra herhangi bir olumsuz yan etki görülmesi durumunda dile getirilebilir.
Daha önce Hindistan hükümeti, küresel aşı üreticileri Moderna ve Pfizer'la sorunu çözmeye çalıştığını söylemişti. İki şirket de Hindistan'a aşı tedarik etmeye başlamadan önce tazminatın kabul edilmesini istiyor.
Hindistan hükümetinin kamu politikasına odaklanan düşünce kuruluşu NITI Aayog'un üyesi Dr. V. K. Paul, tazminata ilişkin tartışmaların "henüz sonuçlanmadığını" söyledi.
Haberdeki kaynaklar, hükümetin tazminat maddesiyle ilgili sözleşmeyi sonuca bağlamak için bazı koşullar sunduğunu ve bunları üreticilere gönderdiği bildiriyor.
Tazminat maddesi tartışmalarının çıkmaza girmesi, Hindistan hükümetinin aşı hedeflerine ulaşmak için yalnızca iki aşıya (Covishield ve Covaxin) bel bağlamasına neden oldu. Hindistan'ın 1,4 milyarlık nüfusunun sadece %6,3'ü tamamen aşılanabildi.
Covishield'ı, aşıyı geliştirmek için AstraZeneca'yla ortaklık yapan, dünyanın en büyük aşı üreticisi Serum Institute of India (SII) üretirken, Covaxin'i de Bharat Biotech üretiyor.
İlaç şirketlerine tazminat sağlanırsa, bireyler herhangi bir ihmal nedeniyle şirketleri dava edemeyecek ve bunun yerine bu tür davalarda davalı koltuğundaki hükümet üzerinden dava açmak zorunda kalacak.
Olası herhangi bir tazminat anlaşması muhtemelen yerli üreticileri de etkileyecek.
Hükümetin tazminat maddesi için Pfizer ve Moderna'yla görüşmelerde bulunduğunu öğrenen SII, haziranda kuralların "herkes için aynı olması gerektiğini" söylemişti.
Aşı üreticisinin kaynakları, 9 Haziran'da NDTV haber kanalına verilen demeçte, "Yabancı şirketlere izin verilirse, yalnızca Hindistan Serum Enstitüsü (SII) değil, tüm aşı şirketleri yükümlülüklere karşı tazminat koruması almalı" demişti.
Federal sağlık bakanlığındaki kaynaklarsa, 2 Haziran'da haber kanalına aşı kullanımıyla bağlantılı iddialara karşı tazminat sağlamada "sorun olmayacağını" söylemişti.
Ancak şimdiye kadar Hindistan hükümeti hiçbir aşı üreticisi için tazminat koruması sağlamadı.
Independent Türkçe



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature