‘Evlilik yardımı’ tartışması Libya’nın gündeminde

Yüksek Yargı Konseyi karara karşı uyardı ve kararın, boşanma davalarının birikmesine neden olacağını söyledi.(AFP)

Zayed Hediyye
Adımı övenler ve gerekçeleri ‘devlet lehine seçim propagandası olarak’ görenler arasında görüş farklılıkları var
Bugünlerde Libya’daki ana gündem maddesi hiç şüphesiz seçimler ve siyaset. Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe’nin evlenme yaşı geçmiş olan gençlere verme kararı aldığı evlilik yardımı ise bu ana gündem maddesinin bile önüne geçti. Bazı taraflar kararı överken, bazı taraflar da ‘devlet lehine seçim propagandası olarak’ nitelendirerek, karara dair şüphelerini dile getirdi.
Hükümetin evlilik yardımı konusundaki tartışma, yüksek yargının kapılarına kadar ulaştı. Bu bağlamda Yüksek Yargı Konseyi, bu ‘kötü düşünülmemiş’ hareketin sonuçları konusunda uyarırken, toplumda boşanma oranını artıracağını ifade etti.

Evlilik yardımı ve ev kredisi
Dibeybe, gençlerin evlenme konusundaki isteksizliğine karşı ve onlara iş imkanları sağlamak ve işsizlik oranlarını düşürmek amacıyla yeni bir karar aldı. Bu bağlamda Dibeybe, evlenmek üzere olan gençleri desteklemek için bir milyar Libya dinarı (yaklaşık 223 milyon dolar) ve gençlere konut kredisi sağlamak için de 1 milyar 700 milyon dinar (yaklaşık 379 milyon dolar) tahsis edildiğini açıkladı.
Başbakan, Trablus’un doğusundaki Hums şehrinde Uluslararası Gençlik Günü kutlamalarına katıldığı sırada, 50 bin genç kadın ve erkeğe peşinat olarak evlilik yardımı yapılacağını söyledi. Dibeybe, belirtilen desteği elde etmek için gençlerin, evlenmeye istekli olduklarını kanıtlamalarını şart koştu.
Gençlerin genel hayata katılımlarını artırmak için yerel konseylerin kurulduğunu da belirten Dibeybe, “Gençler, politikaları şekillendirmede, geleceği tahmin etmede ve Libya’daki sosyal değişimi yönlendirmede temel ortaklardır” diyerek, hükümetin gençlerin yenilikçi girişimlerini ve projelerini benimsemeye hazır olduğunu vurguladı.
Yardım, 12 Ağustos- 31 Aralık 2021 tarihleri ​​arasında evlenen 50 bin genç erkek ve kadını hedefliyor. Ayrıca genç erkek ve kadın arasında eşit olarak her evlilik için 40 bin dinar (yaklaşık 9 bin dolar) sağlamayı öngörüyor.

İlk yardım belgelerinin teslimi
Pek çok kişi, hükümetin evlenmek üzere olanlara yardım sağlama vaadini yerine getirme ciddiyetinden şüphe duyuyor. Ancak Dibeybe, açıklamasından birkaç gün sonra kendisine başvuran bir grup gence evlilik yardımı belgesini teslim ederek, kararı uygulama hızıyla herkesi şaşırttı.
Abdulhamid Dibeybe, birçok kişiyi şaşırtan kararı hızlı bir şekilde uygulamakla yetinmedi. Aksine Evlilik Yardım Fonu’nu desteklemek için yarım milyar dinar (yaklaşık 111 milyon dolar) daha tahsis edildiğini açıkladı.

Yardım alma şartları
Evlilik Destekleme Fonu Başkanı Halid Bucanah, “Fon, kayıtlı olanlara ilişkin bir sistem uyarınca evlilik yardımı belgelerini teslim etmeye başladı” dedi.
Bir basın açıklaması yapan Bucanah, “Evlilik desteği girişimine tahsis edilen değer, 25 bin genç erkek ve 25 bin genç kadın için yeterlidir” şeklinde konuştu.
Bucanah, “Girişim, yalnızca Libyalıları hedefliyor ve bir yabancıyla evli bir Libyalı erkeğe veya bir yabancıyla evli bir Libyalı kadına fayda sağlamaz” dedi.
Evlilik Destekleme Fonu Başkanı, Medeni Durum Dairesi sistemine göre yıllık evlilik yaşı geçmeyen 20 bin kişinin hedeflendiğini söyledi.

Yüksek Konsey’den uyarı
Birlik hükümetinin evlilik yardımı kararını açıklamasından ve kararı dikkat çekici bir hızla uygulamasından bu yana Libya’da bu ani adımın zamanlaması ve bununla ilgili tüm detaylar hakkında tartışmalar bitmiyor.
Tartışma, Libya’daki en yüksek yargı dairesi olan Yüksek Yargı Konseyi’ne kadar ulaştı. Yüksek Yargı Konseyi Başkanı Muhammed el-Hafi, Ulusal Birlik Hükümeti’nin Evlilik Destekleme Fonu’na bir milyar dinar ayırma kararının ve ardından bunu uygulamak için yapılacak işlemlerin, boşanma davalarının birikmesine neden olacağını söyledi.
Hafi, bu beklentisinin nedenlerine ilişkin Dibeybe’ye hitaben yaptığı açıklamada, “Gençler, İslam hukukunun amaçlarına ve ulaşmak istedikleri durumlara ulaşmak için değil, aksine her bir tarafa tahsis edilen 20 bin dinarlık yardımı elde etmek için evlilik sözleşmesi imzalayacaklar. Yardım almak için çok geç olmadan aceleyle evlenme kararının doğuracağı olumsuz etkilere yol açacaktır” dedi.
Hafi, hükümete ‘kararının verilmesinin ardındaki amaçları içeren bir yasa taslağı hazırlamasını, böylece evlilik sözleşmesi yapan gençlerin evlilik sözleşmesini yaparken sabit bir hakka sahip olmasını’ önerdi.

Yaşam seçimi ve savaşlardan feragat
Temsilciler Meclisi Birinci Başkan Yardımcısı Fevzi en-Nuveyri, evlilik yardımı ödeneğinin hak edenlere dağıtılmaya başlamasını memnuniyetle karşıladı. Nuveyri, “Bu adımın, gençleri savaş tüccarlarından uzak tutarak, ülkenin inşasında ve ilerlemesinde büyük enerjilerinden yararlanarak arzu ettiğimiz şeyi başarmasını umuyoruz” şeklinde konuştu.

Uygulama mekanizmasına karşı eleştiri
Temsilciler Meclisi üyesi Usame el-Hoca, Başbakanın kararı uygulama mekanizmasına itirazını dile getirdi. Hoca, “Evlenmek üzere olan, evi olmayan ve sabit bir gelir kaynağı bulunmayan bir gence böyle bir meblağın verilmesi, özellikle büyük şehirlerdeki yüksek konut kiralarının ortasında aileyi büyük zorluklara sokar” dedi.
Usame el-Hoca, “Bu meblağları, gençlerin insana yakışır bir yaşam sürmeleri için küçük projelere harcamak ya da komşu ülkelerde olduğu gibi Libya şehirlerindeki konut projelerine peşinat olarak harcamak daha iyi olurdu” derken, savaşlardan yorgun düşen Libyalı gençlerin bundan daha fazlasını hak ettiğini vurguladı.
Dibeybe’nin kararının ‘erken seçim propagandası ve gençlerin oylarını kazanma’ kokusu taşıdığına dikkat çeken Hoca, “Karar, asla incelenmiş değil. Amacı, gençlerin oylarını ve sempatilerini kazanmaktır. Karar, örneğin Planlama Bakanlığı gibi devlet kurumları tarafından incelenmemiştir” dedi.
Rüşvet ve seçim propagandası
Yazar ve siyaset araştırmacısı Muhammed el-Carih’in belirttiğine göre hükümet tarafından başlatılan Evlilik Destek Fonu, yolsuzluğun bir başka giriş noktası. Carih, “Bu fonlar, genel bütçenin dışında ve üzerinde herhangi bir gözetim olmaksızın harcanacak” değerlendirmesinde bulundu. Muhammed el-Carih, hükümetin, kendisine emanet edilen ana dosyaları ele almada başarısız olmasından sonra bu rüşvetin, iktidar koltuğunu korumayı amaçladığını vurguladı.
Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre gazeteci Muhammed Arabi, ani kararın uygulanma hızına ilişkin olarak, “Tüm ülkenin elektrik kesintisi gibi daha eski ve daha önemli sorunlara çözüm beklediği bir dönemde evlenmek üzere olan gençleri desteklemek için fon ayırmak, devlet hazinesinden ödenen seçim propagandasından başka bir şey değildir” dedi.