Küresel piyasalar tedarik sıkıntılarıyla karışık seyrediyor

Fotoğraf: AA
Fotoğraf: AA
TT

Küresel piyasalar tedarik sıkıntılarıyla karışık seyrediyor

Fotoğraf: AA
Fotoğraf: AA

Dünya genelinde enerji ürünlerinde yaşanan arz sıkıntısının ekonomik toparlanmayı sekteye uğratmasından endişe ediliyor.
Küresel piyasalar, artan tedarik sıkıntıları ve Çin'in ekonomik regülasyonlarına ilişkin belirsizliklerle haftaya karışık bir seyirle başlarken, ABD ve Avrupa başta olmak üzere merkez bankası başkanlarının açıklamaları hafta boyunca piyasaların yönü üzerinde belirleyici olacak.
Dünya genelinde enerji ürünlerinde yaşanan arz sıkıntısının ekonomik toparlanmayı sekteye uğratmasından endişe ediliyor.
Hafta sonunda İngiltere Ulaştırma Bakanlığı, tır ve kamyon şoförü eksikliği nedeniyle bazı süpermarketlerde rafların boş kalmasının ve benzin istasyonlarındaki uzun kuyrukların önüne geçebilmek için 5 bin akaryakıt tankeri ve gıda kamyonu sürücüsüne aralık sonuna kadar geçici vize verileceğini duyurdu.
Çin hükümeti enerji kullanımı konusunda bazı eyaletlere uyarıda bulunurken, ekonomide devam eden regülasyon çalışmaları da belirsizlikleri artırmaya devam ediyor.
Çinli emlak devi Evergrande'ye ilişkin süreç ise belirsizliğini koruyor. Şirketin elektrikli araç üretim bölümünün tahvil ihracına onay verilmemesinin likiditeye ilişkin sıkıntıları daha da artırabileceğinden endişe ediliyor.
Cuma günü New York borsası karışık bir seyir izlerken, S&P 500 endeksi yüzde 0,15 ve Dow Jones endeksi yüzde 0,10 değer kazandı, Nasdaq endeksi yüzde 0,03 geriledi. New York borsasında endeks vadeli işlem kontratları yeni haftaya ise alış ağırlıklı bir seyirle başladı.
Almanya'da hafta sonu gerçekleşen seçimlerde Maliye Bakanı Olaf Scholz liderliğindeki Sosyal Demokrat Parti en çok oyu alırken, koalisyon kurulmasının haftalar alabileceği ifade ediliyor.
Öte yandan, Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde'ın bugün yapacağı açıklamaların piyasaların yönü üzerinde etkili olması bekleniyor.
Avrupa borsaları, cuma günü satış ağırlıklı bir seyir izlerken, İngiltere'de FTSE 100 endeksi yüzde 0,38, Almanya'da DAX endeksi yüzde 0,72, Fransa'da CAC 40 endeksi yüzde 0,95 ve İtalya'da MIB 30 endeksi yüzde 0,43 değer kaybetti. Vadeli işlemlerde endeks kontratları, yeni haftanın açılışında karışık bir seyir izliyor.
Avro/dolar paritesi ise önceki kapanışa paralel 1,1723'ten işlem görüyor.
Asya'da, Çin Merkez Bankası (PBoC) likidite enjeksiyonlarına devam etse de, tedarik zincirine ilişkin sıkıntılar piyasalarda karışık seyri beraberinde getirdi.
Bugün açıklanan verilere göre ise Japonya'da öncü endeks 104,2'den 104,1'e geriledi.
Bu gelişmelerle kapanışa yakın Çin'de Şanghay bileşik endeksi yüzde 0,8 ve Japonya'da Nikei 225 endeksi yüzde 0,05 değer kaybederken, Hong Kong'da Hang Seng endeksi yüzde 0,40 ve Güney Kore'de Kospi endeksi yüzde 0,19 değer kazandı.
Cuma günü satıcılı bir seyir izleyen Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksi günü önceki kapanışın yüzde 1,20 altında 1.384,68 puandan tamamladı. Geçen hafta kapanışını yüzde 1,32 artışla 8,8836'dan yapan dolar/TL ise bugün bankalararası piyasanın açılışında 8,8840 seviyesinde işlem görüyor.
Analistler, bugün ECB Başkanı Lagarde'ın konuşmasının yanı sıra, ABD'de dayanıklı mal siparişleri ve Dallas Fed imalat aktivite endeksi verilerinin takip edileceğini belirterek, hafta boyunca da merkez bankası başkanlarının konuşmalarının izleneceğini ifade etti.
Teknik açıdan BIST 100 endeksinde 1,370 ve 1.340 seviyelerinin önemli destekler olduğunu kaydeden analistler, yükselişlerde ise 1.420 puanın direnç konumuna geldiğini söyledi.
Piyasalarda bugün takip edilecek veriler şöyle:
15.30 ABD, ağustos ayı dayanıklı mal siparişleri
17.00 ABD, eylül ayı Dallas Fed imalat aktivite endeksi



Trump bir sonraki FED başkanını erken açıklayacak mı?

FED Başkanı Jerome Powell, Temsilciler Meclisi Finansal Hizmetler Komitesi oturumunda konuşurken (EPA)
FED Başkanı Jerome Powell, Temsilciler Meclisi Finansal Hizmetler Komitesi oturumunda konuşurken (EPA)
TT

Trump bir sonraki FED başkanını erken açıklayacak mı?

FED Başkanı Jerome Powell, Temsilciler Meclisi Finansal Hizmetler Komitesi oturumunda konuşurken (EPA)
FED Başkanı Jerome Powell, Temsilciler Meclisi Finansal Hizmetler Komitesi oturumunda konuşurken (EPA)

ABD Başkanı Donald Trump, 11 ay sonra görev süresi dolacak olan Jerome Powell'ın yerine FED'in yeni başkanı olarak seçeceği ismi alışılmadık bir şekilde erken açıklamayı düşünüyor.

Wall Street Journal'ın (WSJ) yakın tarihli bir haberinde yer alan bu karar, Trump'ın yönetim kurulunun faiz oranlarını düşürme konusundaki yavaş yaklaşımından duyduğu hayal kırıklığının bir sonucu olarak ortaya çıktı. Powell'ın halefi, üç ila dört aylık geçiş döneminin çok öncesinde, bu yaz ya da eylül veya ekim aylarında açıklanabilir.

ghyj
FED Başkanı Jerome Powell, FED Yönetim Kurulu toplantısında (EPA)

Trump'ın mevcut para politikasına karşı sabırsızlığının artması, onu seçim sürecini hızlandırmayı düşünmeye sevk etti. Şarku’l Avsat’ın WSJ’den aktardığına göre erken bir duyuru, başkan adayının mayıs ayında resmi olarak göreve başlamadan önce bile piyasa beklentilerini etkilemesine ve para politikasını yönlendirmesine olanak sağlayabilir.

Favori adaylar

FED başkanlığı için aralarında şu isimlerin de bulunduğu çok sayıda kişi yarışıyor:

  • Kevin Warsh: Eski bir FED yöneticisi ve Başkan George W. Bush'un danışmanı olan Warsh favoriler arasında. Trump, Warsh ile sekiz yıl önce bu pozisyon için ve geçen sonbaharda da Hazine Bakanlığı için görüşmüştü. Geçmişte bir ‘şahin’ (istihdamdan çok enflasyonla ilgilenen) olarak tanınmasına rağmen Warsh geçtiğimiz günlerde Trump'ın erken bir aday göstermesi halinde şaşırmayacağını belirtti. Ancak Trump'a yakın bazı isimler Warsh'ın fazla bağımsız olacağından endişe ediyor.
  •  Kevin Hassett: Ulusal Ekonomi Konseyi'nin şu anki direktörü olan Hassett'in bu göreve ilgisiz olduğu bildirildi.
  • Scott Bessent: ABD Hazine Bakanı'nın ismi çeşitli adayların müttefikleri tarafından dillendiriliyor. Uzun süredir yatırımcı olan Bessent, kamuoyu önünde mevcut görevine bağlı olmasına rağmen FED Başkanı olma fikrine sıcak baktığını ifade etti. Temsilcilere “Başkan Trump ne isterse onu yapmaktan mutluluk duyacağını” söyledi.
  • David Malpass: Trump'ın ilk döneminde atadığı Dünya Bankası eski başkanı, düşük faiz oranlarını desteklemesi ve FED'in ‘eski’ modellerini eleştirmesi nedeniyle Başkan'ın gözüne girmeyi başardı.
  • Christopher Waller: FED Yönetim Kurulu Üyesi Waller, Trump tarafından 5 yıl önce FED Yönetim Kurulu’na atanmış olsa da zayıf bir aday olarak görülüyor. Waller, yönetimin büyüme odaklı bir para politikası arzusu doğrultusunda, temmuz sonundaki bir sonraki FED toplantısında mümkün olan en kısa sürede faiz indirimi çağrısında bulunan ilk isim olarak Beyaz Saray'ın dikkatini çekti.

Beyaz Saray'ın tutumu ve FED'in bağımsızlığı

Beyaz Saray Sözcüsü Kush Desai, yönetimin ‘ekonomik büyümeyi, istihdamı ve yatırımı hızlandırmak için zemin hazırladığını ve para politikasının bu gündemi tamamlama ve ABD'nin ekonomik toparlanmasını destekleme zamanının geldiğini’ belirtti.

dfgrthy
FED Başkanı Jerome Powell, FED Yönetim Kurulu'nun bir toplantısına başkanlık ederken (AFP)

Siyasi baskılara rağmen FED Başkanı Jerome Powell, siyasetin Merkez Bankası’nın görüşlerini etkilemediğini sürekli olarak savundu. Powell bir Senato komitesine verdiği demeçte, faiz oranlarını düşürme konusundaki temkinli yaklaşımını şu sözlerle savundu: “Eğer burada bir hata yaparsak, bedelini insanlar öder... ödeyecektir.”

Erken açıklamanın riskleri ve dinamikleri

Erken bir açıklama, hem Trump hem de gelecek başkan için potansiyel dezavantajlar barındırıyor. Bu adım yeni başkanı zor bir duruma sokabilir, potansiyel olarak gelecekteki meslektaşlarının kamuoyu önünde eleştirilmesine yol açabilir veya çok uyumlu olarak algılanabilir, bu da Senato onayını tehlikeye atabilir. Ekonomist Douglas Rediker'in belirttiği gibi, ‘Trump seçimini ne kadar erken yaparsa, o kişinin karşılaşacağı zorluklar o kadar artar ve Powell'ın gerçek halefi olma ihtimali o kadar azalır.’

Dahası, Powell'ın FED'deki görev süresi 2028 yılına kadar devam ediyor, yani başkan olarak görev süresi sona erdikten sonra 18 ay daha Yönetim Kurulu’nda kalmayı seçebilir, ki o bu konuda yorum yapmayı reddetti.

Trump'ın sadık bir başkan arzusu, daha kolay bir faiz politikası isteğiyle uyumlu olsa da, mevcut Yönetim Kurulu üyeleri görevden erken ayrılmadığı sürece üyelerin çoğunluğunu atayamayacağı için, 12 üyeli faiz belirleme komitesini etkilemekte büyük bir zorlukla karşı karşıya. FED, Başkan Richard Nixon'ın faiz oranlarını düşük tutması için FED Başkanı’na gizlice baskı yaptığı 1970'lerden bu yana bağımsızlığını şiddetle koruyor.