Iraklı Şii lider Sadr seçimleri boykot kararından vazgeçmek için iki şart öne sürdü

Sadr, Iraklı Şiilerin en üst dini mercii Ali es-Sistani’yi ziyareti sırasında seçim tarihinin ertelenmesini ve Sistani’nin kontrol dışı silahlı gruplara karşı tavır koymasını talep etti.

Sadr hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Reuters)
Sadr hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Reuters)
TT

Iraklı Şii lider Sadr seçimleri boykot kararından vazgeçmek için iki şart öne sürdü

Sadr hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Reuters)
Sadr hareketi lideri Mukteda es-Sadr (Reuters)

Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr’ın Necef kentindeki üst düzey dini liderlerle görüşmesinde “seçimleri boykot kararından geri adım atabileceğini ancak bunun için iki temel şartın yerine getirilmesi gerektiğini” söylediği iddia edildi.
Son iki gün içerisinde Irak’taki siyasi partilerin merkezlerinde Sadr’ın yakın zamanda seçim yarışına geri döneceğini ilan edeceği yönünde söylentiler dolaşıyordu. Ancak bu söylentiler Sadr Hareketi yönetimi tarafından teyit edilmedi. Sadr yönetimi seçimle ilgili tutumunda çelişkili işaretler vermeyi tercih ediyor. Son olarak yayınlanan bir videoda Sadr, Muharrem Taziye Meclisi’ne katılmak üzere Iraklı Şiilerin en üst dini mercii Ali es-Sistani’nin evinden çıkarken görüntülendi.
Bununla birlikte Şarku’l Avsat’a konuşan Necef’ten üst düzey bir kaynak, Sadr’ın Sistani ile görüşmediğini ancak ona yakın yüksek mevkideki isimlerle arasında ‘ciddi konuşmalar’ geçtiğini aktardı. Başka kaynaklar da iki taraf arasında bir toplantı yapıldığını teyit ederek, Sadr’ın “muhataplarıyla kısa bir konuşma gerçekleştirdiğini” ve seçimlerle ilgili tutumu hakkındaki soruları yanıtladığını belirtti. Bir kaynağın aktardığına göre, Sadr “seçimlere geri dönme ve katılmaya hazır olduğunu dile getirdi ancak bunun öncesinde iki şartın yerine getirilmesini istedi”. Toplantı atmosferini anlatan kaynak, Sadr’ın birinci şartı olarak, Sadr Hareketi’nin seçimlere iyi hazırlanması ve haftalardır kampanyalarını sürdüren diğer partilerle rekabette adaletin sağlanması için seçim tarihinin ertelenmesini talep etti.
Ancak Sadr’ın toplantıda sunduğu ikinci şart içerde bölgesel düzeyde siyasi tartışmalara yol açabilir. Zira kaynağın aktardığına göre Sadr Hareketi lideri, Sistani’nin, Irak’ta seçimleri tehdit eden kontrolsüz silahlı gruplara karşı kınayıcı bir tutum benimsemesini istedi.
Kaynak, Sadr’ın, silahlı gruplardan olan rakiplerinin “güç haritasını ve Şii siyasi dengelerini devlete kasteden grupların lehine değiştirmek için şiddete başvurabileceğini” düşündüğünü söyledi.
Sadr’ın öne sürdüğü şartlar ile seçimleri boykot konusunda genellikle manevralar yapan Sairun Koalisyonu (Sadr Hareketi tarafından destekleniyor) milletvekillerinin açıklamaları birbiriyle çelişiyor. Nitekim son olarak Milletvekili Rami es-Sukeyni boykotu “taktiksel bir çekilme” diye nitelerken, ondan önce açıklama yapan Milletvekili Hasan el-Azzari kesin bir dille “boykottan geri adım atılmayacağını” ifade etmişti.
Sadr Hareketi milletvekillerinin Sadr ile iletişim kurabilmesi noktasında da çelişkili bilgiler söz konusu. Nitekim kaynaklar Sadr’ın seçimden çekilme kararını ilan etmesinden bu yana “kendisine yakın isimlerin bile telefonlarına çıkmadığını” ve siyasi faaliyetleri tek başına yürütmeyi tercih ettiğini belirtiyor.
Doğrusu belirsizliklerle dolu bu tutarsızlık, Sadr’ın, rakiplerinin tepkisini yoklamak için yıllar içinde ustalaştığı siyasi taktiğin bir parçasıdır.
Sadr, seçimlerin Sadr Hareketi olmadan yapılmasının zorluğunun farkında. Ayrıca Sadr’ın kendisine bağlı devlet dışı silahlı grubuyla yeni hükümete muhalefet edebileceği endişesi herkesi sarmış durumda. Sadr belki de seçimlerin ertelenmesi, siyasi çalışma kurallarının değiştirilmesi ve Kazımi hükümetinin (zira Kazımi’nin rakipleri de Ekim seçimlerinde Kazımi’nin görev süresinin sona ermesini istiyor) üzerindeki büyük baskıyı hafifletme yoluyla bu manevrasında kazançlı çıkabilir.



ABD'nin Gazze Şeridi'ne yardım için desteklediği plan ne ve BM bunu neden reddediyor?

İsrail'in 6 haftadır tüm tedariği kesmesi Gazzelileri açlıkla tehdit ediyor. (Reuters)
İsrail'in 6 haftadır tüm tedariği kesmesi Gazzelileri açlıkla tehdit ediyor. (Reuters)
TT

ABD'nin Gazze Şeridi'ne yardım için desteklediği plan ne ve BM bunu neden reddediyor?

İsrail'in 6 haftadır tüm tedariği kesmesi Gazzelileri açlıkla tehdit ediyor. (Reuters)
İsrail'in 6 haftadır tüm tedariği kesmesi Gazzelileri açlıkla tehdit ediyor. (Reuters)

ABD destekli bir vakıf, Filistin topraklarında yeni bir yardım dağıtım modelini denetlemek için mayıs ayı sonuna kadar Gazze Şeridi'nde faaliyete geçmeyi hedefliyor. Ancak Birleşmiş Milletler (BM), söz konusu planın dürüstlük ve tarafsızlıktan yoksun olduğunu belirterek, bu planda yer almayacağını ifade etti.

Gazze İnsani Yardım Vakfı nedir?

ABD destekli Gazze İnsani Yardım Vakfı, Gazze Şeridi'nde yardım dağıtımını denetleyecek. Cenevre Ticaret Sicili, vakfın şubat ayında İsviçre'de kurulduğunu gösterdi.

Plan hakkında bilgi sahibi bir kaynak, vakfın UG Solutions ve Safe Reach Solutions adlı iki ABD'li özel güvenlik ve lojistik şirketiyle çalışmayı planladığını söyledi. Plan hakkında bilgi sahibi olan ikinci bir kaynak ise Gazze İnsani Yardım Vakfı'nın şimdiden 100 milyon dolardan fazla bağış aldığını bildirdi. Paranın nereden geleceği ise belli değil.

ABD'nin BM Daimî Temsilciliği Geçici Maslahatgüzarı Dorothy Shea bu ayın başlarında BM Güvenlik Konseyi'ne üst düzey ABD'li yetkililerin vakfın faaliyete geçmesi için İsrail'le birlikte çalıştığını söylemiş ve BM ile yardım kuruluşlarını iş birliği yapmaya çağırmıştı. İsrail, vakfın yardım dağıtımına karışmadan faaliyet göstermesine izin vereceğini söyledi.

Yeni plan nasıl işleyecek?

Gazze İnsani Yardım Vakfı, başlangıçta üçü güneyde ve biri Gazze Şeridi'nin orta kesiminde olmak üzere dört güvenli dağıtım bölgesinden faaliyet göstereceğini ve ‘önümüzdeki ay içinde Gazze Şeridi'nin kuzeyi de dâhil olmak üzere ilave bölgelerin açılacağını’ bildirdi.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu dün yaptığı açıklamada, ilk dağıtım bölgelerinin inşasının önümüzdeki günlerde tamamlanacağını ve İsrail'in ‘Gazze'nin güneyinde büyük güvenli bölgeler kurmayı’ planladığını söyledi. Netanyahu, “Biz diğer bölgelerde savaşırken Filistinliler kendi güvenlikleri için oraya taşınacaklar” dedi.

Gazze İnsani Yardım Vakfı, ‘sivillerin zorla yerinden edilmesinin hiçbir biçimine katılmayacağını ya da desteklemeyeceğini’ ve açabileceği tesislerin sayısı ya da yeri konusunda bir sınırlama olmadığını vurguladı. Vakıftan yapılan açıklamada, “Gazze İnsani Yardım Vakfı, yardımları sınır kapılarından güvenli dağıtım alanlarına taşımak için güvenlik yüklenicilerini kullanacak. Yardımlar bölgelere ulaştığında, sivil insani yardım ekipleri tarafından doğrudan Gazzelilere dağıtılacak” denildi.

İsrail'in BM Daimî Temsilcisi Danny Danon bazı yardım kuruluşlarının Gazze İnsani Yardım Vakfı ile çalışmayı kabul ettiğini açıkladı. Bu kuruluşların isimleri henüz bilinmiyor. Vakıf, dağıtım bölgelerine ulaşamayanlara yardım ulaştırmak için mekanizmaları tamamlamakta olduğunu söyledi. Vakıf ayrıca, yardım alanlarla ilgili hiçbir kişisel bilgiyi İsrail ile paylaşmayacağını ve İsrail ordusunun ‘dağıtım alanlarının hemen yakınında bulunmayacağını’ belirtti.

BM neden yeni dağıtım modeliyle iş birliği yapmıyor?

BM, ABD'nin desteklediği dağıtım planının örgütün köklü tarafsızlık, yansızlık ve bağımsızlık ilkelerine uymadığını söylüyor. BM İnsani İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Tom Fletcher, alternatif öneri üzerinde zaman kaybedilmemesi gerektiğini söyledi.

BM Güvenlik Konseyi'ne verdiği brifingde Fletcher, “İsrail tarafından ilk ortaya atılan planla ilgili sorunların daha fazla yerinden edilmeyi dayatması, binlerce insanı tehlikeye atıyor. Yardımı Gazze Şeridi'nin sadece bir bölümüyle sınırlıyor ve diğer kritik ihtiyaçları karşılamıyor. Yardımı siyasi ve askeri hedeflere bağlı kılıyor. Açlığı bir pazarlık kozu haline getiriyor” ifadelerini kullandı.

BM, Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı'nın (UNRWA) Gazze Şeridi'ndeki yardım operasyonlarının belkemiği olduğunu söyledi. Ancak İsrail, UNRWA’yı kendisine karşı kışkırtıcılık yapmakla suçluyor ve çalışanlarını ‘terörist faaliyetlere karışmakla’ itham ediyor. BM tüm bu suçlamaları soruşturma sözü verdi.

Gazze İnsani Yardım Vakfı, ‘pratik bir çözüm bulmak için İsrail ile birlikte çalışmanın insani ilkelerin ihlali anlamına gelmediğini’ savunuyor.

Yardım dağıtımı için neden alternatif bir plan önerildi?

İsrail, Hamas’ı yardımları çalmakla suçlayarak, 2 Mart'tan bu yana tüm yardımların Gazze Şeridi'ne girişini engelliyor. İsrail, 7 Ekim 2023'te İsrail'in güneyindeki kasabalara düzenlenen ve İsrail istatistiklerine göre bin 200 kişinin ölümüne yol açan saldırıda Gazze Şeridi'ne götürülen tüm esirlerin serbest bırakılmasını talep ediyor. Söz konusu saldırı, Gazze Şeridi'nde 53 bin kişinin hayatını kaybettiği savaşı tetikledi.

Geçtiğimiz nisan ayı başında İsrail, Gazze Şeridi'nde ‘yardımların izlenmesi ve girişi için yapılandırılmış bir mekanizma’ önerdi. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, ‘yardımlara daha fazla kısıtlama getirilmesi ve her kalori ve un tanesinin kontrol edilmesi’ tehdidinde bulunduğunu söyleyerek bu öneriyi reddetti.

O zamandan bu yana yardımların yeniden başlamasına izin vermesi için İsrail üzerindeki baskı artıyor. BM destekli bir küresel açlık gözlemcisi olan Entegre Gıda Güvenliği Aşama Sınıflandırması, geçtiğimiz hafta Gazze nüfusunun dörtte birine denk gelen yarım milyon insanın açlık riski altında olduğu uyarısında bulundu.

ABD Başkanı Donald Trump, ‘Gazze Şeridi'nde çok fazla insanın açlıktan öldüğünü’ kabul etti. İsrail'in önerisi konusundaki çıkmazın ortasında Washington, yardım dağıtımını denetlemek üzere yeni kurulan Gazze İnsani Yardım Vakfı'nı destekledi. Vakıf birkaç gün önce yaptığı açıklamada, mayıs ayı sonuna kadar Gazze Şeridi'nde çalışmaya başlamayı hedeflediğini belirtti. Bu arada İsrail, mevcut mekanizmalar çerçevesinde sınırlı yardımın yeniden başlamasına izin verdi.

Yardımların ulaştırılmasında şu anda hangi mekanizmalar kullanılıyor?

Çatışmaların başlamasından bu yana BM, Gazze Şeridi'ne yönelik insani yardım operasyonlarının İsrail'in askerî harekâtı, Gazze'ye erişim kısıtlamaları ve silahlı çetelerin yağmalamaları nedeniyle aksadığını belirtti.

Ancak BM, yardım dağıtma sisteminin etkili olduğunu ve bunun özellikle İsrail'in mart ortasında askeri operasyonlara yeniden başlamasından önceki iki aylık ateşkes sırasında belirgin olduğunu savundu. Yardımlar önce İsrail tarafından incelenip onaylandıktan sonra Gazze sınırları içine taşındı ve burada BM tarafından teslim alınıp dağıtıldı.

BM Sözcüsü Stephane Dujarric pazartesi günü yaptığı açıklamada, “Bu sisteme geri dönebiliriz. İşleyen bir mekanizmamız var. Tekerleği yeniden icat etmemize gerek yok. Yardım operasyonlarında yeni bir ortağın bize Gazze Şeridi'ndeki işimizi nasıl yapacağımızı söylemesine ihtiyacımız yok” ifadelerini kullandı.

Fletcher pazartesi günü BM'nin yardım hacmini arttırmak için İsrail'den beklentilerini şöyle özetledi: Gazze Şeridi'ne biri kuzeyde diğeri güneyde olmak üzere en az iki sınır kapısının açılması, prosedürlerin basitleştirilmesi ve hızlandırılması, kota olmaması, erişimin engellenmemesi, yardım ulaştırılırken saldırı olmaması ve gıda, su, tuvalet malzemeleri, barınma, sağlık hizmetleri, yakıt ve gaz dahil olmak üzere bir dizi ihtiyacın karşılanmasına izin verilmesi.