Şam’daki Nobel Kitapçısı’nın kapatıldığı haberi, Suriye halkı arasında adeta şok yaşanmasına neden oldu. Zira kitapçının adı, 1970’li yıllardan bu yana okuyucuların aklına kazınmış haldeydi. Eğitimli kesim büyük bir üzüntü içinde, her zaman okuyucularına yeni yerel Arapça yayınlar, orijinal basımlar ve kaynaklar sağlayan kitapçının kapanmasının ardından yasa büründüler.
Kitapçının sahiplerinden Edmond Nazr yerel basına verdiği röportajda, kapatma kararının kişisel nedenlerle alındığını belirtti. Dükkanın restorana dönüştürüleceği söylentilerini yalanladı. Kitapçının sahipleri Cemil ve Edmond Nazr’a yakın kaynaklar, Şarku’l Avsat’a şunları aktardılar:
“Kapanma nedeni, kardeşlerden birinin Kanada’ya göç etmesi ile ilgili. Zira ülkenin içinde bulunduğu zorlu koşullar sebebiyle kitapçının işleri uzaktan takip edilemez durumda. Ayrıca satışlar artık maliyeti karşılamıyor.”
Ülke savaşla geçen 10 yılın ardından birçok işletmenin, tamirhanenin ve küçük atölyenin kapanmasına neden olan ekonomik çöküşe ve büyük bir göç dalgasına tanık oluyor. Bununla kuşaklar boyunca Suriyelilerin zihninde aydınlanmayı temsil eden kitapçının kapatıldığı haberi, halihazırda zorlu yaşam koşulları sebebiyle endişenin hakkim olduğu şehre ağır bir gölge düşürdü. Arap kağıt ve kitap endüstrisi 2000’lerin başlarında kriz içindeydi. Ardından savaş sırasında kitapların ve yayınların ithalatının durması sebebiyle zor günler geçiren Şam’daki kitapçılardan birinin daha kapanması ile durum iyice kötüleşti. Söz konusu kitapçılar yerel para biriminin çöküşü ve yüksek kitap fiyatları sebebiyle yeni sıkıntılarla kaşı karşıya kaldılar ve yerel kitap üretiminin yüksek maliyetlerinden kaynaklanan kayıplar yaşadılar. Ayrıca boğucu sansür politikaları sebebiyle yasaklanmış kitapları satmanın tehlikelerine de göğüs germek zorunda kaldılar. Diğer yandan yerel piyasaya uygun fiyatlarla, kaçak ve sahte kitaplar satan stantların ortaya çıkması sebebiyle köklü kitapçılar işlerini kaybettiler.
Yazar ve senarist Talid el-Hatib, Nobel Kitapçısı’nın kapatılmasını halihazırda yakıt, elektrik ve gaz kıtlığı, parasızlık ve onursuzluk yaşanan bir dönemde “gerçek bir ulusal felaket” olarak değerlendirdi. Yazar Facebook hesabından yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Bir gün uyandığımızda Şam’ın sadece büyük bir yemliğe dönüşmüş olduğunu, koyunlarının bu yemin bir zamanlar sahip olduğu tarih için melediği göreceğiz. Şam’da kültür, sanat ve edebiyat ölüyor. ancak restoranlar yaşamaya devam ediyor ve çoğalıyor.”
Nobel Kitapçısı, savaş öncesi Salihiye mahallesinin lüks ticaret merkezinde, parlamento binasının da bulunduğu bölgedeki düzinelerce kitapçıdan biriydi. Bölgede Şam, Kindi, el-Zehra, el-Sefera sinema salonları, el-Hamra, el-Kabbani tiyatrolarının yanı sıra film ve tiyatro festivallerine ev sahipliği yapan Şam Oteli ve haftalık şiir toplantıları Beyt-ul Kasid’in düzenlediği Firdevs Oteli ile yabancı kültür merkezleri de bulunuyordu.
Yabancı bilimsel kaynaklar konusunda uzman bir isim olan el-Khair’in Halk Kitapçısı da dahil olmak üzere Şam’da 400’den fazla yayınevi faaliyet gösteriyordu. Arap Uyanış Yayınevi ve 1932’de Hüseyin el-Nuri tarafından kurulan el-Nuri Yayınevi, en büyük ve en aktif yayınevleri arasında yer alıyorlardı.
Söz konusu yayınevlerinin bastığı eserler önceleri sadece Şam’daki fuarlarda ve kitapçılarda satılırken daha sonra çocukları sayesinde, kitapçıların açılması ile ulaştığı kitleyi genişletti. Bu durum “Beyrut basar, Şam okur” denilene kadar devam etti. Bu söz, 2000’li yılların başında Şam’ın serbest piyasa ekonomisine yönelmesiyle yok olmaya başladı. Bu politika, Suriye’ye yatırım yapılması ve Şam’ın ticaret merkezinin ele geçirilmesi için sermaye akışının kapısını ardına kadar açtı. Bu durum emlak fiyatların aşırı yükselmesine neden oldu. Öyle ki ticaret merkezi halinde gelen bölgede kitapçı, sinema veya tiyatro işletilmesi bir tür finansal intihar haline geldi. Filistinli Simon Haddad tarafından 1956 yılında Şam’da kurulan Dar Atlas Yayınevi, 2000 yılında kitapçısını kapatarak genel merkeziyle yetinme kararı alınan ilk yayıneviydi. Kitapçının dükkanı daha sonra bir giyim mağazasına dönüştü. Dar Atlas’ı daha sonra 1939 yılında Muhammed Şefik Hamdan tarafından Şam ve Beyrut’ta kurulan Arap Uyanış Yayınevi takip etti. Arap Uyanış Yayınevi, Dar Atlas ile birlikte 1950 ve 1960’lı yıllarda Şam’ın en önemli kültürel oluşumlarındandı.
Ancak Lübnan’daki savaş, 1985’te Arap Uyanış Yayınevi’nin kapanmasına neden oldu. Bundan yıllar sonra, 2014’te ise Şam’daki kitapçı da kalıcı olarak kapatıldı. Dükkan daha sonra elektrikli ev aletleri satan bir mağazaya dönüştü. Daha öncesinde, 2010 yılında da bazı kitapçılar kapatıldı. Melson Kitabevi’nin kapatılmasının ardından dükkana Sovyetlere ait Raduga ve Gelişim yayınevilerinin temsilcileri geçti ve orayı Şeyh İmam, Ziad Rahbani, Marcel Halife ve Halid El-Habr’ın kasetleri için bir kafeye dönüştürdü. Nobel Kitapçısı’na bitişik olan ve 1970’lerde Şam Oteli’nin karşısında Melson Caddesi üzerinde açılan Melson Kitabevi 1980 yılında kuruldu. 1970’lerdeki refah dönemi boyunca işlek bir mekan olarak kaldı.
Yine 2010’da Necme Meydanı’nda bulunan, 1980 yılında kurulan Aile Kitapçısı 1997 yılına kadar yazar Maha Farah Al-Khoury tarafından yönetildi. Daha sonra eczaneye dönüştürüldü. Aile kitapçısını, yerini bir internet kafeye bırakan el-Zehra Kitapçısı takip etti. Sonrasında ise kapatılan kitapçıların sayısı ikiye çıktı.
Gazeteci Sabri İsa, Nobel Kitapçısı için kaleme aldığı makalesinde şu ifadelere yer verdi:
“Nobel Kitapçısı ile olan ilişkim, Cemil ve Edmond Nazr kardeşlerle olan dostluğumun ilk günlerine uzanıyor. Cemil’in piyasayı etkisi altına alan tüketici dalgasını yakalamak için yaptığı değişiklere ve maruz kaldığı zorluklara yakından tanık oldum. Bu nedenle kitapçıların değişim dalgası karşısındaki esnekliğini ve pazarın ve kârın cazibesine teslim olmalarını anlıyorum.”
Gazeteci ve yazar Ravad el-Ibrahim de Nobel Kitapçısı için yazdığı makalede şunları söyledi:
“Evet, Şam her gün değişiyor ve boş bir labirente giriyor. Ağırbaşlılığını ve sıcaklığını kaybediyor. Şehrimize olan yabancılığımız daha da artacak.”
Suriye’nin başkentindeki kitapçılar göç akını nedeniyle kapanıyor
Şam’daki Nobel Kitapçısı’nın kapanması üzüntüye neden oldu.
Suriye’nin başkentindeki kitapçılar göç akını nedeniyle kapanıyor
لم تشترك بعد
انشئ حساباً خاصاً بك لتحصل على أخبار مخصصة لك ولتتمتع بخاصية حفظ المقالات وتتلقى نشراتنا البريدية المتنوعة