Moskova ve Washington, Suriye konusunda gerçekleşecek müzakerelerde ellerini güçlendirecek kartlar topluyor. Önümüzdeki günlerde, ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Ortadoğu Yetkilisi Brett McGruk ile Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Frishinin ve Cumhurbaşkanı Elçisi Alexander Lavrentiev’in katılımıyla iki taraf arasında yeni bir diyalog turu düzenlenecek. “Afgan yolculuğundan” sonra yapılacak ilk görüşme olan bu müzakere turunda, geçtiğimiz Temmuz ayının başında Cenevre’de düzenlenen görüşmede mutabık kalınan, Suriye’ye yönelik sınır ötesi ve sınır boyu insani yardımların sağlanması konusunda “tarihi bir adım” olan anlaşma daha da ileriye taşınacak.
Rusya, tüm müttefik ve muhalif taraflar arasında kendisini bir ana müzakereci olarak sunmak için Suriye’nin dört bir tarafında faaliyetler yürütüyor. Halep kırsalında Türkiye'ye sadık bir Suriyeli muhalif grubun kampının bir Rus savaş uçağı tarafından vurulması tesadüf değildi. Moskova her zamanki gibi baskın yapmak hususunda uyarıda bulunmaksızın, imtiyaz elde etmek için saldırı düzenliyor. Bu, geçen yılın başında, Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’in ve Recep Tayyip Erdoğan görüşmesinden önce Ankara'ya taviz vermesi için baskı yapmak amacıyla İdlib'in güneyinde bir Türk askeri mevzii vurulduğunda da oldu.
Aynı durum iki gün önce Afrin kırsalında tekrar yaşandı. 2018'in başında Moskova, Türk ordusunun Kürtlerin çoğunlukta olduğu Afrin'de Zeytin Dalı Harekatı'nı başlatması ve 2016 yılının sonundaki ilk dağıtma girişiminin ardından bölgedeki “silahlı Kürt oluşumlarına” karşı yeni bir dağıtma girişimi başlatması için kuzey Suriye hava sahasını Ankara’ya açtı. Afrin kırsalındaki son hava saldırısı ile Rusya, Türkiye'ye, kendi rızasına ihtiyacı olduğunu hatırlattı.
“Bu seferki hedef ne?”
Halep'ten İdlib kırsalına, yani hükümet bölgelerinden muhalif yerleşim bölgesine gitmek için bekleyen bir yardım konvoyu vardı ancak Ankara onay vermekte yavaş davrandı. Moskova’nın hatırlatma saldırısından sonra konvoy yola çıktı. Böylece Moskova, üç ayrı nüfuz bölgesi olan sınır boyunca insani yardım sağlama amacına ulaştı. Yani Rusya, uluslararası çözüm konusunda Rus-Amerikan ortak anlayışının hayata geçirilmesi yönünde, Türkiye sınır kapısına olan bağımlılığı azaltarak ve sınır hattına gelecek yardımların Şam’dan sağlanması fikrini pekiştirerek büyük bir siyasi hedefe ulaşmış oldu.
Rus delegasyonu, uluslararası kararın genişletilmesini kabul etmek için “sınır bölgelerinde” yardıma olan güveni artırarak, Cenevre'de Amerikalılardan bir imtiyaz almayı başarmıştı. Bu, Moskova için “Suriye hükümetinin tanınmasını geliştirmeyi ve pekiştirmeyi” amaçlayan siyasi bir hedefti. Birleşmiş Milletler Genel Sekreter Yardımcısı Martin Griffiths, “bu girişimden sonra Suriye hükümetiyle ilişki kurma” çağrısında bulunduğunda bunu dile getirmişti.
Ayrıca, Rusya’nın başka saldırıları da oldu. Güneyde, hükümet güçlerinin, özellikle de Dördüncü Tümen'in, Deraa'nın son muhalif mahallelerine ateş açmasına "izin verildi". Şam ve Dera arasındaki durum iki şeyi gözler önüne serdi; Hmeymim üssünün arabuluculuğuna ihtiyaç duyulduğunu ve Rus polisinin bu saldırıdan sonra “devrimin beşiği” olarak bilinen Suriye’ye girdiğini. Moskova'nın sevmediği "renkli devrimlerden" biri burada başladı ve burada bitmesi gerekiyor. Daha geniş bağlamda, Rusya’nın bu saldırısı, Şam hükümetinin meşruiyetini restore ederek, etkisini ve kontrolünü Ürdün sınırlarına kadar genişletmeyi ve Körfez ülkeleri ve Ürdün ile ekonomik arterler açmayı amaçlıyor.
Kuzeydoğu tarafında ise, Türkiye’nin, ABD'nin müttefiki olan "Suriye Demokratik Güçleri"nin (PYD) mevzilerini bombardımana tutması Rusya’nın gözü önünde gerçekleşmekti. Rusya açısından, Fırat’ın doğusunda bulunan Amerikan-Rus askeri birlikleri, Türk-Rus askeri birlikleri ile ABD’nin Afganistan’dan çekilmesinin ardından beklentilerini yükseltmiş olan Şam ve Amerika’nın kendilerini terk etmesinden endişe duyan Kamışlı’daki müttefikleri arasındaki mevcut durum hususunda Kürtlere, Rusya’nın rızasının ne kadar önemli olduğunu hatırlatmakta hiçbir sakınca yok.
“Amerika ne olacak?”
Suriye'nin Joe Biden yönetimi için bir öncelik olmadığı açık. Biden yönetiminin Afganistan'dan çekilme için ödediği bedel, Suriye'deki hedeflerini daha kesin olarak tanımlamasına yardımcı oldu. Kabil'deki yirmi yıllık müdahale sonrası veda konuşmasında Biden, Afganistan'da ve diğer bölgelerde, yani Suriye'de “ulus inşası” veya “rejim değişikliği” döneminin sona erdiğini ve şimdi önceliğin terörle, özellikle DEAŞ ile mücadelede olduğunu söyledi. Yani; ABD'nin Suriye'nin kuzey ve güneyine yapılan saldırılara yönelik kınamaları, “malumun ilamı” ve siyasi açıklamadan başka bir şey değildir.
En net politikaya gelince, bu, ABD Dışişleri Bakan Vekili'nin Yakın Doğu İşlerinden Sorumlu Yardımcısı Joe Hood'un birkaç gün önce Kamışlı'ya gitmesidir. Bununla, “Afganistan'da yaptığımız gibi kuzeydoğu Suriye'den çekilmeyeceğiz” mesajı veriliyor. Kamışlı’daki varlığın Irak'taki DEAŞ ile mücadele misyonuyla bağlantılı olduğunu biliniyor. Bu kararın nedeni, Washington’da, Afganistan'dan çekilme hususundaki fikir birliğine paralel olarak DEAŞ’a karşı savaşmak için bölgede kalma konusunda bir fikir birliğinin olması ve İsrail faktörü ile Başbakan Naftali Bennett’ın son Washigton ziyareti sırasında uyguladığı baskıya ek olarak Biden yönetiminin Rusya ve İran karşısında geri çekilmiş gibi görünmek istememesidir. Bu kararda etkili olan iki faktör daha var; Amerika’daki Kürtlere yönelik güçlü bir sempati ve Biden’ın, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a yönelik şüphesi. Biden, 2019 sonunda “Kürtleri Türkiye’ye vermek” isteyen selefi Donald Trump’tan farklı bir tutum izliyor.
Suriye, merkezileşme, âdem-i merkeziyetçilik ve egemenlik üçlüsüyle "ulus inşası" vizyonu için "başarılı bir model" arayan Rusya'nın Ortadoğu öncelikleri arasında yüksek bir konumda. Böylece Rusya, Suriye ekonomisinin “serbest düşüşünü” durdurmayı, yabancı ordular tarafından kontrol edilen etki alanlarını derinleştirmeyi ve Suriye’nin merkezi ile sınır bölgeleri arasında ve Şam ile Arap dünyası arasındaki ilişkileri onarmayı hedefliyor.
Ancak Suriye, DEAŞ’la savaşmaya ve Kürtleri kayırmaya odaklanan Amerika'nın öncelikleri arasında farklı bir konumda. Bu, “Afgan hayal kırıklığı”nın ardından Suriye'de bir Amerikan-Rus iş birliği için başlangıç noktası olabilir. Yakında gerçekleşecek olan McGurk- Frishinin görüşmesinin, Suriye’ye yönelik sınır ötesi ve sınır boyu insani yardımların sağlanmasına yönelik tarihi bir atılım olan anlaşmanın sonuçlarının değerlendirilmesine tanık olacağına ve her iki taraf için de siyasi anlaşmalara ve düzenlemelere yeni bir şekil imkânı sunacağına hiç şüphe yok.
İsrail'in Gazze şehrine yönelik baskınları sonucu oluşan yıkım (AFP)