Fas ve Avrupa Birliği arasındaki iki anlaşma, ‘Batı Sahra’ nedeniyle iptal edildi

Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita (AP)

Avrupa Adalet Mahkemesi, 29 Eylül’de Fas ve Avrupa Birliği (AB) arasındaki ‘ilki Fas’tan tarım malzemelerinin ithalatı ve ikincisi ise balıkçılıkla ilgili olmak üzere’ iki anlaşmayı iptal etme kararı aldı. İlk Derece Mahkemesi karar metnine göre karar, ‘AB, uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmek için yasal önlemler alana kadar’ sürecek. Kararın yürürlüğe girmesi 2 ayı bulabilir.
Karar, Cezayir’in desteklediği ayrılıkçı Polisario Cephesi’nin 2019’da Avrupa Mahkemesi’nde iki anlaşmayı iptal etmek için açtığı davanın ardından geldi.
Mahkeme, kararında hukuki olmaktan çok siyasi gerekçeler benimseyerek ayrılıkçı Polisario Cephesi’nin argümanlarını destekledi. AB, Polisario Cephesi’nin davasını reddetmesine ve “AB yasalarına göre böyle bir dava açacak tüzel kişiliğe sahip değilsiniz” açıklaması yapmasına rağmen ancak mahkeme, Polisario Cephesi’ne Batı Sahra anlaşmazlığını çözmeye yönelik uluslararası sürece dahil olduğu için dava açma yetkisi verdi, fakat Batı Sahra halkının münhasır temsilini vermedi.
Öte yandan Brüksel’deki meseleye aşina olan kaynaklar, Şarku’l Avsat’a yaptıkları açıklamada, Avrupa Mahkemesi’nin ön kararında cephenin ‘Sahra halkının tek ve meşru temsilcisi’ olduğunu kabul etmediğini belirtti. Kaynaklara göre Avrupa Mahkemesi, Polisario’nun Sahra’daki uluslararası sürece dahil olduğunu belirtti ve ona, Avrupa Mahkemesi’nde dava açma hakkı verdi. Bu bağlamda mahkeme, ayrılıkçı cephenin istediği ‘Sahra halkının tek ve meşru temsilcisi’ tanımını kararına eklemedi.
Aynı kaynaklar, Avrupa Mahkemesi’nde yaşananları, Polisario adına ‘somut bir yasal manevra’ olarak nitelendirdi.
Öte yandan aynı kaynaklar, Sahra’dan Avrupa’ya ihracatçıların yasal bir statüye sahip olduklarını ve 2016’da olduğu gibi bu meselede takip edilecek yasal yolun beklendiğini söylediler.
Bu karara cevaben AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi ve Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Josep Borrell ile Dışişleri, Afrika İşbirliği ve Yurtdışında İkamet Eden Faslılar Bakanı Nasır Burita ortak bir bildiri yayınladı. İki yetkili, ‘(özellikle bir yandan tarımsal ve diğer ürünlerle, diğer yandan da sürdürülebilir balıkçılık alanındaki Ortaklık Anlaşması olmak üzere) AB ve Fas Krallığı arasındaki Ortaklık Anlaşması’nın 1. ve 4. protokollerinde yapılan değişikliklerle ilgili olarak, AB Konseyi kararlarına ilişkin Avrupa Adalet Mahkemesi kararlarını dikkate aldıklarını’ ifade etti. Taraflar, AB ve Fas arasındaki ticari ilişkilerin sürekliliğini ve istikrarını garanti eden yasal çerçeveyi sağlamak için gerekli önlemleri alacaklarını ifade etti.
Haziran 2019’da başlatılan Ortak Refah için Avrupa-Fas Ortaklığını güçlendirmek amacıyla AB ve Fas Krallığı arasındaki iş birliğini sakin ve bağlılık ortamında sürdürmeye tam olarak hazır olacaklarını kaydetti.
Ortak açıklamada, iki tarafın ‘aynı seferberlik, uyum ve dayanışma ruhu içerisinde bu stratejik ortaklığın çoklu boyutlarını geliştirmeye’ çalışacağı belirtildi. Aynı şekilde iki taraf, bu ‘eşit ortaklığın’, Fas ve AB arasında sağlam bir ikili ilişki, güven ve karşılıklı saygıya dayandığına vurgu yaptı.
Diğer taraftan Avukat Jennifer Forwood, 29 Eylül’de Fas ile tarım ve balıkçılık anlaşmalarına ilişkin ön kararın ‘tarım ve balıkçılık sektörlerindeki ekonomik aktörler açısından sahada hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini’ ifade etti. Forwood, “Kararın, Fas ile AB arasında imzalanan tarım ve balıkçılık anlaşmalarına yasal bir etkisi bulunmamaktadır. Bu karara karşı Avrupa Adalet Mahkemesi nezdinde temyize gidilecek” dedi.