Reisi, Biden ve nükleer anlaşma

Washington ve Tahran, siyasi yönelimlerindeki farklılıklara rağmen, uzlaşı seçeneğinin başarısızlıktan daha iyi olduğuna, getirilerinin zararlarından daha önemli olduğuna inanıyor.

İran nükleer dosyası Biden'ın gündemindeki tehlikeli dosyalardan biri
İran nükleer dosyası Biden'ın gündemindeki tehlikeli dosyalardan biri
TT

Reisi, Biden ve nükleer anlaşma

İran nükleer dosyası Biden'ın gündemindeki tehlikeli dosyalardan biri
İran nükleer dosyası Biden'ın gündemindeki tehlikeli dosyalardan biri

Nebil Fehmi (Mısır eski Dışişleri Bakanı)
Bu yıl içinde gerçekleşen İran cumhurbaşkanlığı seçimleri, Batılı kaynakların siyasi yönelimini muhafazakar ve sert olarak değerlendirdiği İranlı yargıç İbrahim Reisi'nin zaferiyle sonuçlandı. Bu sonuç, hükümetin yürütme ve yasama sisteminde üst düzey pozisyonlar üstlenenler dahil olmak üzere, İran arenasında daha ılımlı eğilimlere sahip diğer birçok adayın adaylığının kabul edilmemesinden sonra geldi.
Yeni İran cumhurbaşkanının masasındaki ilk konuların başında, Güvenlik Konseyi'nin 5 daimi üyesi ve Almanya ile İran arasında 2015 yılında Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) adı altında imzalanan nükleer anlaşmanın yeniden yürürlüğe girmesi için devam eden müzakereler yer alacak. Bu nedenle, Reisi'nin seçimlerden sonraki ilk basın toplantısında söylediklerine, özellikle de İran'ın balistik füze geliştirme programının veya bölgesel ve uluslararası siyasi faaliyetlerinin sınırlanmasını kesinlikle kabul etmeyeceği vurgusuna çok fazla ışık tutuldu. Bu iki konu, orijinal anlaşmada ihmal edilen konulardı ve o dönemde kendisine yöneltilen pek çok eleştirinin odak noktasıydı. Şahsen ben de eski ABD dışişleri bakanı John Kerry ile bir görüşmemde bunu eleştirmiştim. Eleştiriler, birçok Arap Körfez ülkesi tarafından tekrarlandı.
Bazı Rus ve İranlı müzakerecilerin, birtakım hassas noktalarda henüz mutabakata varılmamış olsa da, anlaşmanın yakın olduğunu açıklamasının ardından, o dönemde müzakerelerin ister başarıyla ister başarısızlıkla olsun sonuç aşamasına yaklaşmış olduğunu düşünüyorum.
Nitekim İsrail Dışişleri Bakanı, müzakerelerin seyri konusunda çekinceleri olduğuna dair açıklamalar yapmıştı. Ardından, İran cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sona ermesiyle birlikte, ABD'nin İran tarafından gündeme getirilen sorunların tutumundaki bir sertleşmenin göstergesi olduğunu düşündüğüne dair sızdırılan haberlerle şaşırdık.
Sertleşme, şu ana kadar harcanan bütün çabaları teste tabi tutuyordu. Hatta Biden’dan İran'ın nükleer silah edinmesine asla izin vermeyeceğine dair doğrudan bir uyarı geldi. Bir başka uyarı da müzakereler için son tarihin yaklaştığını söyleyen Dışişleri Bakanı Blinken'dan geldi. Uyarıların, İran'ın, özellikle nükleer silah için gerekli olan radyoaktif malzemeleri zenginleştirme alanında nükleer kapasitesini geliştirmeye devam etmesinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı açıklanmadı. Keza bu uyarılar, ABD'nin Temsilciler Meclisi ile bağlantılı Kongre seçimlerinin erken aşamalarına yaklaşmasından, bu seçimlere eşlik eden yoğun tartışmalarda Biden'ın müzakerelerin başarısızlığının veya anlaşmanın  ön planda olmasından kaçınma isteğinden kaynaklanıyor da olabilir.
Yapılan karşılıklı açıklamalara, taşıdıkları uyarı ve tehditlere, ABD’nin İran destekli oldukları ve Amerikan güçlerini tehdit ettikleri bahanesiyle Suriye'deki bazı mevzileri hedef almasına rağmen, halen nükleer anlaşma taraflarının, "5+1” ve İran'ın ciddi bir anlaşma arayışında olduğuna inanıyorum. ABD’de Biden’ın, İran’da Reisi’yi yönlendiren Hamaney’in arzusu bu yönde. İki ülke, uzun vadede siyasi yönelimlerindeki farklılıklara rağmen, uzlaşı seçeneğinin başarısızlıktan daha iyi olduğunu, kısa vadede getirilerinin zararlarından daha önemli olduğunu düşünüyor.
Dikkati çekmeliyiz ki Reisi, anlaşmanın kendisine karşı çıkmadı veya çekincelerini dile getirmedi, bu da ihtilaf anlamında, diğer 6 ülke gibi orijinal anlaşmanın şartlarını kabul ettiğinin örtülü bir teyidi sayılıyor. Bu noktada, anlaşmanın yeniden yürürlüğe girmesi için geniş bir zemin ortaya çıkıyor. Yeni müzakereler, her bir tarafın geri dönüş için paralel ve kademeli adımlar atacağı mekanizmalara, bir sonraki aşamayla ilgili güven oluşturmak için adımlar atmaya odaklanıyor. Örneğin, iki ülkedeki tutukluların serbest bırakılması gibi. Dolayısıyla şu an en zor sorun belki de, İran'ın ABD'nin Trump'ın yaptığı gibi anlaşmadan tekrar tek taraflı olarak çekilmeyeceğine dair Güvenlik Konseyi'nden uluslararası garantiler almakta ısrar etmesi. Gelgelelim Biden'ın zayıf görünmemek için ilk defa yaptığı gibi anlaşmanın onaylanmasının ötesine geçen bir karara razı olamayacağı unutulmamalı. Bilhassa bunun geleneksel Amerikan uygulamalarıyla çeliştiği göz önüne alınırsa. Söz konusu uygulamalar her başkana, daha önce onaylamışsa Kongre'nin bir kez daha onayını almak dışında, anlaşmalardan geri çekilme dahil olmak üzere uygun gördüğü kararları almasını sağlıyor.
Öte yandan İran'ın 2015 anlaşmasında, iki ana hedefe ulaşmak karşılığında Uluslararası Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması'nda yer alan taahhütlerin ötesine geçen taahhütleri kabul ettiği de göz ardı edilmemeli. Birinci hedef, İran’ın belirgin bir ağırlık ve öneme sahip bölgesel bir ülke olarak görülmesi. Nitekim anlaşmaya taraf ülkeler, İran'ın birçok ihlal içeren bölgesel uygulamalarına herhangi bir kısıtlama getirmeden anlaşmayı imzalayarak bunu üstü kapalı olarak kabul etmiş oldular. Bu, İran açısından anlaşmaya geri dönmek için başlı başına bir gerekçe ve koşul.
İran'ın ikinci hedefi, koşul ve gerekçesine gelince, kendisine uygulanan yaptırımların kaldırılması, bazı ülkelerde bloke edilmiş ve şu anda 36 milyar doları aşan mali varlığının serbest bırakılması. Bu mal varlığının 20 milyar doları, İran ile 400 milyar dolar yatırım yapmayı taahhüt eden 25 yıllık yeni bir anlaşma imzalayan Çin’de bulunuyor. Lüksemburg'da 1 milyar dolar, Güney Kore’de de 7 milyar dolar bulunuyor. Bunlar, İran ekonomisine fayda sağlayacak ve rejimi içeride bulunduğu zor durumdan kurtaracak kaynaklar. Ayrıca, yeniden yürürlüğe girdiğinde anlaşmada sınırlandırılmazsa, bir dizi İran bölgesel siyasi faaliyetinin fonlanmasına da yardımcı olacaklar. İran Devrim Muhafızları'nın bütçesinin 6 milyar dolar, İran’ın Suriye, Yemen ve Irak'taki faaliyetlerinin bütçesinin de 3.5 milyar dolar sınırını geçmediği biliniyor. Bunların 2 milyar doları Suriye, 750 milyonu Hizbullah, 100 milyonu Filistinli gruplar, yaklaşık olarak 200 milyonu da Irak'taki Şii milislere ayrılmış.
Müzakerelerin başarısız olma olasılığını koruduğunu söylemeye gerek yok. Müzakerelerin hassasiyeti bu ihtimali son anlara kadar geçerli kılıyor. Yakından ve dikkatle takip edilmeli.
Nükleer anlaşmanın yeniden yürürlüğe girmesinin veya müzakerelerin başarısız olmasının, Ortadoğu'daki bölgesel davranışlara ve Arap çıkarlarına yansımaları olacak. Bu, belki de Mısır, Suudi Arabistan, Umman ve Kuveyt tarafından çeşitli şekillerde yönetilen İran ile samimi ve ayrıntılı diyaloglara hazırlık olarak belirli Arap pozisyonları ve taleplerini hazırlamak için bir fırsat.



Kremlin: Putin bugün Şera ile görüşecek

Moskova'nın merkezindeki Kremlin (Reuters)
Moskova'nın merkezindeki Kremlin (Reuters)
TT

Kremlin: Putin bugün Şera ile görüşecek

Moskova'nın merkezindeki Kremlin (Reuters)
Moskova'nın merkezindeki Kremlin (Reuters)

Kremlin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in bugün Moskova'ya çalışma ziyareti gerçekleştiren Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera ile görüşeceğini açıkladı.

Bu, Moskova'nın müttefiki Beşşar Esed'in geçen yıl devrilmesinden bu yana Şera'nın Rusya'ya yaptığı ilk ziyaret.

Suriye resmi haber ajansı SANA bugün erken saatlerde, Şera'nın Rusya ziyareti sırasında Putin ile bir araya gelerek karşılıklı çıkarları ilgilendiren bölgesel ve uluslararası gelişmeleri görüşeceğini ve her iki ülkenin çıkarları doğrultusunda iş birliğini geliştirmenin yollarını ele alacağını bildirdi.

Şera ayrıca, Rusya'daki Suriye topluluğu ile de bir araya gelecek.

Şera, şubat ayında Rus mevkidaşından bir telefon aldı. Putin bu görüşmede, ülkesinin Suriye'nin toprak bütünlüğü, egemenliği ve istikrarına desteğini yineledi. Putin ayrıca, Rusya'nın önceki rejimle imzaladığı anlaşmaları gözden geçirme isteğini ve Suriye'ye uygulanan ekonomik yaptırımların kaldırılması gerektiğini de ifade etti.


İsrail’de Refah Sınır Kapısı’nın ne zaman açılacağı konusunda belirsizlik

Yardım tırları bugün her zamanki gibi Gazze Şeridi'ne girecek. (Reuters)
Yardım tırları bugün her zamanki gibi Gazze Şeridi'ne girecek. (Reuters)
TT

İsrail’de Refah Sınır Kapısı’nın ne zaman açılacağı konusunda belirsizlik

Yardım tırları bugün her zamanki gibi Gazze Şeridi'ne girecek. (Reuters)
Yardım tırları bugün her zamanki gibi Gazze Şeridi'ne girecek. (Reuters)

İsrail medyası bugün, Mısır'dan Gazze Şeridi'ne yardım ulaştırılması için Refah Sınır Kapısı’nın açılma tarihi konusunda farklı haberler yayınladı. İsrail Yayın Kurumu, İsrail'in Refah Sınır Kapısı’nın bugün yeniden açılmasına izin vereceğini duyurdu. Kurum, internet sitesinde şu açıklamayı yaptı: “Birleşmiş Milletler (BM), akredite uluslararası kuruluşlar, özel sektör ve bağışçı ülkeler tarafından insani yardım taşıyan 600 tır bugün Gazze Şeridi'ne gönderilecek.”

Öte yandan İsrail gazetesi Yedioth Ahronoth'a bağlı Ynet internet sitesi, bir güvenlik yetkilisinin, Refah Sınır Kapısı’nın bugün ve büyük olasılıkla yarın da açılmayacağını, açılış tarihinin ‘bilinmediğini’ söylediğini aktardı. Adı belirtilmeyen yetkili, sınır kapısının bugün açılmasının lojistik olarak imkânsız olduğunu, ‘önceden sahaya gidip doğrulama yapılması ve bir ekip gönderilmesi gerektiği için bunun zaman alacağını’ belirtti.

Güvenlik yetkilisi, anlaşma uyarınca insani yardım malzemesi yüklü 600 tırın Kerem Şalom Sınır Kapısı’ndan girdiğini söyledi. Bu arada Ynet internet sitesi, güvenlik kaynaklarına dayanarak, Hamas'ın dün teslim ettiği dört cesetten birinin İsrailli rehinelere ait olmadığını bildirdi.

BM ve yardım kuruluşları, Hamas'ın 7 Ekim 2023'te İsrail yerleşimlerine saldırmasının ardından iki yıl süren savaş sonrası Gazze Şeridi'nin ciddi bir insani krizle karşı karşıya olduğu bir dönemde sınır kapısının yeniden açılması çağrısında bulundu. Ağustos sonunda BM Gazze'de kıtlık ilan etti.

BM, ‘siyasi liderlik’ tarafından alınan Refah Sınır Kapısı’nın yeniden açılması kararının, Hamas'ın dün geç saatlerde, cuma günü yürürlüğe giren Gazze Şeridi'ndeki ateşkes anlaşması kapsamında dört rehinenin cenazesini teslim etmesinin ardından geldiğini açıkladı.

ABD Başkanı Donald Trump'ın arabuluculuğunda imzalanan anlaşmaya göre, Hamas ateşkesin yürürlüğe girmesinden itibaren 72 saat içinde hayatta olan ve ölü tüm rehineleri teslim edecekti. Yaşayan 20 rehinenin tamamı zamanında serbest bırakılırken, dün akşam itibarıyla İsrail, öldürülen 28 rehinenin cesetlerinden sadece sekizini teslim almıştı.

İsrail'in aşırı sağcı Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir dün, Hamas'ın Gazze Şeridi'nden askerlerin cenazelerini iade etmemesi halinde Gazze'ye yardım malzemesi girişinin kesileceği tehdidinde bulundu. İsrail Yayın Kurumu, yardımların geçmesi için Refah Sınır Kapısı’nın yeniden açılması kararının, İsrail'in Hamas'ın bugün diğer dört rehinenin cesetlerini iade etme niyetini bildirmesinin ardından alındığını bildirdi. Ancak Hamas bu kararı henüz doğrulamadı.


Trump ve Macron'un meşhur tokalaşması geri döndü

ABD Başkanı Donald Trump ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Mısır'da Gazze'nin geleceğine ilişkin düzenlenen küresel zirvede bir kez daha uzun ve kararlı bir şekilde el sıkıştı (Reuters)
ABD Başkanı Donald Trump ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Mısır'da Gazze'nin geleceğine ilişkin düzenlenen küresel zirvede bir kez daha uzun ve kararlı bir şekilde el sıkıştı (Reuters)
TT

Trump ve Macron'un meşhur tokalaşması geri döndü

ABD Başkanı Donald Trump ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Mısır'da Gazze'nin geleceğine ilişkin düzenlenen küresel zirvede bir kez daha uzun ve kararlı bir şekilde el sıkıştı (Reuters)
ABD Başkanı Donald Trump ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Mısır'da Gazze'nin geleceğine ilişkin düzenlenen küresel zirvede bir kez daha uzun ve kararlı bir şekilde el sıkıştı (Reuters)

Donald Trump, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'la meşhur uzun ve tuhaf tokalaşmasını tekrarladı ve hatta ‘sınırsız parası’ olduğunu söylediği BAE yetkilisiyle de aynı şekilde tokalaştı.

Gazze'nin geleceği üzerine Mısır'da düzenlenen küresel zirvede Fransa ve ABD liderleri, fotoğraf çektirme, birbirlerinin kollarını sıkma ve tutuş biçimlerini değiştirmeyi içeren, rahatsız edici görünen 26 saniyelik bir el sıkışma gerçekleştirdi.

Pazartesi günkü uzun el sıkışmanın videosuna tepki gösteren bir X kullanıcısı, "Diplomasi ama WWE hali" diye espri yaptı.

Bir diğeri, "Trump ve Macron bugün Gazze Barış Zirvesi'nde bilek güreşi yaptı" yorumunu yazdı.

Bir başkasıysa "Geleneğe uygun" diye özetledi.

Trump ve Macron'un uzun ve tuhaf el sıkışmaları eskiye dayanıyor.

Pazartesi günkü tokalaşmadan daha uzunu sadece ikilinin 2017'deki buluşmasında gerçekleşmişti. Macron, Trump'ın elini kavramış ve ABD Başkanı, Macron'un elinden kurtulmaya çalışsa bile Fransız lider 29 saniye gibi çok uzun bir süre boyunca bırakmamıştı.

Haziran 2018'de başkanlar G7 zirvesinde tekrar bir araya gelmiş ve defalarca el sıkışmıştı. Bunlardan birinde Macron'un başparmağının şeklinin Trump'ın elinde izinin çıktığı epey sert bir tokalaşma da vardı.

Aralık 2024'te, iki dünya lideri Paris'teki Notre Dame Katedrali'nin yeniden açılışı için bir araya geldiğinde, 10 saniye boyunca sıkıca tokalaştıktan sonra sarılmıştı. Televizyon siması Piers Morgan el sıkışma videosuna yanıt olarak X paylaşımında şakayla karışık  "Trump-Macron bilek güreşlerini özlemiştim" dedi.

fgthy7u
ABD Başkanı Donald Trump, BAE Başkan Yardımcısı ve Başbakan Yardımcısı Şeyh Mansur bin Zayid Al Nahyan'ı selamladı ve "sınırsız para"sını övdü (AFP)

İkili şubatta Beyaz Saray'da buluştuğunda, Trump'ın morarmış elinin fotoğrafları ilk kez dolaşıma girmişti. Nedeni hakkında sorular havada uçuşmuştu. Beyaz Saray, siyah-mavi lekenin "çok tokalaşmaktan" kaynaklandığını iddia ederken, bir sosyal medya kullanıcısı  "Macron'la el sıkışma yarışmalarından birini yapmış gibi görünüyor" diye espri yapmıştı.

Pazartesi günü Trump, BAE Başkan Yardımcısı ve Başbakan Yardımcısı Şeyh Mansur bin Zayid Al Nahyan'la da agresif ve uzun bir şekilde tokalaştı.

İkili gülümseyip fotoğraf çektirirken Trump, Manchester City Futbol Kulübü'nün sahibi Şeyh Mansur'u işaret ederek, "Çok fazla para. Sınırsız para" diye övgüde bulundu.

Zirvede Trump, diğer liderlerle bir ateşkes anlaşması imzaladı. Hamas, hayatta kalan 20 İsrailli rehineyi serbest bırakırken İsrail, 1900 Filistinli tutsağı serbest bıraktı. Trump, bu atılımı "Güzel Ortadoğu'nun tümü için yeni bir başlangıç" diye niteledi.

Independent Türkçe