عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

İran, Batı’nın uyarılarına rağmen nükleer adımlarına devam ediyor

UAEA Başkanı Rafael Grossi ve AB’nin İran nükleer dosyasından sorumlu müzakerecisi Enrique Mora geçtiğimiz mayıs ayında Viyana’da bir araya geldiler. (Uluslararası Ajans)
UAEA Başkanı Rafael Grossi ve AB’nin İran nükleer dosyasından sorumlu müzakerecisi Enrique Mora geçtiğimiz mayıs ayında Viyana’da bir araya geldiler. (Uluslararası Ajans)
    Londra/Şarku’l Avsat
TT
TT

İran, Batı’nın uyarılarına rağmen nükleer adımlarına devam ediyor

UAEA Başkanı Rafael Grossi ve AB’nin İran nükleer dosyasından sorumlu müzakerecisi Enrique Mora geçtiğimiz mayıs ayında Viyana’da bir araya geldiler. (Uluslararası Ajans)
UAEA Başkanı Rafael Grossi ve AB’nin İran nükleer dosyasından sorumlu müzakerecisi Enrique Mora geçtiğimiz mayıs ayında Viyana’da bir araya geldiler. (Uluslararası Ajans)

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) dün üye ülkelere sunduğu bir raporunda İran’ın, Batı’nın nükleer anlaşmayı yeniden canlandırma görüşmelerini tehdit ettiği yönündeki uyarılarına rağmen uranyum zenginleştirmeye hız verdiğini bildirdi.
UAEA’nın yaptığı açıklamada şu ifadeler kullanıldı:
“Ajans, 14 Ağustos 2021 tarihinde İran'ın yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş 200 gram metal (uranyum 235) üretmek için uranyum tetraflorür formunda yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş 257 gram Uranyum-235 kullandığını tespit etti.”
Açıklamada ayrıca İran'ın bu çerçevede üzerinde çalıştığı dört aşamalı planın üçüncü adımına geçtiği kaydedildi.
İran'ın uranyum zenginleştirme arayışı, üç büyük Avrupa gücü ve ABD'yi kızdırdı. Zira bu teknolojinin nasıl üretileceğine dair bilgi, bir nükleer bomba için gerekli olan ana malzemeyi yapmak için kullanılıyor. İran, uluslararası eleştirilere "nükleer hedeflerinin tamamen barışçıl olduğu ve yeni bir tür reaktör yakıtı geliştirdiği" cevabını verdi.
Bu, İran yeni Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin göreve başlamasından bu yana UAEA tarafından İran’ın nükleer programı hakkında yayınlanan ilk raporu oldu. Reisi, Viyana'daki nükleer anlaşmanın şartlarına uyması karşılığında, İran'a yönelik yaptırımları kaldırmayı amaçlayan nükleer anlaşmayı yeniden canlandırmak için müzakerelere dönme yönündeki niyetini açıklamıştı.
Anlaşmanın İran'ın nükleer programına kısıtlamalar getirmesi, Tahran'ın ekonomik yaptırımların kaldırılması karşılığında nükleer silahlar için bölünebilir malzeme elde etmesini zorlaştırıyor. Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın anlaşmadan geri çekilmesiyle İran kısıtlamaların çoğunu ihlal etmeye başladı.
İran bu yıl az miktarda uranyum zenginleştirdi. İran’ın uranyum zenginleştirmesi, nükleer bomba için ana malzemenin üretiminde kullanılabileceği uranyum metali ile ilgili tüm faaliyetleri yasaklayan anlaşmanın ihlali anlamına geliyor.
Nükleer anlaşmaya taraf olan ülkelerden İngiltere, Fransa ve Almanya tarafından geçtiğimiz temmuz ayında yayınlanan ortak bildiride şu ifadeler yer aldı:
“Zenginleştirilmiş uranyum üretimi, nükleer silah üretiminde önemli bir adım oluşturduğu için ciddi bir gelişmedir. İran'ın bu düzeyde zenginleştirmeye yönelik, inandırıcı bir sivil ihtiyacı yok.”
Geçtiğimiz hafta Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron yeni İranlı mevkidaşını, Viyana'da altı turluk büyük bir zaferin ardından durdurulan nükleer anlaşma müzakerelerine devam etmeye çağırdı.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatibzade “İran, Viyana görüşmelerinden ayrılmadı. Ancak Tahran'da iktidarın geçişi müzakere ekibinde değişiklik yapmayı gerektiriyor” dedi.
Avrupa Birliği'nden (AB) üst düzey bir yetkili, AB’nin İran nükleer dosyasından sorumlu müzakerecisi Enrique Mora’nın yaklaşık 10 gün önce Tahran’da Reisi’nin yemin törenine katılmasının ardından, İran'ın nükleer anlaşma müzakerelerine devam etmeye hazır olduğunu ve müzakerelerin eylül ayı başında Viyana'da devam edebileceğini aktardı.
2021 yılının başlarında göreve başlayan ABD’nin yeni Başkanı Joe Biden,  İran'ın nükleer programına uygulanan kısıtlamalara yeniden uyması şartıyla Trump'ın çekildiği 2015 anlaşmasına geri dönmeye hazır olduğunu söylemişti.
İran, geçtiğimiz şubat ayından bu yana uranyum zenginleştirmeye yeniden başladı. Saf uranyum oranını yüzde 20'ye çıkardı. Ayrıca, UAEA ile anlaşmaya varmasına rağmen Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'nın Ek Protokol'ünü askıya aldı.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Türkmenistan İran’a alternatif olarak Irak’ın doğalgaz tedarikçisi olabilir mi?

Irak, tekrarlayan elektrik krizini çözmek için büyük miktarlarda doğalgaza ihtiyaç duyuyor (AFP)
Irak, tekrarlayan elektrik krizini çözmek için büyük miktarlarda doğalgaza ihtiyaç duyuyor (AFP)
TT
TT

Türkmenistan İran’a alternatif olarak Irak’ın doğalgaz tedarikçisi olabilir mi?

Irak, tekrarlayan elektrik krizini çözmek için büyük miktarlarda doğalgaza ihtiyaç duyuyor (AFP)
Irak, tekrarlayan elektrik krizini çözmek için büyük miktarlarda doğalgaza ihtiyaç duyuyor (AFP)

Müeyyid et-Turfi

Irak Elektrik Bakanlığı, elektrik santrallerinin yakıt ihtiyacını karşılamak için ihtiyaç duyduğu günlük 20 milyon metreküp doğalgazı Türkmenistan’dan tedarik etmek üzere bir anlaşma imzaladı. Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre İsviçre merkezli enerji şirketi Loxton, nakliyeyi kolaylaştırmak için takas mekanizmasını kullanarak, Türkmenistan'dan Irak'a İran boru hattı üzerinden doğalgaz tedarik edecek.

Irak Elektrik Bakanı Ziyad Ali Fazıl, anlaşmanın elektrik santrallerine gerekli yakıtın sağlanmasına yardımcı olacağını söyledi. Bu santrallerin ülkenin toplam elektrik üretiminin yüzde 60'ını oluşturduğunu ifade eden Fazıl, “Elektrik Bakanlığı olarak acil çözümleri uzun vadeli stratejilerle birleştiren kapsamlı bir vizyonla çalışıyoruz” açıklamasında bulundu. Iraklı Bakan, doğalgaz ithalatının, Irak’ın kendi doğalgaz üretim projeleri tamamlanana ve önümüzdeki birkaç yıl içinde kendi kendine yeterliliğe ve yerel kaynakları güvenli bir düzeye ulaşana kadar geçici bir önlem olduğuna dikkat çekti.

Irak'ın Türkmenistan'la yaptığı anlaşma, Bağdat'ın elektrik santrallerini çalıştırmak için ithal ettiği günlük 50 milyon metreküplük İran doğalgazına bir alternatif oluşturuyor. Irak’taki yakıt kıtlığı, santrallerin kısmen ya da tamamen durmasına yol açıyor. Bu yüzden Türkmenistan’la yapılan anlaşma, Washington'ın yaptırımlar uygulanan İran'dan doğalgaz tedarik etmesi için Irak'a tanıdığı istisnaların süresini uzatmaması halinde ortaya çıkabilecek sürprizleri de ortadan kaldırıyor.

İran’ın sık sık Irak’a doğalgaz tedarikini yerine getiremiyor. Elektrik Bakanı Fazıl, İran’ın doğalgaz tedarikinin günlük 15 milyon metreküpe düştüğünü doğrularken, bu durumun 7 bin megavatlık üretim kaybına yol açtığını belirtti.

zcsdv
Iraklılar ülkelerinin doğalgaz sektörüne büyük yatırımlar bekliyor (Reuters)

Tedarikteki düşüşün Besmaya Kombine Çevrim Santrali’ndeki elektrik üretimini 4 bin 500 megavattan sadece 2 bin megavata düşürdüğünü açıklayan Bakan Fazıl, günlük 500 megavat elektrik üreten Sadr Enerji Santrali’nin de yakıt yetersizliği nedeniyle çalışmayı durduğunu, Bağdat ve Diyala'ya 750 megavat elektrik sağlayan Mansuriye Enerji Santrali’nin ise şu an üretim yapamadığını ifade etti.

Soruna kısmi çözüm

Şarku'l Avsat'ın Indepdendent Arabia'dan aktardığı habere göre enerji alanında uzman Govand Sherwani, Türkmenistan doğalgazının Irak'ın elektrik krizini kısmen çözeceğini ve İran doğalgazına olan bağımlılığı azaltacağını söyledi. Enerji Uzmanı, Irak'ın önümüzdeki yıllarda doğalgaz alanında kendi kendine yeterliliğe ulaşacağını belirtti.

Sherwani, değerlendirmesini şöyle sürdürdü:

“Irak, 2023 yılında İran'la bazı doğalgaz santrallerini beslemek amacıyla 50 milyon metreküp doğalgaz tedarik etmek üzere bir anlaşma imzaladı. Ancak Tahran'ın içeride artan talep nedeniyle teslimatları geciktirdi ve azalttı. Bu yüzden Bağdat ile sözleşmeye bağlanan miktarın tamamını tedarik edemedi.”

İran boru hattı

Sherwani'ye göre Irak'a yapılan sevkiyatın azalması, İran’dan tedarik edilen doğalgazla beslenen elektrik enerjisi üretiminde de düşüşe yol açtığından Türkmenistan ile anlaşma yapılarak açığın kapatılması düşünülüyor. Ancak sevkiyatların İran gaz boru hattı üzerinden yapılacak olması durumu ilginçleştiriyor.

Enerji Uzmanı şunları söyledi:

“Tedarik zincirinde Türkmenistan, İsviçre merkezli şirket ve İran olmak üzere üç halka bulunuyor. Bu operasyonun özellikle de Rusya-Ukrayna savaşı ve Batı Avrupa'ya sevkiyatın askıya alınması nedeniyle fiyatlar dört katına çıkmış iken Bağdat'a ne kadara mal olacağını bilmiyoruz. Öte yandan doğalgaz, elektrik santrallerini çalıştırmak için daha verimli ve kara petrol ve diğer katı yakıtlara göre çevreyi daha az kirletiyor.”

Enerji açığı devam ediyor

Enerji Uzmanı Sherwani, Irak'a tedarik edilen doğalgazın özellikle Vasit, Meysan ve diğer bölgelerdeki bazı elektrik santrallerinin çalışmasına yardımcı olacağını, İran'dan gelen arzdaki açığın bir kısmını kapatacağını, buna karşın 27 bin megavata ulaşan elektrik arzındaki büyük açığı kapatamayacağını söyledi. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre yerel talebin 35 bin ila 40 bin megavat arasında değiştiğini söyleyen Sherwani, “Geriye 10 ila 12 bin megavatlık bir boşluk kalıyor” dedi.

Sherwani, Irak'ta hızla kullanılmaya başlanan ve 143 milyon metreküp rezervi olduğu tahmin edilen, ancak sadece yüzde 65'i kullanılabilen doğalgazla çalışan yeni enerji santrallerinin kurulması konusunun düşünülmesi çağrısında bulundu.

sdcf
ABD'nin İran'a uyguladığı yaptırımlar, Irak'ın elektrik krizini dolaylı olarak etkiliyor (AFP)

Irak’ın kendi doğalgazını kullanmaya başladıktan sonra kendi kendine yeterli olacağını ve artık ithalata ihtiyaç duymayacağını belirten Sherwani, “Birkaç yıl sonra kamu bütçesine başka bir katkı sağlamak için ihracat aşamasına gelebiliriz” şeklinde konuştu.

Irak Petrol Bakanlığı, kendi doğalgaz kaynaklarından faydalanarak ham petrolü çıkarmaya, ham doğalgazını dönüştürerek yerel talebi karşılamak için kullanmaya ve kendi kendine yeterliliğe ulaşmaya çalışıyor. Bakanlığa göre Irak, yerel kaynaklarındaki doğalgazın yüzde 65'ine yatırım yaptı ve 2028 sonuna kadar bu miktarın tamamına yatırım yapacak.

Peki alternatif ne?

Ekonomist Safvan Kusay, Türkmenistan doğalgazının, ABD’nin uyguladığı yaptırımlar nedeniyle askıya alınma tehdidi altında olan İran doğalgazına alternatif olacağını söyledi. Kusay’a göre Washington, Bağdat'a doğalgaz tedariki de dahil olmak üzere 22 muafiyet tanıdı. ABD özellikle Tahran'a yönelik yaptırımların sıkılaştırılmasının ardından bu muafiyetleri sonlandırabilir. Bu yüzden Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani hükümeti Türkmenistan ve Katar ile anlaşmalar yaptı.

İran’dan tedarik edilen doğalgazın kesilmesi halinde Irak’ta elektrik sıkıntısı yaşanacağını belirten Kusay, dolayısıyla hükümetin böyle bir krize hazırlanmak için elektrik anlaşmaları yapması gerektiğini belirtti. Enerji santrallerinde İran’dan tedarik edilen doğalgazın öneminin altını çizen Kusay, parayı Tahran'a ulaştırmanın kolay bir yolu yokken, Türkmenistan'a herhangi bir sorun olmadan doğrudan aktarılabileceğine dikkat çekti.

İran'ın Irak'ın ihtiyacı olan 50 milyon metreküplük doğalgaz miktarını karşılamadığını söyleyen Kusay, bundan dolayı, özellikle uluslararası tehditlerin gölgesinde yerel alternatifler aranması gerektiğini ve bu durumun Bağdat'ın elektrik üretimi için güneş enerjisi sistemi kurmak üzere General Electric, Total ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) merkezli Masdar şirketleri ile neden anlaşmalar yaptığını açıkladığını ifade etti. Kusay, önümüzdeki yaz mevsiminin daha iyi geçeceğini, ancak yine de 24 saat kesintisiz elektrik sağlanamayacağını tahmin ediyor.