"Tuhaf" diken zırhlı dinozor türü keşfedildi

Sert kuyruklu bir ankylosaur olan Gobisaurus'un tasviri (Sydney Mohr)
Sert kuyruklu bir ankylosaur olan Gobisaurus'un tasviri (Sydney Mohr)
TT

"Tuhaf" diken zırhlı dinozor türü keşfedildi

Sert kuyruklu bir ankylosaur olan Gobisaurus'un tasviri (Sydney Mohr)
Sert kuyruklu bir ankylosaur olan Gobisaurus'un tasviri (Sydney Mohr)

Bilim insanları, kaburgalarından çıkıntı yapan "tuhaf" kemikli sivri uçlara sahip yeni bir dinozor türü keşfetti ve bu gelişmenin "evrimdeki önemli bir boşluğu" dolduracağını söyledi.
Birleşik Krallık Ulusal Tarih Müzesi'nden Susannah C.R. Maidment ve diğer araştırmacılara göre Spicomellus afer adı verilen tür, olağanüstü kemikli zırhlarıyla bilinen ankylosaurs adlı dinozor grubunun en eskisi ve türünün Afrika kıtasında keşfedilen ilk örneği.
Nature Ecology and Evolution adlı bilimsel dergide yayımlanan araştırmaya göre yaklaşık 160 milyon yıl önce yaşayan bu dinozorda gözlemlenen dikenli kaburgalar, yaşayan veya soyu tükenmiş başka hiçbir omurgalı türünde görülmeyen "tuhaf" bir özellik.
Bilim insanları çalışmada, "Tür, sırt yüzeyine kaynaşmış dikenli dermal zırhlı bir kaburgaya sahip. Bu soyu tükenmiş veya mevcut omurgalılar arasında emsalsiz bir morfoloji" diye yazdı.
Kuzey yarım küredeki kıtalarda meşhur Stegosaurus gibi zırhlı otçul dinozor fosilleri geniş çapta gün ışığına çıkarılmış olsa bile araştırmacılar Afrika'da ilk kez bu tarz bir türe ait kalıntıların bulunduğunu söyledi.
Bazılarının kemikli levha dizilerinin derisine gömülü olduğu, bazılarının dikenlerinin bu kemikli levhalardan çıktığı, bazılarının da kuyruklarının ucunda büyük kemiksi bir topuzun bulunduğu birçok zırhlı dinozor yıllar içinde gün yüzüne çıkarılmıştı.
Ancak yeni keşfedilen dinozor diğerleri arasından sıyrılıyor.

Paleontologlar, bu ankylosaur'daki koruyucu dikenlerin bilhassa sıradışı olduğunu, hayvanın yanlarında yer alan bu dikenli yapının esasen kaburga kemikleriyle kaynaştığını belirtti.
Bilim insanları araştırmada, kalıntıların parçalarından ince kesitler elde ederek fosilin bölümlerini histolojik olarak analiz etti.
Araştırmacılar, dikenli kısımlardaki kemik yapısının sadece bu döneme ait ankylosaurlar'da görülen bir işaret taşıdığını tespit etti.

Dr. Maidment, "Fosili aldığımızda, muhtemelen bir stegosaur parçası olduğunu düşündük çünkü bu fosili bulduğumuz yerde bir stegosaur bulmuştuk. Fakat bu tür zırhlara sahip stegosaur'lar görmüyoruz" dedi.
Fosil parçalanmış halde olduğu için bilim insanları, bu güçlü yaratığın nasıl göründüğünü ve dikenlerin kemikle nasıl kaynaştığını söylemenin şu anda imkansız olduğunu belirtti.
Araştırmacılar, ileride Fas'ta yapılacak kazılarla, bu ankylosaur türünün dinozorlardaki zırh evriminde sadece tek seferlik bir şey mi yoksa evrimdeki erken dönem bir deney mi olduğu da dahil daha fazla detayın gün yüzüne çıkmasını umuyor.
Independent Türkçe



Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
TT

Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)

Yeni bir araştırmaya göre OpenAI'ın ChatGPT'si gibi yapay zeka sohbet botlarının mantıklı düşünmesini ve akıl yürütmesini gerektiren sorgular, diğer soru türlerine göre daha fazla karbon salımına yol açıyor.

ChatGPT gibi geniş dil modellerine (GDM) yazılan her sorgu enerji gerektiriyor ve karbondioksit salımına yol açıyor. Almanya'daki Münih Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'nden araştırmacılar bu emisyon seviyelerinin sohbet botuna, kullanıcıya ve konuya bağlı olarak değiştiğini söylüyor.

Hakemli dergi Frontiers'ta yayımlanan araştırma, 14 yapay zeka modelini karşılaştırarak karmaşık akıl yürütme gerektiren cevapların, basit cevaplara göre daha fazla karbon salımı yaptığını ortaya koydu.

Soyut cebir veya felsefe gibi uzun uzun muhakeme gerektiren sorgular, lise tarih dersi gibi daha dolambaçsız konulara göre 6 kat daha fazla emisyon üretiyor.

Araştırmacılar yapay zeka sohbet botlarını sık kullananların, karbon emisyonlarını sınırlamak için sordukları soruların türünü ayarlamasını öneriyor.

Çalışma, farklı konularda bin standart soru üzerinden 14 GDM'yi değerlendirerek karbon salımlarını karşılaştırdı.

Çalışmanın yazarı Maximilian Dauner, "Eğitimli GDM'lere sorulan soruların çevresel etkisi, bunların muhakeme yaklaşımına büyük ölçüde bağlı ve doğrudan akıl yürütme süreçleri, enerji tüketimini ve karbon salımlarını önemli ölçüde artırıyor" diyor.

Akıl yürütme özelliğine sahip modellerin, yalın yanıt veren modellere kıyasla 50 kata kadar daha fazla karbondioksit salımına yol açtığını gördük.

Bir kullanıcı yapay zeka sohbet botuna soru sorduğunda, sorgudaki kelimeler veya kelime parçaları bir dizi sayıya dönüştürülerek model tarafından işleniyor. Bu dönüştürme ve yapay zekanın diğer hesaplama süreçleri karbon salımlarına neden oluyor.

Çalışma muhakeme becerisine sahip modellerin soru başına ortalama 543,5 jeton (token) oluştururken, yalın modellerin sadece 40 jeton gerektirdiğini belirtiyor.

Makalede "Daha yüksek jeton ayak izi, her zaman daha yüksek CO2 emisyonu anlamına gelir" ifadeleri kullanılıyor.

Örneğin yaklaşık yüze 85 doğruluk oranına ulaşan Cogito, en isabetli modellerden biri. Yalın cevaplar veren benzer boyutlardaki modellere göre üç kat daha fazla karbon emisyonu üretiyor.

Dr. Dauner, "Şu anda GDM teknolojilerinin doğasında, doğruluk ve sürdürülebilirlik arasında bir taviz verme ilişkisi görüyoruz" diyor. 

Emisyonları 500 gram karbondioksit eşdeğerinin altında tutan modellerin hiçbiri, bin soruyu doğru cevaplamada yüzde 80'in üzerinde doğruluk oranına ulaşamadı.

Karbondioksit eşdeğeri, çeşitli sera gazlarının iklim değişikliği üzerindeki etkisini ölçmek için kullanılan bir birim.

Araştırmacılar yeni bulguların, insanların yapay zeka kullanımı hakkında daha bilinçli kararlar almasını sağlayacağını umuyor.

Araştırmacılar bir örnek vererek DeepSeek R1 sohbet botundan 600 bin soruyu yanıtlamasını isteyen sorguların, Londra'dan New York'a gidiş-dönüş uçuşuna eşdeğer karbon emisyonu yaratabileceğini söylüyor.

Buna karşılık Alibaba Cloud'ın Qwen 2.5'i, benzer doğruluk oranlarıyla üç kat daha fazla soruya cevap verirken aynı emisyon seviyelerine ulaşıyor.

Dr. Dauner, "Kullanıcılar, yapay zekadan yalın cevaplar vermesini isteyerek veya yüksek kapasiteli modellerin kullanımını, gerçekten bu gücü gerektiren görevlerle sınırlayarak emisyonları önemli ölçüde azaltabilir" diyor.

Independent Türkçe