Nadir rastlanan yavru albino şempanze diğer şempanzeler tarafından öldürüldü

İki genç şempanze albino yavrunun vücudunu incelerken (Maël Leroux)
İki genç şempanze albino yavrunun vücudunu incelerken (Maël Leroux)
TT

Nadir rastlanan yavru albino şempanze diğer şempanzeler tarafından öldürüldü

İki genç şempanze albino yavrunun vücudunu incelerken (Maël Leroux)
İki genç şempanze albino yavrunun vücudunu incelerken (Maël Leroux)

Uganda'daki şempanze araştırmacıları, türün vahşi bir popülasyonunda bilinen ilk albinizm vakasını kaydetti. Fakat genç erkek sadece birkaç haftalıkken grubun diğer üyeleri tarafından vahşice öldürüldü.
Üzücü neticeye rağmen araştırmacılar, parlak beyaz kürke sahip şempanzenin, bu hayvanların davranışlarını belgelemek için değerli bir fırsat sunduğunu söyledi.
The Independent'ın haberine göre, hadise, 2018'de Uganda'nın batısında yer alan Budongo Orman Koruma Alanı'ndaki Sonso şempanze topluluğunda yaşandı.
Araştırmacılar albino şempanzeyi ilk olarak 15 Temmuz'da annesiyle birlikte gördüklerinde, yetişkin bir erkeğin anne ve yavruya agresif davrandığını fark etti.
17 Temmuz'da, bir çalılıktan gelen çığlıklar ve "kızgın" bağırışlar duydular. Grubun alfa erkeği, diğer üyelerle beraber bebeğe saldırıp onu öldürmüştü.
Ölüm nedeni, yetişkin bir dişi tarafından kafasından ısırılması olarak belirlendi.
Saldırıdan sonra, şempanze grubu cesedi terk etti. Araştırmacılar yavruyu analiz ederek cildinde, saçında ve gözlerinde tam pigment eksikliği bulunduğunu ve öldürüldüğüne yaklaşık üç haftalık olduğunu doğruladı.
Zürih Üniversitesi'nden Maël Leroux liderliğindeki araştırmacılar, "Topluluk üyelerinin bebeğe karşı ilk tepkisi, şempanzelerin yeni doğmuş dişilerle ilk kez karşılaştığı tipik durumdan farklı görünüyordu" diye yazdı.

"Bazı bireyler bebeğe sakince tepki verse de, yetişkin bireylerin çoğu yenidoğanla karşılaştıklarında mesafeyi koruyor ve uyarı sesleri çıkarıyor ve 'vaa' diye bağırarak korkuyla tepki veriyor gibiydi."

Bilim insanları, bu iki tür çağrının "yılanlarla, çalı domuzlarıyla veya yabancı insanlarla karşılaşma gibi riskli ve potansiyel açıdan ölümcül durumlar" ile ilişkili olduğunu ifade etti.
Albino şempanzenin doğumundan yaklaşık üç hafta sonra, araştırmacılar grubun alfa erkeğinin gerçekleştirdiği, bebeğin şiddetle öldürüldüğü bir saldırıya tanık oldu.
Maymunlar arasında bebek öldürme nadir değil ve bu durum söz konusu şempanze grubunda da birkaç kez belgelendi. Fakat araştırmacılar, yavrunun albinizmi nedeniyle hedef alındığını öne sürüyor:
"Topluluk üyelerinden bazılarının albinizmli yavruya gösterdiği tepkinin büyüklüğü, bebeğin tipik bir şempanze olarak kabul edilmediğini olası kılıyor. Şempanzelerin yavruyla ilk karşılaştığında, uyarı çağrısı gibi tetikte ve hatta korku dolu davranışları da bu fikri destekliyor gibi görünüyor."
Yavru öldükten sonra, yaşlı ve genç çok sayıda şempanze cesedi incelerken görüldü.
Bunun "şempanzelerin ölü yavrulara yönelttiği tipik bir davranış gibi durmadığını" belirten araştırmacılar, "şempanzelerin albinizmli yavru cesedine karşı tutumuyla kendilerine yeni bir nesne verildiğindeki davranışları benzeşiyor" dedi.
Daha önce sadece bir albinizmli şempanze kayıtlara geçmişti. Bu şempanze, vahşi doğada doğmasına karşın yenidoğanken yakalanmış ve esaret altında büyütülmüştü. Bu nedenle araştırmacılar, vahşi şempanze popülasyonlarının albinizmli bireye nasıl tepki verebileceğini görememişti.
Araştırma, American Journal of Primatology adlı bilimsel dergide yayımlandı.
Independent Türkçe



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature