İsrail hükümetinin ultra-ortodoks Yahudilerle imtihanı sürüyor

Genç ve dindar Yahudiler bu ay Mescid-i Aksa çevresinde dua okuyor (AFP)

Yeni İsrail hükümeti, ekonomiyi canlandırma yönünde çalışılması için daha fazla ultra-Ortodoks Yahudi’yi (Haredi Yahudilik) harekete geçirerek nadir bir siyasi fırsatı değerlendirmeye çalışıyor. Bu, güçlü dini liderleri politikacılara karşı durmaya sevk edebilecek bir adım sayılıyor.
Resmi tahminlere göre, 2065 yılına kadar Haredi Yahudilerin ülke nüfusunun yüzde 32'sini oluşturaması bekleniyor. Rakamlar aynı zamanda Haredi erkeklerden yalnızca yüzde 50’sinin çalıştığını, diğer yarısının ise dini okullarda dini metinleri okumakta özgür olduğunu ortaya koyuyor.
İsrail Bankası ve ekonomik liderler, bu grup işgücüne entegre edilmediği takdirde ülke bütçesinin uzun vadeli baskılardan etkilenebileceği uyarısında bulunuyor. Reuters’a konuşan İsrail Merkez Bankası yetkilileri, başta erkekleri olmak üzere Harediler arasında istihdam oranları ve üretkenliğin arttırılmasının bireyin gayri safi yurtiçi hasıla ve emek verimliliğindeki stratejik önemi ve Harediler ile toplumun geri kalanı arasındaki gelir eşitsizliğinin azaltılmasıyla ilgili olduğunu söylüyor.
Son 12 yılın çoğunda, Haredi partilerden ikisi, eski Başbakan Binyamin Netanyahu liderliğindeki iktidar koalisyonuna desteklerini açıklamış, bu da herhangi bir değişikliği etkili bir şekilde engellemişti. Bugün hükümette Haredi partiler mevcut değil. Ayrıca katı bir laik olan Maliye Bakanı Avigdor Liberman, Haredi erkeklerin hediye ve hibelere bağlı olmayan yakışır bir güç kazanmaları gerektiğini söyledi. Liberman’ın bu yönde duyurduğu ilk adımı ise, devletten çocuk bakım desteği almaya hak kazanabilme yönünde iki ebeveynin de istihdam edilmesini gerektiren plandı. Ancak Haredi politikacılar bu tür tekliflere yönelik şiddetli eleştirilerde bulundu; Birleşik Tevrat Yahudiliği Bloğu Başkanı Moshe Gafni, Lieberman'ı ‘kötü niyetli’ olarak nitelendirdi.
Şunu belirtmek gerekir ki Haredi aileler aile fertleri açısından kalabalık oluyor ve aile geçimini genellikle kadınlar üstleniyor; bunlardan yüzde 78’inin iş sahibi olduğu biliniyor. Kudüs'te kar amacı gütmeyen bir organizasyonun başındaki 22 yaşındaki Haredi kadın Devora Lipner, kocasının İncil çalışmalarını durdurmasını beklemediği için işini bırakmak zorunda kalabileceğini söylüyor. Aynı zamanda “Haredi yaşam tarzı, her şeyden önceTevrat’ı önceler. Dinimin öğretilerine göre yaşama yönünde demokratik hakkım var. Hayatı çok pahalı ve imkansız hale getirmek, insanları işe çağırmanın garip bir yolu” değerlendirmesinde bulundu. Harediler ve bazı analistler, hükümeti en nihayetinde bu yönde geri tepebilecek politikalar benimsemekten kaçınmaya çağırdı.
Haredi Halkla İlişkiler Enstitüsü Başkan Yardımcısı Eitan Regev, düşük maaş seviyelerini hiç İngilizce, spor veya bilim dersleri almamış oldukları için birçoğunun yüksek ücretli işlere giremediği Haredi Yahudileri hızla yeniden entegre etme çabalarının önünde bir engel olarak görüyor. Regev aynı zamanda “İş imkanlarının yaratılması ve uygun eğitimin verilmesi, maaşlarının Tevrat okuyarak kaybedeceklerini telafi etmeye yetecek seviyeye gelmesini sağlar. Böylece işgücü piyasasına katılırlar” ifadelerini kullanıyor.
Haredileri destekleyen İsrail devletinin bu grubun insanlarını askerlikten muaf tutması, birçok İsrailliyi endişelendiriyor. Aynı zamanda yeni hükümetin çok küçük çoğunluğu, Liberman'ın önerdiği reformların uygulanmasını engelleyebilir. Zirâ Başbakan Naftali Bennett, diğer partiler çekildiği takdirde Haredilerin iktidar koalisyonuna katılımına ihtiyaç duyabilir. Ayrıca rakamlar, teknoloji eğitimi alan üniversite öğrencilerinin yaklaşık yüzde 10'unun Haredi olduğuna, 7 bini kadın olmak üzere 10 bin Haredi’nin bu sektörde çalıştığına işaret ediyor.
Haredi meslektaşlarının teknoloji sektörüne katılmasına ve bu alanda şirket kurmalarına yardımcı olan KamaTech kuruluşunun başındaki Moshe Friedman, “İş gücü ve teknoloji endüstrisine katılmak isteyen çok sayıda genç Haredi görüyorum. Binlercesi bize geliyor” diyerek hükümetin daha iyi bir eğitim ve öğretim seviyesi sağlayarak onlara yardım etmesi gerektiğini belirtiyor.