Yunan besteci Mikis Theodorakis yaşamını yitirdi

Besteci Mikis Theodorakis (Reuters)
Besteci Mikis Theodorakis (Reuters)
TT

Yunan besteci Mikis Theodorakis yaşamını yitirdi

Besteci Mikis Theodorakis (Reuters)
Besteci Mikis Theodorakis (Reuters)

Yunan besteci, aktivist ve politikacı Mikis Theodorakis 96 yaşında hayatını kaybetti.
Yunan basınında yer alan haberlere göre, Theodorakis, yerel saatle 09.30'da başkent Atina'daki evinde yaşamını yitirdi.
1964 yapımı sinema filmi "Zorba" için yaptığı müzikle "Sirtaki" dansını dünyaya duyuran sanatçı, bir süredir solunum rahatsızlıkları nedeniyle tedavi görüyordu.
Dünya çapında tanınmış besteci, aktivist ve politikacı Mikis Teodorakis, 29 Temmuz 1925'te Sakız Adası'nda dünyaya geldi.

Müziğe çocukluğunda başlamıştı
Babası Giritli Yorgos Teodorakis, annesi Çeşme-Urla doğumlu Aspasia Pulaki olan sanatçı, çocukluk yıllarından itibaren müziğe karşı yoğun ilgi duyarak beste yapmaya başladı.
Teodorakis, 17 yaşında ilk konserini verdi. İkinci Dünya Savaşı sırasında İtalya ve devamında Almanya işgali altında bulunan Yunanistan'da Yunanistan Komünist Partisi (KKE) ve Milli Kurtuluş Cephesi (EAM) örgütünde direniş hareketine katıldı.

İç savaş döneminde sürgün edilmişti
Yunanistan'daki iç savaş sırasında birçok kez hapsedilen ve işkence gören Teodorakis, daha sonra ülkeden sürgün edildi.
Müzik öğrenimini sürdürmek üzere 1954 yılında Paris'e yerleşen Teodorakis, 1961'de Yunanistan'a döndü.
Mikis Teodorakis, burada Lambrakis Gençlik Örgütünün başkanlığına seçildi ve kısa bir süre sonra da Pire'den milletvekili seçilerek parlamentoya girdi.
1967 yılında Albaylar Cuntası döneminde, rejim karşıtı faaliyetlerinden dolayı yeniden hapsedilen sanatçı, uluslararası dayanışma kampanyası sayesinde cezası iptal edilerek 1970'te sürgüne gönderildi.
Teodorakis, 1974'te Albaylar Cuntası'nın çöküşünden sonra tekrar ülkesine döndü.

Türk-Yunan Dostluk Derneğinin kurucularındandı
KKE ve Yeni Demokrasi Partisi ile dört kez milletvekili seçilen Teodorakis; Zülfü Livaneli, Aziz Nesin, Yaşar Kemal gibi sanatçılarla 1986 yılında Türk-Yunan Dostluk Derneğini kurdu.
Aynı dönemde İstanbul'da verdiği konserlerle de büyük ilgi toplayan Theodorakis, 1000 dolayında şarkı, çok sayıda klasik müzik eseri yazdı ve besteledi. Aynı zamanda birçok tragedya ve modern tiyatro oyununun ve sinema filminin müziğini yazdı.

 


İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature