Kolesterol düşürücü ilaçlar, koronavirüse bağlı ölüm oranlarını azaltıyor

New York’ta koronavirüs testi yapan bir tıbbi laboratuvar çalışanı (Reuters)
New York’ta koronavirüs testi yapan bir tıbbi laboratuvar çalışanı (Reuters)
TT

Kolesterol düşürücü ilaçlar, koronavirüse bağlı ölüm oranlarını azaltıyor

New York’ta koronavirüs testi yapan bir tıbbi laboratuvar çalışanı (Reuters)
New York’ta koronavirüs testi yapan bir tıbbi laboratuvar çalışanı (Reuters)

San Diego’da bulunan Kaliforniya Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden araştırmacılar tarafından yapılan yeni bir araştırma, statin grubu ilaçlar kullanan hastaların Kovid-19 sebebiyle hayatlarını kaybetme tehlikeleri yüzde 41 oranında daha az olduğunu tespit etti. Araştırmanın bulguları, 15 Temmuz’da PLOS One dergisinde yayınlandı.
Söz konusu araştırmanın bulguları, aynı üniversite tarafından 2020’de yapılan bir araştırmanın kapsamını genişletti. Statin grubu ilaçlar, kolesterol oluşumundan sorumlu karaciğer enzimlerini engelleyerek kandaki kolesterol seviyelerini düşürmek üzere yaygın olarak kullanılıyor. Hastalık Kontrol Merkezleri, kolesterol düşürücü ilaç kullanan hastaların yüzde 93’ünün statin grubu ilaç kullandığını tahmin ediyor.
Kaliforniya Üniversitesi’nde Kardiyovasküler Yoğun Bakım Ünitesi profesörü ve araştırmanın başyazarı Lori Daniels, 16 Temmuz’da üniversitenin internet sitesinde yayınlanan bir raporda şu ifadelere yer verdi:
“Pandeminin başlangıcında koronavirüs ile karşı karşıya kalındığında, statinler de dahil olmak üzere, virüsün insan hücrelerine girmesinde önemli olan ACE2 reseptörünü etkileyen ilaçlar hakkında birçok spekülasyon vardı. O zaman, statinlerin bilinen antienflamatuvar etkileri ve virüsün gelişmesini durdurabilecek olan bağlanma yetenekleri ile SARS-CoV-2 enfeksiyonunu engelleyebileceğini düşündük.”
Amerikan Kalp Derneği’nin (AHA) kardiyovasküler hastalıklarında kaydedilen verileri kullanan araştırma ekibi, önceki bulgularını ABD’nin her bir köşesinde virüs ile enfekte olan çok daha büyük bir gruba (10 binden fazla hasta) uyguladı. Araştırmacılar, 2020 yılı Ocak-Eylül ayları arasındaki 9 aylık bir süre içinde 104 farklı hastanede Kovid-19’a yakalanan 10 bin 541 hastanın tıbbi kayıtlarını analiz etti.
Daniels “Bu verilerden, tıbbi koşulların, sosyoekonomik durumun ve hastane faktörlerinin aynı anda bulunmuş olmasını kontrol etmeye çalıştığımız daha ileri analizler gerçekleştirdik. Böylece, statinlerin Kovid-19 nedeniyle hastaneye yatırılan hastalarda ölüm risklerinin azalmasıyla ilişkili olduğuna yönelik önceden elde ettiğimiz bulgularımızı doğruladık” ifadelerini kullandı. Daniels şöyle açıkladı:
“Bu durumda faydanın çoğunu, kardiyovasküler hastalık veya yüksek tansiyon gibi statin kullanımı için geçerli tıbbi nedenleri olan hastalar görülüyor. Zira statin grubu ilaçlar veya diğer hipertansiyon ilaçlarının kullanımı, kardiyovasküler hastalık veya hipertansiyon geçmişi ile hastaneye kaldırılan Kovid-19 hastalarında yüzde 32 daha düşük ölüm riski tespit ile ilişkilendirildi.”

İlacı kullanan ve kullanmayan hastalar karşılaştırıldı
Araştırmada, statin veya hipertansiyon ilacı kullanan hastaların sonuçları, söz konusu ilaçları kullanmayan hastalarla karşılaştırmak üzere istatistiksel eşleştirme teknikleri kullanıldı.
Kaliforniya Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde biyoistatistik profesörü ve araştırmanın ortak yazarı olan Karen Messer ise şunları söyledi.
“İki grubu olabildiğince karşılaştırılabilir bir hale getirmek için hastanenin konumu, başvuru zamanı, hastanın yaşı, ırkı, etnik kökeni, cinsiyeti ve önceden var olan hastalıklarına yönelik bir liste kullanarak, her hastayı bir veya daha fazla hastayla eşleştirdik.”
Kolesterol düşürücü ilaçların ana hedefi olan ‘anjiyotensin dönüştürücü enzim 2’ (ACE2) reseptörü, kan basıncının kontrol edilmesine yardımcı oluyor. 2020 yılında yapılan bir araştırmada, virüsün koronavirüsün akciğer hücrelerine girmek için aynı enzimi kullandığı tespit edildi. Araştırmacılara göre, statinler ve hipertansiyon ilaçlar, bu ilaçları kullanan hastalarda belirtilen hastalıkları stabilize ediyor bu da hastaların Kovid-19’u atlatma şansını artırıyor. Daniels araştırma ile ilgili olarak şunları söylüyor:
“Gözleme dayalı tüm araştırmalarda olduğu gibi, kolesterol düşürücü ilaç kullanımı ile Kovid-19 enfeksiyonunun şiddetinin azalması arasında belirlediğimiz ilişkilerin kesinlikle statinlerin kendisinden kaynaklandığını kesin olarak söyleyemeyiz ancak, artık bu ilaçların bir hastanın Kovid-19 ölüm riskini önemli ölçüde azaltmada rol oynayabileceklerini çok güçlü kanıtlarla söyleyebiliriz. Araştırmamızın sonuçlarının hastaları ilaçlarını kullanmaya devam etmeleri için teşvik edeceğini umuyoruz.”
İlk çalışma, Kaliforniya Üniversitesi’nde San Diego Health’de tedavi gören hastalardan kimliği araştırmacılar tarafından bilinmeyen 170 tıbbi kaydı içeriyordu. Araştırmacılar, Kovid-19 nedeniyle hastaneye yatırılmadan önce statin grubu ilaç kullanımının ciddi enfeksiyon riskinde yüzde 50’den fazla azalma sağladığını tespit etti.
Amerikan Kalp Derneği’nin kardiyovasküler hastalık kayıtları, 140’tan fazla hastanede Kovid-19 tedavisi gören hastalara ilişkin sağlık verilerini içeriyordu ve araştırma için, bu Temmuz ayındaki 49 binden fazla hasta kaydından elde edilen verilere katkı sağladı.
 



Dezenformasyonla mücadelede Fransa atağa geçti

Fransa Dışişleri Bakanlığı, önceki aylarda dezenformasyonla mücadele kampanyası başlattı (AFP)
Fransa Dışişleri Bakanlığı, önceki aylarda dezenformasyonla mücadele kampanyası başlattı (AFP)
TT

Dezenformasyonla mücadelede Fransa atağa geçti

Fransa Dışişleri Bakanlığı, önceki aylarda dezenformasyonla mücadele kampanyası başlattı (AFP)
Fransa Dışişleri Bakanlığı, önceki aylarda dezenformasyonla mücadele kampanyası başlattı (AFP)

Harcamaları azaltmaya çalışan Donald Trump yönetimi, ABD'nin diğer ülkelerin yürüttüğü dezenformasyon kampanyalarına karşı koyabileceği mekanizmaların önemli bir kısmını yok etti. 

Cumhuriyetçi Partililerin seslerini Rusya gibi dış güçlerin yükselttiğini iddia eden Joe Biden yönetiminin kendilerini sansürlediğini savunan Amerikalı muhafazakarlar da bu kararda etkili oldu. 

New York Times (NYT), Washington'ın geride bıraktığı boşluğu Fransa'nın doldurmaya çalıştığını bildiriyor. 

Paris yönetimi, dezenformasyonla mücadele ederken ifade özgürlüğünü de koruyacaklarını öne sürüyor. 

Fransa Dışişleri Bakanlığı'nın dezenformasyon üzerine çalışan yöneticilerinden Eléonore Caroit, Amerikan gazetesine şöyle konuştu:

Dezenformasyonla mücadele son yıllarda çok yatırım yaptığımız bir konu. Ulusal güvenlikte egemenlik açısından karşılaştığımız tehlikelerin en büyüklerinden birinin dezenformasyon olduğu artık çok açık.

2024'teki Paris Olimpiyatları'nın güvenliği için ABD ve Fransa yakın çalışmıştı. NYT, Trump'ın Amerikan istihbarat örgütlerinin dezenformasyonla ilgili birimlerini küçültmesi ya da yok etmesi sonucunda ABD'nin diğer ülkelere de bu konuda yardım edemediğini aktarıyor. 

Paris çevresindeki camilerin önlerine domuz kafaları bırakılması gibi olayların peşine düşen Fransa yönetimiyse bunların çoğunun arkasında Rusya'nın olduğu kanısında. 

Caroit, dış güçlerin sosyal medyada bu tür olayların görünürlüğünü artırarak ülkelerini karıştırmaya çalıştığını iddia etti. 

Moskova, dünyanın farklı yerlerinde olduğu gibi Fransa'da da radikal sağı desteklemekle suçlanıyor. 

ABD'deki muhafazakarlar gibi Marine Le Pen'in Ulusal Birlik partisinin üyeleri de dezenformasyonla mücadele kisvesiyle sansürlendiklerini öne sürüyor. 

Fransa'nın Kremlin destekli Russia Today ve Sputnik'i yasaklaması, mutlak ifade özgürlüğünü savunanlardan tepki görüyor.

İlkokul çocuklarına medya okur yazarlığı eğitimi verdiklerini anlatan Caroit, sansür iddiaları hakkında şöyle konuştu:

Hiç kimsenin fikirlerini dile getirmesini engellemiyoruz ama halkın aldığı bilginin kaynağını bilmesini istiyoruz. Bunun seçimlere etkisi var. Yurttaşların ülkenin kurumlarını ve kendi temsilcilerini nasıl gördüğü üzerinde etkisi var. Bu mesele özellikle genç kuşaklar için son derece önemli.

Independent Türkçe, New York Times, AFP


Neandertallerin büyük burnuyla ilgili teori çürütüldü

Altamura Adamı, üzerini kaplayan kalsit nedeniyle yerinden çıkarılmadan inceleniyor (K.A.R.S.T. PRIN Projesi)
Altamura Adamı, üzerini kaplayan kalsit nedeniyle yerinden çıkarılmadan inceleniyor (K.A.R.S.T. PRIN Projesi)
TT

Neandertallerin büyük burnuyla ilgili teori çürütüldü

Altamura Adamı, üzerini kaplayan kalsit nedeniyle yerinden çıkarılmadan inceleniyor (K.A.R.S.T. PRIN Projesi)
Altamura Adamı, üzerini kaplayan kalsit nedeniyle yerinden çıkarılmadan inceleniyor (K.A.R.S.T. PRIN Projesi)

Bugüne kadar incelenen ilk Neandertal burun boşluğu fosili, soyu tükenen türün burnunun soğuk iklimlere adapte olmak üzere evrimleşmediğini gösterdi.

Modern insanın (Homo sapiens) en yakın akrabalarından Neandertaller hakkında süregelen tartışmalardan biri, onların büyük burunlarının işleviydi.

Yaklaşık 40 bin yıl önce soyu tükenen Neandertallerin, büyük burunlarına paralel şekilde, soğuk ve soğuk ve kuru ortamlara uyum sağlamak için büyük sinüslere sahip oldukları düşünülüyordu.

Bu özgün burun yapısının, havayı akciğerlere ulaşmadan önce ısıtıp nemlendirdiği varsayılıyordu.

Ancak burun içi kemikler zaman içinde bozunduğu için bugüne kadar Neandertallere ait bir burun boşluğu incelenememişti. Bu nedenle sözkonusu teori güçlü kanıtlarla desteklenemiyordu.

Perugia Üniversitesi'nden Costantino Buzi ve ekibi, son derece iyi korunmuş bir örneği inceleyerek bu teoriyi çürüttü.

Araştırmacılar 1993'te İtalya'nın güneyindeki Altamura kentinde keşfedilen ve bugüne kadarki en eksiksiz Neandertal iskeletlerinden biri olan "Altamura Adamı" fosilini inceledi.

İskelet kalın bir kalsit tabakasıyla kaplı olduğu için kemiklerine zarar vermemek adına Altamura Adamı bulunduğu yerden çıkarılmadan analiz edildi.

Bilim insanları endoskopik teknolojiden yararlanarak 130 bin ila 172 bin yıllık olduğu tahmin edilen örneğin dijital modelini oluşturdu. 

Bulguları hakemli dergi PNAS'te dün (17 Kasım) yayımlanan çalışmaya göre Neandertallerin iç burun yapıları eşsiz değildi ve modern insanlarınkiyle arasında ciddi bir fark yoktu.

Araştırmacılar bu insan türünün, kısa uzuvları ve tıknaz yapısıyla soğuğa adapte olduğunu ancak burunlarının bu dayanıklılıkta bir rol oynamadığını söylüyor.

Buzi, burun boşluğunun yapısının soğuk ortama uyumlu, geniş Neandertal yüzüyle tutarlı olduğunu söylüyor.

Araştırmacı "Basitçe söylemek gerekirse, burnun iç kısmına bakarak Neandertallerin soğuk iklime uyum sağlamak için kendi çözümlerini geliştirdiğini görebiliriz" diyerek ekliyor: 

Yani yüzleri, bizimkinden farklı bir modelle soğuğa adapte olmuştu.

Çalışmada yer almayan paleoantropolog Todd Rae ise türün büyük burnunun soğuk havayla ilgisi olmayabileceğini söylüyor.

Sussex Üniversitesi'nden Rae "Homo cinsinin tüm eski türleri geniş burunlu" diyerek ekliyor:

Çoğu Homo sapiens geniş burunlu; sadece türün çok küçük bir kısmını kapsayan Kuzey Avrupa/Arktik bölgesi insanları geniş burunlu değil.

Independent Türkçe, IFLScience, Live Science, PNAS


Cambridge Sözlüğü, 2025'in sözcüğünü seçti

YouTube yıldızı IShowSpeed'in, kendini "1 numaralı parasosyal" diye niteleyen saplantılı bir hayranını engellemesi üzerine bu kelimeyi sözlükte arayanların sayısında patlama yaşandı (AFP)
YouTube yıldızı IShowSpeed'in, kendini "1 numaralı parasosyal" diye niteleyen saplantılı bir hayranını engellemesi üzerine bu kelimeyi sözlükte arayanların sayısında patlama yaşandı (AFP)
TT

Cambridge Sözlüğü, 2025'in sözcüğünü seçti

YouTube yıldızı IShowSpeed'in, kendini "1 numaralı parasosyal" diye niteleyen saplantılı bir hayranını engellemesi üzerine bu kelimeyi sözlükte arayanların sayısında patlama yaşandı (AFP)
YouTube yıldızı IShowSpeed'in, kendini "1 numaralı parasosyal" diye niteleyen saplantılı bir hayranını engellemesi üzerine bu kelimeyi sözlükte arayanların sayısında patlama yaşandı (AFP)

Cambridge Üniversitesi Yayınları'nın İngilizce sözlüğü, bu yılın kelimesini "parasocial" olarak açıkladı. 

Türkçeye parasosyal diye çevrilen bu sözcük, insanların tanımadığı biriyle ya da yapay zekayla kurduğu ilişkiyi tarif ediyor. 

İlk olarak 1956'da Donald Horton ve Richard Wohl adlı sosyologlar tarafından oluşturulan bu kavram, televizyon izleyicilerinin ekranda gördüğü kişilerle kurduğu ilişkileri açıklamak için kullanılmıştı. 

Bilgisayar ve cep telefonlarının topluma yayılmasıyla birlikte sosyal medya fenomenleri ve internet karakterleri de bu ilişkilerin yaygınlığını ve önemini artırdı. 

Cambridge Dictionary'nin kelimeye verdiği örnek kullanımlardan biri, bu yıl NFL yıldızı Travis Kelce'yle nişanlandığını açıklayan ABD'li şarkıcı Taylor Swift'in hayranlarının, şahsen hiç tanımadıkları bu çifti canı gönülden tebrik etmesi oldu.

Lily Allen'ın son albümü West End Girl'de anlattığı ayrılık hikayesinin, Britanyalı şarkıcının "aşk hayatına yönelik parasosyal bir ilgi" doğurduğu da sözlük tarafından hatırlatıldı.

Parasosyalin 2025'in sözcüğü seçilmesinin bir diğer nedeniyse insanların ChatGPT gibi yapay zeka sohbet robotlarıyla kurdukları ilişkiye yönelik endişelerin artması.

Cambridge Dictionary yazarlarından Colin McIntosh, yayımladığı açıklamada bu kelimenin "2025'in ruhunu yakaladığını" söyledi:

Bir zamanların akademik terimi artık ana akıma girdi. Milyonlarca kişi parasosyal ilişkiler içinde, çok daha fazlası da bunların artışıyla ilgili.

Cambridge Üniversitesi'nde deneysel sosyal psikoloji dersleri veren Simone Schnall da "Pek çok kişinin sosyal medya fenomenleriyle yoğun ve sağlıksız parasosyal ilişkiler kurduğu bir döneme girdik. Bu, insanların parasosyal ilişkiler kurduğu kişileri tanıdığını düşündüğü, onlara güvendiği ve aşırıya kaçan bağlılık biçimleri geliştirdiği ancak tamamen tek taraflı bir durum" dedi.

Cambridge Dictionary bu sene dikkat çeken diğer kelimeleri de sıraladı. Bunlardan ikisi şöyle:

Slop: Genelde üretken yapay zeka teknolojisi kullanılarak oluşturulan, düşük kaliteli internet içeriğine deniyor.

Memeify: Bir olayı, görseli ya da kişiyi internet mimi haline getirmek.

Birleşik Krallık üniversitesinin sözlüğüne, bu yıl 6 bin kelime daha eklendi. Özellikle Z kuşağı şu sözcükleri yaygın kullanıyor:

Delulu: Gerçekle yüzleşmek yerine gerçek olmayan şeylere tutunmayı tercih etmek.

Skibidi: Havalı ya da kötü gibi farklı manalara gelebilen bu sözcük, espri amacıyla hiçbir anlam taşımadan da kullanılabiliyor.

Tradwife: Geleneksel "evli kadın" rolüne, yapılan ev işlerinin sosyal medyada paylaşılması da eklendi.

Independent Türkçe, BBC, CNN