Su kıtlığı İran’ı siyasi ve ekonomik açıdan tehdit ediyor

Yeraltı suyunun tükenmesinin ardından ülkede kitlesel göçlerin yaşanması bekleniyor.

Huzistan eyaletinde su kıtlığı yaşanıyor. (AFP)
Huzistan eyaletinde su kıtlığı yaşanıyor. (AFP)
TT

Su kıtlığı İran’ı siyasi ve ekonomik açıdan tehdit ediyor

Huzistan eyaletinde su kıtlığı yaşanıyor. (AFP)
Huzistan eyaletinde su kıtlığı yaşanıyor. (AFP)

İran'ın petrol açısından zengin olan Huzistan eyaletinde su kıtlığına karşı yapılan protestolar hız kazanırken Tahran’daki yöneticiler artık ‘gelecek krizi kimsenin tahmin edemediğine’ ilişkin eski bahanelerini kullanamazlar. Çünkü kendileri geçmişte bu tehlikeyi hissetmişti.
2015 yılında İran'ın Eski Tarım Bakanı İsa Kalantari, su kıtlığının 50 milyon İranlıyı (nüfusun yaklaşık yüzde 60'ına tekabül ediyor) ülkeyi terk etmeye zorlayacağına dair uyarıda bulunmuştu. Bu sorunu uzun bir süre görmezden gelen Tahran’daki yetkilileri eleştirerek “Durumu anladıklarında iş işten geçmiş olacak” demişti.
Söz konusu açıklamadan iki yıl sonra bu uyarıyı yapan kişiye, öngördüğü felaket hakkında adım atma fırsatı verilmişti. Kalantari, fiilen Çevre Bakanı’na eşdeğer sayılan Cumhurbaşkanı’nın Çevreyi Korumadan Sorumlu Yardımcısı olarak atanmıştı. O zamandan bu yana daha sık uyarılarda bulunmaktan başka bir şey yapmadı. Kalantari bu yazın başında kırsal bölgede, İran’ı “yok olma” tehlikesi ile karşı karşıya bırakacak bir “su savaşının” patlak verebileceğini söylemişti.
Kalantari'nin meslektaşı Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyan da son 50 yılın en kurak yazının yaşandığını söylemişti. Bloomberg haber ajansı Kalantari'nin açıklamalarının başta yazın bu derece kurak geçmesinden dolayı susuz kalan iller olmak üzere bütün İranlıları endişelendirdiğini aktardı. Ancak Huzistan'ın güneşten kavrulan köyleri bütün öfkelerini Tahran hükümetine kustular ve eyaletin dört bir yanındaki protestocuları rejimi ve İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney’i düşürmeye çağırdılar.
Meselenin sadece su kıtlığı ile sınırlı olmadığına dikkat çekiliyor. Nitekim su kıtlığı merkezi hükümetin, petrol kaynakları yüzünden güçlü bir şekilde sömürülen eyalete temel hizmetleri sağlamada başarısız oluşunun yalnızca bir yönünü yansıtıyor. İran’daki Arap azınlığın çoğuna ev sahipliği yapması itibariyle Huzistan eyaletindeki gösterilerin etnik bir boyutu da var. Eyalette yaşayan bu azınlık dışlandığını ve Tahran tarafından kendilerine şüpheyle yaklaşıldığını öne sürüyor.
Bu yakıcı karışım her yaz tutuşuyor ve yangın her yıl daha da büyüyor. Tahran da protestolara her seferinde polisin, Devrim Muhafızları Ordusu’nun (DMO) ve Besic milislerinin uyguladığı şiddetle karşılık veriyor. Protestoların devam etmesi halinde, aşırı muhafazakar din adamı İbrahim Reisi’nin cumhurbaşkanlığı koltuğunu devralmasıyla önümüzdeki ay göstericilere yönelik şiddetin artması olası.
Reisi’yi bekleyen başka acil sorunlar da var: İran ekonomisi dört bir yandan tehlikeyle kuşatılmış durumda. ABD yaptırımlarını kaldırmak için yürütülen müzakereler çıkmaza girdi. Ülke yeni tip koronavirüs (Kovid-19) kaynaklı vaka ve ölü sayılarında yeni bir dalgayla karşı karşıya. Yeni cumhurbaşkanı siyasi meşruiyetine ilişkin sorularla yüzleşmek zorunda kaldı. Çünkü tüm gerçek rakipleri saf dışı bırakılmasının ve İran seçim tarihindeki en düşük katılımın kaydedilmesinin ardından Reisi’nin seçilmesinin meşruiyeti yerle bir oldu.
Ancak su krizinin Reisi’nin karşı karşıya olduğu en büyük zorluk olduğu söylenebilir. Zira iklimin değiştiğine ilişkin göstergeler, önümüzdeki yıllarda daha sıcak ve daha kurak yazların yaşanacağına işaret ediyor. Ayrıca İran'ın yeraltı su kaynakları da şimdiden ciddi şekilde tükenmiş durumda. Reisi, İran’ın kendisini uluslararası baskıdan izole etmesi için bir “direniş ekonomisine” sahip olması gerektiğine inanıyor. Bunun için de kendi kendine yeten bir tarım sisteminin olması gerektiğini ifade ediyor. Ancak çevreciler yakın bir zamanda ülkenin suyunun tükeneceğini söylerken böyle bir şeyi başarmanın imkansız olduğu ortada.
İşin ironik tarafı, su kıtlığı büyük ölçüde rejimin tarımda bağımsızlık arzusunun bir sonucu olarak ortaya çıkıyor. Tahran onlarca yıl geniş çapta temel ürünlerin ekimini teşvik etti. Bu da çiftçileri bulabildikleri tüm yeraltı suyunu kullanmaya itti. Bunun sonucunda çevre uzmanları İran'ın 31 eyaletinin 12'sindeki akiferlerin önümüzdeki 50 yıl içinde kuruyacağını savunuyor. Aynı zamanda yüzeydeki su da giderek azalıyor. Çünkü nehir yataklarının değiştirilmesi ve Huzistan eyaletindeki nehirlerin üzerine çok sayıda baraj kurulması eyaletteki göllerin kurumasına yol açtı.
Dolayısıyla tüm bu gelişmelerin siyasi sonuçlarını tahmin etmek çok da zor değil. Şimdiden geniş çapta bir iklim göçü yaşanacak. Kalantari’nin öne sürdüğü 50 milyonluk göç kulağa abartı geliyor olsa da çok sayıda İranlı şimdiden kırsal kesimden işsizlerin ve öfkeli kişilerin sayısının arttığı şehir merkezlerine doğru göç etmeye başladı.
İran’daki mevcut rejimin oluşturulduğu 1979 Devrimi patlak verdiğinde, kentsel bölgelerdeki alt sınıfın öfkesinin canlandığı sırada ülkenin nelere tanık olduğunu Tahran'daki yönetime hatırlatmaya gerek yok. Bir dahaki sefere çıkacak yangın rejimi yakabilir.



Kuzey Kore: Rusya ile ittifak çok etkili

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Kuzey Kore lideri Kim Jong Un (Arşiv - Reuters)
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Kuzey Kore lideri Kim Jong Un (Arşiv - Reuters)
TT

Kuzey Kore: Rusya ile ittifak çok etkili

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Kuzey Kore lideri Kim Jong Un (Arşiv - Reuters)
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Kuzey Kore lideri Kim Jong Un (Arşiv - Reuters)

Kuzey Kore dün yaptığı açıklamada, Rusya ile olan askeri ittifakının ABD'yi ve ona bağlı güçleri caydırmada "çok etkili" olduğunu kanıtladığını belirtti ve Washington ile müttefiklerinin Pyongyang ile Moskova arasında büyüyen bağlara karşı yakın zamanda yaptığı açıklamayı kınadı.

ABD'li ve Ukraynalı yetkililere göre Kuzey Kore, Ukrayna'daki savaşa müdahil olduğuna ya da Kursk bölgesindeki çatışmalarda askerlerinin uğradığı ağır kayıplara değinmedi. Ancak ABD, dokuz ülke ve Avrupa Birliği tarafından pazartesi günü yayınlanan bir bildiriyi “(Kuzey Kore ile Rusya arasındaki) normal iş birliği ilişkilerinin özünü çarpıtmak ve karalamak” olarak kınadı.

Dışişleri Bakanlığı sözcüsü tarafından yapılan açıklamada Kuzey Kore, Washington ve müttefiklerini, Ukrayna savaşını uzatmak ve Avrupa ile Asya-Pasifik bölgesindeki güvenlik durumunu istikrarsızlaştırmakla suçladı. Açıklamada “Bunun nedeni ABD ve Batı'nın yapı bozucu, hegemonya odaklı ve maceracı askeri politikalarını sürdürürken sergiledikleri yanıltıcı davranışlardır” denildi.

ABD'li ve Güney Koreli yetkililer 10 binden fazla Kuzey Kore askerinin savaşa yardım etmek üzere Rusya'ya gönderildiğini belirtti. Pyongyang ayrıca 10 binden fazla konteyner top mermisi ve tanksavar füzesinin yanı sıra, otomatik obüsler ve roketatarlar da gönderdi. Şarku’l Avsat’ın aldığı bilgiye göre ne Kuzey Kore ne de Rusya asker sevkiyatını ya da silah sevkiyatını resmen onaylamadı.

Ukrayna ordusundan üst düzey bir komutan salı günü yaptığı açıklamada, Rusya'nın Kursk bölgesinde Kuzey Kore güçlerini yoğun bir şekilde kullandığını ve bu güçlerin ağır kayıplar verdiğini söyledi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, haziran ayında Pyongyang'ı ziyaret etti ve Kuzey Kore lideri Kim Jong Un ile karşılıklı savunmayı da içeren "kapsamlı bir stratejik ortaklık" anlaşması imzaladı.