عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Mısır, Mareşal Hüseyin Tantavi’nin yasını tutuyor

Mısır eski Savunma Bakanı ve Silahlı kuvvetler Yüksek Konseyi Başkanı Mareşal Muhammed Hüseyin Tantavi (EPA)
Mısır eski Savunma Bakanı ve Silahlı kuvvetler Yüksek Konseyi Başkanı Mareşal Muhammed Hüseyin Tantavi (EPA)
    Kahire/Muhammed Nebil Hilmi
TT
TT

Mısır, Mareşal Hüseyin Tantavi’nin yasını tutuyor

Mısır eski Savunma Bakanı ve Silahlı kuvvetler Yüksek Konseyi Başkanı Mareşal Muhammed Hüseyin Tantavi (EPA)
Mısır eski Savunma Bakanı ve Silahlı kuvvetler Yüksek Konseyi Başkanı Mareşal Muhammed Hüseyin Tantavi (EPA)

Mısır eski Savunma Bakanı Mareşal Muhammed Hüseyin Tantavi için dün düzenlenen askeri cenaze törenine Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ve ordu liderleri katıldı. Tantavi, 25 Ocak 2011’de başlayan Mısır devrimiyle birlikte Silahlı Kuvvetler Yüksek Konseyi Başkanı sıfatıyla Hüsnü Mübarek sonrası yönetimi devralan isimdi.
85 yaşında hayatını kaybeden Tantavi, 1991 yılında Savunma Bakanı olarak göreve başladı. İhvan’ın  (Müslüman Kardeşler) yönetimi devralmasıyla birlikte eski Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi tarafından verilen bir kararla 2012 yılından görevden alındı.
Tantavi’nin ölümü açıklanır açıklanmaz Sisi, “Babamı, öğretmenimi ve ülkesini seven birini kaybettim. Kendisini ülkeye hizmet etmeye adamasından çok şey öğrendim” diyerek Tantavi’nin Mısır’ın çağdaş tarihinde ciddi zorluklarla karşılaştığını söyledi. Mısır Cumhurbaşkanlığı, 1935’de doğan, 1956’da Mısır Askeri Koleji’nden mezun olan 1956’da İsrail’e karşı Sina Savaşı, 1967’de Altı Gün Savaşı ve 1973’te Ekim Savaşı’na katılan Tantavi’nin ölümü nedeniyle üç günlük ulusal yas ilan edildiğini duyurdu. Tantavi, İkinci Sahra Ordusu liderliği ve Muhafız Kolordu liderliği dahil olmak üzere 90’lı yılların başında önemli görevlerde yer alırken, takvimler 1991’i gösterirken Savunma Bakanlığı görevine getirildi. Tantavi’nin Mısır Silahlı Kuvvetler Yüksek Konseyi Başkanı sıfatıyla ülkenin cumhurbaşkanlığını üstlendiği geçiş döneminin istisnai koşulları sebebiyle o dönem ülkede bir karmaşıklık vardı. Sisi dün bir dizi projenin açılış töreni sırasında o dönemki bu karmaşıklığa ithafen halka yaptığı konuşmada, “Vallahi, burada bir yetkili olarak söylüyorum ki o adam (Tantavi)  Muhammed Mahmud, Maspero, Port Said Stadyumu ve bilimsel kompleks olaylarında masum.  Devleti alaşağı etmek için meydana gelen her türlü olayda masum, o dönemki tüm görevliler de masum. Açığa çıkar” ifadelerini kullandı.
Sisi konuşmasında, Mübarek sonrası dönemde onlarca kişinin hayatını kaybettiği şiddet olaylarına da atıfta bulundu.
Tantavi’nin Mısır yönetimi dönemini destekleyen Sisi, ülkeyi kaos ve iç savaştan koruduğunu belirtti.
Tantavi’nin yönettiği Şubat 2011-Haziran 2012 geçiş döneminde yasama ve yürütme yetkileri birleştirilirken, anayasayı değiştirme, siyasi hakları kullanma, cumhurbaşkanlığı seçimleri düzenleme mekanizmalarını tanımlayan anayasa bildirileri yayınlandı. Bu duyurulardan en dikkat çekini ise 17 Haziran 2012’de yapılan duyuru oldu.  Muhammed Mursi, Mısır Silahlı Kuvvetler Yüksek Konseyi’nin ilan ettiği anayasal düzenlemeleri iptal etti. 12 Ağustos 2012’de önceki bildirgeyi yürürlükten kaldırarak başka bir deklarasyon yayınlayan Mursi, Tantavi ile Genelkurmay Başkanı Sami Annan'ı emekliye sevk etti.
Tantavi’nin görevden alındığı duyurusu, Kuzey Sina’daki Refah şehrinde yaklaşık 16 Mısırlı askerin öldüğü terör olayından günler sonra geldi. Ancak Mursi ve diğer partiler tarafından temsil edilen Mısır Cumhurbaşkanlığı olaydan Tantavi’yi sorumlu tutmadı. O dönem sadece Genel İstihbarat Müdürü, Askeri Polis Komutanı, Cumhuriyet Muhafızları Komutanı ve Kuzey Sina Valisi görevden alındı.
30 Haziran 2013 gösterilerinin ardından ise Tantavi için iadei itibar denilecek bir dönem yaşandı. Tantavi’nin adı Süveyş Kanalı'ndaki dev bir tarak gemisi, Kahire'deki büyük bir cami ve hayati bir ulaşım merkezi de dahil olmak üzere bazı önemli tesislere verildi. Sisi dün, Tantavi’nin adını Kahire'de daha önce "Hykestep" olarak adlandırılan büyük bir askeri üsse verme kararı aldığını duyurdu.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Unutulmuş Ukrayna savaşı daha tehlikeli ve zor olandır

23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)
23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)
TT
TT

Unutulmuş Ukrayna savaşı daha tehlikeli ve zor olandır

23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)
23 Kasım'da İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Rusya-Ukrayna savaşına karşı düzenlenen bir gösteri (AFP)

Refik Huri

Ukrayna savaşı, bazen unutulmuş bir savaş gibi görünse de Gazze ve Lübnan’daki savaştan ve İran'ın başını çektiği tüm “direniş ekseninden” çok daha tehlikelidir. Burada Ortadoğu için yeni bir sahne ya da büyüklerin onayladığı bir bölgesel güvenlik sistemine götürecek beklentiler olmaksızın çok fazla gürültü, slogan ve yıkım var. Gazze, savaş bitmeden sona erdi ve kimse onu yönetmeye hazır değil. Önceki “statüko”nun geri gelmesi yönündeki bahisler arasında, herhangi bir siyasi sempati olmaksızın ya da herhangi bir ülke İsrail ile ilişkilerinin gidişatında herhangi bir değişikliğe gitmeden Lübnan neredeyse tamamen yerle bir oldu. Ama Ukrayna'da oyun daha büyük.

Bu, kıtalararası balistik füzelerle ve Rusya'nın nükleer tehdidinin eşiğinde yürütülen bir savaş. Avrupa'yı kontrol etme ve yeni bir çok taraflı dünya düzeni kurma konusunda belirleyici bir savaş. Hayati bir jeopolitik ve stratejik konum ile bağlantıyı sağlama veya koparma savaşı. Zira Başkan Carter döneminde Ulusal Güvenlik Danışmanı olan Profesör Zbigniew Brzezinski'nin tekrarladığı gibi, “Ukrayna olmadan Rusya'nın imparatorluk olmaktan çıktığı” tarihsel bir gerçektir. Tıpkı Batı'nın, Moskova'nın bir imparatorluk olmasını engellemek için Ukrayna'yı Rusya'dan uzaklaştırmakta ısrar etmesi gibi, Başkan Putin de imparatorluğu kurmak için Ukrayna'yı geri almakta ısrar etti. Eski Almanya Şansölyesi Angela Merkel, başından beri bunu fark etmişti ve bunun nedenle anılarında Putin'i kızdırmamak için Ukrayna'nın NATO'ya katılımını ertelemeye çalıştığını söylüyor. Sovyetler Birliği ile Batı arasındaki Soğuk Savaş'ın sona ermesinden yıllar sonra, Rusya ile Batı arasında sıcak bir vekâlet savaşının yaşanması da bu nedenle kaçınılmaz.

ABD ile Çin arasında, Çin'in Tayvan'ı zorla ilhak etmeye karar vermesi durumunda daha da kızışabilecek soğuk savaşın kaçınılmazlığı da buradan kaynaklanıyor. Sahne her şeyi anlatıyor; ABD dünyanın zirvesinde endişeli ve gergin iken, Çin zirveye ulaştıktan sonra kendinden emin ve sakin. Rusya, korkutan ve korkan rolünde seferberlik halinde. NATO'nun kapısına kadar genişlemesinden korkuyor ve NATO'nun Ukrayna'yı kabul etmeyi düşünmesini engellemek için aceleyle savaşa girerek korkutuyor.

ABD, tüm uyarılara rağmen güçlünün yükselen güçten korkmasını simgeleyen “Thucydides” tuzağına düştü. Tarihçilere göre bu, Atina ile Sparta arasında yaşananların bir örneğidir. Güçlü Atina Sparta'nın artan gücünden korktuğu için kendisine savaş açmıştı. Ancak Çin, her ne kadar daha büyük, daha geniş bir tuzağa hazırlanıyor olsa da bu tuzağa düşmemeye çalışıyor.

Biden yönetimi Çin ile ilişkileri üç şekilde özetliyor: rekabet, husumet ve iş birliği. Trump yönetimi ise daha büyük bir şeyden söz ediyor. Başkan Şi Cinping iş birliği arzusunu kullanıyor ancak pratikte “dünyayı yeniden oluşturmak, Batı değerlerini uluslararası kurumlardan kovmak ve doları tahtından indirmek” istiyor. Stanford Üniversitesi'nden ve “Çin'e Göre Dünya” kitabı yazarının Elizabeth Economy’nin söylediğine göre, Şi ayrıca, “Kuşak ve Yol, küresel büyüme, küresel güvenlik ve küresel medeniyet” programlarını gerçekleştirmek için uluslararası uzlaşma çağrısında bulunuyor. Bu ise kısaca, sadece çok kutuplu bir sistemden ibaret olmayan yeni bir dünya düzenidir.

Ancak ABD'de ve tabii ki Avrupa'da, Çin ile anlaşmayı savunanlar da az değil. G7 ve G20 arasında ABD ve Çin’den oluşan “G2” fikrini öne sürenler var. Nitekim tarihçi Adam Tur, “Çin'in tarihsel yükselişine uyum” çağrısında bulundu. Siyaset bilimci Graham Allison, “Asya'daki Çin etkisinin” kabul edilmesi çağrısında bulundu. Ancak olumsuz dalga da artıyor. Tufts Üniversitesi'nde siyaset bilimi profesörü Michael Buckley, “hayati çıkarların çatıştığına ve iki ülkenin sistemlerinde bunun güçlü köklere sahip olduğuna, güç dengesinde büyük bir değişiklik olmadan düşmanlığın azaltılamayacağına, düşmanlığın iki tarafın birbirini yanlış anlamasından değil, birbirini iyi tanımasından kaynaklandığına” inanıyor. Dahası eski ulusal güvenlik danışman yardımcısı Matt Pottinger ve eski kongre üyesi Mike Gallagher Çin ile rekabeti yönetmeyi reddedip, Pekin ile çatışmacı bir söylem ve böylece “rekabeti kazanmayı” talep ediyorlar.

Şi’ye gelince Çin'in yükselişte, ABD'nin ise düşüşte olduğuna inanıyor. Çin Komünist Partisi'nin 2021 yılında yayınlanan “100 Yıllık Resmi Tarihçe”sinde şu ifadelere yer verildi: “Çin, dünya sahnesinde merkeze eskisinden daha yakın. Kendi doğuşuna hiçbir zaman bugün olduğundan daha yakın olmamıştı.”  Şi'nin istediği, Çin ile savaşın üzerinde çok fazla duman görmek isteyen ABD ile “dumansız bir savaş” kazanmaktır. Gerçek şu ki her zaman soğuk savaş zihniyetinden uzaklaşma çağrısında bulunan Çin, ABD’ye karşı bir soğuk savaş başlattı. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia'dan aktardığı analize göre ABD'ye karşı koymak ve dünyadaki Amerikan hegemonyasını zayıflatmak için Rusya ile “sınırsız ortaklık” kurmayı tercih etti. Her ne kadar Çin, Kuşak ve Yol çerçevesinde yüzden fazla ülke ile anlaşmalar imzalamış olsa da Pew Vakfı'nın 2023 yılında tüm kıtalardan 24 ülkede yaptığı kamuoyu yoklaması, katılımcıların yüzde 22'sinin Çin'i tercih ettiğini, yüzde 60'ının ise ABD'ye olumlu baktığını ortaya koydu.

Oyun ikili bir oyun değil, üçlü bir oyun; Çin ve Rusya, ABD'ye karşı. Sıcak arena Ukrayna savaşı nedeniyle Avrupa, Gazze ve Lübnan savaşları nedeniyle de Ortadoğu ise ekonomik ve jeopolitik rekabetin soğuk arenası, Küresel Güney olarak adlandırılan bölgedir. Ama bu, Hindistan, Güney Afrika, Brezilya ve Endonezya gibi rolleri olan büyük ülkeleri içerdiğinden coğrafi olarak tamamen güneyli değil. Aynı zamanda İran, Türkiye ve İsrail gibi rolleri olan bölge ülkelerini de içeriyor.

Hiç kimse bir soğuk savaşı tamamen kazanamaz. İlk soğuk savaş bile bir ölü ve bir yaralı ile sona erdi. Zafer coşkusu ve “tarihin sonu” konuşmalarının ardından yaşanan olayların da doğruladığı gibi, ölen Sovyetler Birliği, yaralı ise ABD’deydi.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia'dan çevrilmiştir.