Suriye’nin güneyindeki Dera el-Beled kentinden yerel kaynaklar, Rus askeri polislerin Dera el-Beled, Es-Sed Yolu ve Kamp mahallelerinin sakinleriyle yürüttüğü ve 3 gün süren uzlaşma görüşmelerinin tamamlanması ve söz konusu bölgelerdeki durumu yerinde incelemek amacıyla Cuma günü sabah saatlerinde Dera el-Beled’e girdiğini bildirdi. Bu gelişme, Suriye rejiminin DEAŞ örgütüne mensup olmakla suçladığı ‘Hafu’ lakabıyla da bilinen Muhammed el-Musaleme ve Müeyyed Harfuş’un bölgeden göç etmeyi reddetmesi üzerine müzakerelerin sekteye uğradığını bildiren haberlerin aktarıldığı bir dönemde gerçekleşti. Nitekim Suriye rejimi geçtiğimiz süreçte karşı tarafla anlaşma yapmayı, söz konusu iki kişinin ve ait oldukları grubun bölgeyi terk etmeleri şartına bağlamıştı.
Dera el-Beled’de yeni uzlaşı anlaşmasının yürürlüğe girmesi ve 4. Tümen güçleri ile Dera el-Beled’in sakinlerinden oluşan muhalif güçler arasında yapılan ateşkes anlaşmasının ardından bölgede göreceli bir sükunet hakim oldu. Muhalif güçler 4. Tümen’in Dera el-Beled’e girmesine karşı çıkıyor.
Dera el-Beled kenti, Temmuz ayının sonlarında askeri gerginliğin başlamasından bu yana ilk göreceli sakin geceyi geçirdi. Ancak 4. Tümen güçleri kentin çevresinde özellikle de bölgenin güneyinde konuşlanmaya devam ediyor. Bu güçler Perşembe günü kentin çevresindeki bazı evlerde arama yaparak evlerdeki eşyaları çaldı. Bölge sakinleri yaklaşık 10 gün önce varılan anlaşmada olduğu gibi yeni anlaşmanın da çökmesinden endişe ettiği için Dera el-Beled’den çıkıp çıkmama konusunda tereddüt ediyor. Nitekim Perşembe günü öğleden sonra iki taraf birbirine anlaşmayı baltalamakla suçlamıştı. Zira bu suçlamanın kaynağı, Suriye rejimine bağlı Güvenlik Komitesi’nin daha önce üzerinde mutabık kalınmasına rağmen bazı anlaşma maddelerinde değişiklik yapmak istemesine dayanıyordu. Suriye rejimi Dera el-Beled’de kurulacak 4 askeri noktanın sayısını 9’a yükseltilmesini ve uzlaşma kapsamına alınan 34 kişinin 213 kişi olarak değiştirilmesini talep etmesi, muhaliflerin rejim tarafını anlaşmayı baltalamakla suçlamasına neden oldu. Bununla eşzamanlı olarak Kamp Mahallesi sakinleri uzlaşmayı reddederek, rejimin taleplerini kabul etmedi. Dera’daki aktivistler Kamp Mahallesi sakinlerinin bu tavrı nedeniyle mahallede yeni çatışmaların başlamasını beklediklerini ifade ediyorlar.
Bölgede endişe hakim!
Deralı aktivist Mühenned Abdullah, 4. Tümen’in Dera el-Beled, Es-Sed Yolu ve Kamp mahallelerini kuşatmaktan vazgeçmesi gerektiğini, şu an bölgede sükunetin hakim olduğunu, anlaşma maddelerine uyulup uyulmadığının izlendiğini ve özellikle 4. Tümen güçleri bölgenin çevresinde kuşatmayı sürdürürken bu izleme sırasında meydana gelebilecek en ufak bir provokatif hareketin silahlara başvurulmasına neden olabileceğini, bu nedenle de bölgede endişenin halen devam ettiğini söyledi. Abdullah’ın aktardığına göre, bir Rus subay Dera Merkez Komitesi’ne 4. Tümen’in bölgenin etrafından çekilmesi için anlaşmadaki tüm maddelerin uygulanması gerektiğini bildirdi. Bölgede ateşkesin tüm maddelerinin uygulanması 5 gün sürecek. Ateşkes anlaşmasının imzalanmasının üzerinden 3 gün geçti. Ayrıca son askeri gerginliğin ardından evlerini terk eden Dera sakinleri bir an önce evlerine dönmeyi bekliyorlar.
Dera’da yerel haberleri aktaran Nebe Ağı isimli haber sitesi, Rus bir subaya ait olduğunu belirttiği bir ses kaydı sızdırdı. Şarku’l Avsat’ın ulaştığı ses kaydına göre Rus subay, Dera’daki Merkez Müzakere Komitesi’nin anlaşmada yer alan maddeleri kabul etmesi halinde Rusya tarafının Suriye ordusunun bölgeye girmemesi konusunda halen garantör olduğunu, bu maddeleri ya barışçıl bir yolla ya da başka yollarla uygulanacağını, Dera el-Beled’in Suriye’nin bir parçası olduğunu, kentin güvenlik noktalarının kurulmasına karşı çıkmasının kabul edilemeyecek bir davranış olduğunu ve dünyada topraklarının bir kısmına ulaşamayan hiçbir ülke olmadığını ifade ediyor. Subay, konuşmasının devamında, müzakereleri terk eden ve çöktüğünü ilan eden ismin Merkez Müzakere Komitesi Sözcüsü Adnan el-Musaleme olduğunu belirterek, Musaleme’nin bu davranışını ‘aldatıcı’ diye niteledi. Rus subay Musaleme’nin bu tavrıyla bir taraftan Dera el-Beled’i tahkim etmeyi sürdürürken bir taraftan da zaman kazanmayı hedeflediğini kaydetti. Suriye devlet otoritesinin Dera el-Beled ve Tafas da dahil olmak üzere Suriye’nin güneyinin tamamına fiilen dönmesi gerektiğini söyleyen Rus subay, bu bölgelerde insanlarda silahların bulunmasının doğru olmadığını ve Suriye devletine teslim etmeleri gerektiğini ve ayrıca 2018’de uzlaşma anlaşmasının imzalandığı dönemin şartlarının şu ankinden farklı olduğunu kaydetti.
Ses kaydında söz edilen müzakerelerle, Dera Merkez Müzakere Komitesi Sözcüsü’nün 30 Ağustos 2021’de çöktüğünü ilan ettiği rejim ve Rus tarafıyla yürütülen müzakereler kastediliyor. Nitekim bu müzakereler sırasında Dera’nın batısındaki bölgelerin ileri gelenleri ve Merkez Müzakere Komitesi Rusya tarafı ile toplantı düzenlemişti. Bu toplantı, tarafların Salı günü anlaşmaya vardığı son uzlaşma anlaşmasından birkaç gün önce gerçekleşti. Toplantıya Rusya’nın Suriye’deki Tarafları Uzlaştırma Merkezi’nden bir subay ve o gün Dera’ya gelen Suriye Savunma Bakanı Ali Eyyüb katılmıştı.
Dera’daki taraflar Salı akşamı Rusya tarafının gözetimi altına anlaşmaya vardı. Anlaşma uyarınca Rus askeri polisler ‘Suriye devriminin beşiği’ olan Dera’ya Çarşamba sabah saatlerinde girmeye başladı. Böylece iki taraf arasındaki müzakerelerin bir aydan fazla sekteye uğramasının ardından anlaşmanın ilk maddesi fiilen uygulanmış oldu.
Rus uçakları İdlib’i vurdu
Öte yandan, Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR) Suriye’nin kuzeybatısındaki gelişmelerle ilgili dün yaptığı açıklamada, Rus uçaklarının dün sabah İdlib’in güneyindeki Cebel Zaviye’ye bağlı Kensafra beldesi düzenlediği hava saldırıları sonucu ağır yaralanan bir çocuğun hayatını kaybettiğini bildirdi. Rus savaş uçaklarının Gerginliği Azaltma Bölgesi’ni yeniden bombalamaya başladığına dikkati çeken Gözlemevi, Rus uçakların Cuma sabahı İdlib’in güney kırsalındaki Cebel Zaviye’ye bağlı Kensafra beldesinin uzak mahallelerine ve buna ek olarak Lazkiye kırsalındaki Cebel el-Ekrad’a bağlı Kubbane cephesine bir dizi saldırı gerçekleştirdiğini belirtti. Gözlemevi Kubbane cephesini hedef alan saldırıda can kayıpları hakkında bilgi paylaşmadı.
Rejim güçleri ise İdlib ve Hama kırsalında 18 köy ve bölgeyi bombaladı. Saldırılarda İdlib kentinin idari sınırlarına yakın olan Hama kırsalında yer alan Sehl El-Gab’a bağlı Nakus harabeleri, El-Hamidiye, Dakmak, Kastun, Tel Avur, Karkur, Sermaniye, Devir el-Ekrad, Ez-Ziyare ve Humeymat bölgelerine ek olarak İdlib kırsalındaki Merec ez-Zuhur ve Ganiye köyleri ile Şagurit, Muhambel, Ayn Laruz, Kensafra, Futeyra ve Ferika bölgelerine mermiler düştü. Muhalif gruplar ise Hama’nın batısındaki El-Ceyyid köyü, Derrable, Cevrin, Bahsa, Rasif ve Ayn Selimu bölgelerinde rejim güçlerine ait mevzi ve karargahları ağır top mermileriyle hedef aldı.
Gözlemevi, Suriye’nin orta kesiminde DEAŞ’ın varlığını sürdürdüğü çöl bölgelerine yönelik Rusya’nın hava saldırılarının arttığını bildirdi. Gözlemevi’ne göre, Rus uçakları Humus’un doğusundaki çölden başlayarak Hama-Halep-Rakka üçgeninde kalan çöl bölgesinden geçen ve buradan Deyrizor ve Rakka çöllerine kadar uzanan bölgede DEAŞ mevzilerine 90’dan fazla hava saldırısı düzenledi.
Gözlemevi, önceki gün yaptığı açıklamada da Rus savaş uçaklarının Suriye çöllerine 35’ten fazla hava saldırısı gerçekleştirdiğini aktarmıştı. Açıklamada Esriya Çölü ve Deyrizor ile Rakka arasındaki idari sınırda yer alan bölgelerin Rus uçakları tarafından bombalandığı belirtilmişti. Gözlemevi 3 keşif uçağının da bu saldırılarla eşzamanlı olarak çöl bölgelerinde uçuş yaptığını kaydetti. Böylece Rus savaş uçaklarının geçtiğimiz 24 saatte düzenlediği hava saldırılarının sayısı 90’ı geçti.