İran’dan Azerbaycan’a uyarı: Güvenliğimizi nasıl koruyacağımızı biliyoruz
Azerbaycan, İran ile sınırı yakınlarında üçüncü ülkelere ait güçlerin bulunduğu yönündeki iddiaları yalanladı.
İran Dışişleri Bakanlığı tarafından yayınlanan, İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan'ın Ermeni mevkidaşı Ararat Mirzoyan ile dün Tahran'da yaptığı görüşmeden bir fotoğraf (AFP)
İran’dan Azerbaycan’a uyarı: Güvenliğimizi nasıl koruyacağımızı biliyoruz
İran Dışişleri Bakanlığı tarafından yayınlanan, İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan'ın Ermeni mevkidaşı Ararat Mirzoyan ile dün Tahran'da yaptığı görüşmeden bir fotoğraf (AFP)
İran dün (Pazartesi) yaptığı açıklamada, İsrail’in İran’a karşı faaliyetlerinin başlangıç noktası olarak gördüğü Bakü ile ortak sınırında askeri tatbikatlar yapmasına rağmen, Azerbaycan ile ilişkilerinin ‘iyi’ olduğunu vurguladı. İranlıların İsrail'in kendilerine karşı eylemlerinin başlangıç noktası olmakla suçladıkları Bakü ise bu iddiayı reddetti. Ancak, İran Dışişleri Bakanlığı, İran’ın güvenliğini nasıl sağlayacağını bildiğini ifade ederek, Azerbaycan’ı, ‘üçüncü tarafların’ İran'a karşı hareket etmesine izin vermemesi konusunda uyardı.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Ermenistan'ın, İsrail'in Azerbaycan'da varlığına ilişkin iddialara atıfta bulunarak, İran'ın Ermenistan ile bölgedeki İsrail varlığı konusundaki endişelerini paylaştığını belirtti.
Bloomberg haber ajansına göre Bakan Abdullahiyan, Tahran'da Ermeni mevkidaşı Ararat Mirzoyan ile düzenlediği ortak basın toplantısında yaptığı açıklamada, “Siyonistlerin ve teröristlerin varlığı bizim için ciddi bir endişe kaynağıdır. Dış müdahalelerin İran ile komşuları ve Ermenistan arasındaki ilişkilerin kopmasına neden olmasına izin vermeyeceğiz" dedi.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatibzade, dün düzenlediği basın toplantısında, Ermenistan Dışişleri Bakanı'nın Tahran ziyaretinin ikili ilişkileri genişletme amacıyla önceden programlandığını belirterek, görüşmenin Bakü ile yaşanan gerilimle alakalı olduğu yönündeki iddiaları üstü kapalı bir şekilde reddetti. İran resmi haber ajansının (IRNA) haberine göre İranlı Sözcü, ülkesinin hem Bakü hem de Erivan ile başka bir ülkeye karşı olmayan iyi ilişkilere sahip olduğunu vurguladı.
Hatipzade, İran sınırına yakın Azerbaycan'da teröristlerin varlığı meselesine ilişkin bir soruya cevaben, “Bu konuda (Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki) savaşın başlangıcından bugüne kadar haberler aldık ve Bakü'deki arkadaşlarımıza ilettik. Arkadaşlarımız çeşitli toplantılarda diğer ülkelere yönelik bir tehdit olmadığını vurguladılar” dedi. Söz konusu açıklamalarla kastedilenin, Azerilerin kazandığı Dağlık Karabağ bölgesinde Ermenistan'a karşı yürüttüğü savaşta Türkiye'nin, Suriye'nin kuzeyinden Azerbaycan'a getirdiği Suriyeli paralı askerler olduğu biliniyor.
Hatibzade açıklamasında, “Tahran ilk günden itibaren Bakü'ye Azerbaycan Cumhuriyeti'nin toprak bütünlüğünü ve ulusal egemenliğini tanıdığını ve korumaya yardım ettiğini" kaydetti. Bakü, sınırlarının ve ülkesinin üçüncü şahıslar tarafından İran'a karşı kullanılmasına izin vermemelidir. İran güvenliğini nasıl sağlayacağını biliyor ve doğru olan Bakü'nün egemenlik görevlerini yerine getirmesi” ifadelerini kullandı. Görünüşe göre İsrail’in Azerbaycan topraklarını İran içinde faaliyetlerde bulunmak için kullandığı yönündeki iddialara atıfta bulundu.
Nahçıvan bölgesindeki Türkiye-Azerbaycan ortak tatbikatına değinen Hatipzade, "Bu bölgede barış, istikrar ve sükunetin sağlanması için herkes yardım etmeli. Malesef geçtiğimiz haftalarda bu bölgede hiçbir gerekçe gösterilmeden birçok askeri tatbikat yapıldı” dedi. Türkiye-Azerbaycan askeri tatbikatlarının, İran ordusunun Azerbaycan sınırında başlattığı benzer tatbikatlardan günler sonra başlatıldığı biliniyor. Bloomberg haber ajansına göre, Türkiye Milli Savunma Bakanlığı Sözcüsü Pınar Kara, yaptığı açıklamada, “Sarsılmaz Kardeşlik-2021 Tatbikatı, 5-8 Ekim 2021 tarihlerinde Türkiye ve Azerbaycan’ın katılımıyla Nahçıvan kentinde icra edilecektir” duyurusunda bulundu.
Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı dün Bakü'de yaptığı açıklamada, Azerbaycan ve İran sınırı yakınında üçüncü güçlerin varlığına ilişkin iddiaların asılsız olduğunu belirtti. Azerbaycan haber ajansı AZERTAC’ın haberine göre Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, "Uluslararası kabul görmüş sınırların kutsallığı, Azerbaycan için her zaman temel ilkelerden biridir." Özellikle Azerbaycan'ın on yıllardır topraklarının bir kısmının işgal edilmesinden ve uluslararası kabul görmüş sınırlarının dokunulmazlığının ihlal edilmesinden muzdarip olduğu biliniyor” ifadelerini kullandı.
Alman haber ajansı DPA’ya göre Bakanlık Sözcüsü, "Azerbaycan, uluslararası kabul görmüş sınırlarına saygı duyulması temelinde tüm ülkelerle ilişkilerin kurulmasını destekliyor" diye konuştu.
Ortadoğu'da toplumsal sözleşmeyi yeniden şekillendiren köklü değişimlerhttps://turkish.aawsat.com/d%C3%BCnya/5142928-ortado%C4%9Fuda-toplumsal-s%C3%B6zle%C5%9Fmeyi-yeniden-%C5%9Fekillendiren-k%C3%B6kl%C3%BC-de%C4%9Fi%C5%9Fimler
Ortadoğu'da toplumsal sözleşmeyi yeniden şekillendiren köklü değişimler
Görsel: Lina Cedarat
Lina el-Hatib
Ortadoğu, bir nesil boyunca bölgenin geleceğini şekillendirecek bir sosyal ve kültürel dönüşüm sürecinden geçiyor. Bu dönüşümler bölgedeki tüm ülkelerde aynı hızda ilerlemese de toplumlar kendilerini yeniden şekillendirip süregelen siyasi ve ekonomik değişimlere uyum sağladıkça yeni bir toplumsal sözleşmenin önünü açıyor.
Ortadoğu ülkeleri geleneksel olarak hükümetlerin vatandaşlarına sosyal refah, kamu sektöründe istihdam ve mali destek sağladığı bir sosyal sözleşmeye bağlı kaldı. Günümüzde bu model, devletin vatandaşlarına yenilikçilik ve girişimcilik fırsatları sunduğu bir modele doğru hızla dönüşüyor. Bu dönüşümün belki de en çarpıcı özelliklerinden biri, Ortadoğu'nun dünyayı algılayışında ve daha da önemlisi toplumlarının kendilerini nasıl algıladıklarında daha köklü bir değişimi yansıtan kültürel üretim, sanatsal ifade ve teknolojik yenilikteki artıştır.
Körfez'de kültürel yeniliğin yükselişi
Körfez ülkeleri bugün iddialı yeni bir toplumsal sözleşme oluşturmaya çalışıyor. Petrolden elde edilen gelire bel bağlamak yerine, ekonomiyi çeşitlendirmeye yönelik fırsatlar için çaba sarf ediyor. Gençler kendilerini girişimci, sanatçı ve küresel vatandaş olarak görmeye ve ulusal vizyonlara katkıda bulunmaya teşvik ediliyor. Körfez, bölgesel bir kültürel yenilik merkezi olarak ortaya çıkıyor.
Mısır ve Lübnan yıllarca Arap müziği ve sahne sanatları alanında ön saflarda yer aldı. Mısırlı ve Lübnanlı sanatçılar, Mısır sineması ve pembe dizileriyle birlikte uzun süre bölgedeki sanat sahnesine hakim oldular. Ancak iki ülkedeki ekonomik değişimler, yetenekli kişilerin beyin göçünü destekledi ve eğlence üretim merkezlerini yavaş yavaş sınırların ötesine itti. Şimdi Körfez ülkelerindeki iddialı ulusal vizyonlar sayesinde bu yetenekler Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Katar'da kendine yeni bir yuva bulurken bu ülkelerde yerel enerjilerle kesişerek yeni bir Arap kültürel rönesansını müjdeliyor.
Dünya standartlarında müze ve sanat galerilerinin oluşturulmasını öngören Suudi Arabistan 2030 Vizyonu’nda sanat önemli bir rol oynuyor.
Suudi Arabistan, şu an dünyanın en büyük müzik festivallerinden biri olan ve uluslararası ve yerel DJ'leri çeken MDLBeast Soundstorm gibi önemli etkinliklere ev sahipliği yapıyor. Gamers8, Suudi Arabistan’ın kendisini küresel oyun endüstrisinde lider olarak konumlandırma hedefinin bir parçası. Aylar süren bir eğlence ve kültür festivali olan Riyad Sezonu, oyun yarışmalarından şiir okumalarına kadar çeşitli etkinliklerle milyonlarca ziyaretçiyi kendine çekiyor.
Üç Körfez ülkesi kendilerini film ve eğlence alanında küresel merkezler haline getirmeye çalışıyor. Suudi Arabistan, bölgesel ve uluslararası film yapımcılarını desteklemek amacıyla 2020 yılında Cidde'de Kızıldeniz Uluslararası Film Festivali'ni (RSIFF) düzenledi. Festivalle yakından ilişkili olan Kızıldeniz Film Festivali Vakfı, Suudi Arabistan'daki yerel film endüstrisinin önemli bir destekçisi ve uluslararası film yapımlarına fon sağlıyor.
Öte yandan Katar'da Doha Film Enstitüsü bağımsız Arap film yapımcılarını desteklerken yeni isimlerin keşfedilmesi için bir platform sağlıyor. BAE’de ise Abu Dabi’nin medya serbest bölgesi Twofour54, Görevimiz Tehlike ve Yıldız Savaşları gibi gişe rekorları kıran Hollywood filmlerini kendine çekti.
Ancak bu rönesans sadece eğlence sektörüyle sınırlı kalmayıp görsel sanatlar ve teknolojiyi de kapsıyor. Katar'ın Katara Kültür Köyü, mirası çağdaş sanatsal ifadeyle birleştirerek tiyatro, müzik ve görsel sanatlar etkinliklerine ev sahipliği yapıyor. BAE, Art Dubai ve Sharjah Bienali gibi etkinlikler düzenlemeye devam ediyor ve müzelerde yerel ve uluslararası sanat eserleri sergileniyor.
Edebiyat alanında ise Emirates Havayolu Edebiyat Festivali gibi festivaller aracılığıyla yazılı kültür gelişirken BAE’li yazarlar, uluslararası sahnede varlıklarını hissettiriyor.
Sanat, dünya standartlarında müzeler ve sanat bienalleri oluşturulmasını öngören Suudi Arabistan 2030 Vizyonu’nda önemli bir rol oynuyor. Diriye Bienali Vakfı Riyad'ı, merkezinde kültürel inovasyonun yer aldığı küresel bir çağdaş sanat merkezi olarak konumlandırıyor. Suudi Arabistan, geçtiğimiz ocak ayında Ortadoğu'da yeni medya ve dijital sanatlara adanmış ilk merkez olan Diriye Sanat Bienali'nin açılışını gerçekleştirdi.
Bu dönüşümlerin etkisi Körfez ülkeleriyle sınırlı kalmayıp Arap dünyasındaki kültürel uyanışa kadar uzanıyor.
Körfez'in gelişmiş bir kültürel yenilik merkezi olarak yükselişi, sadece ekonomiye yansımakla kalmıyor, aynı zamanda Körfez ve ötesindeki toplumları da dönüştürüyor. Dijital medyanın yaygınlaşmasıyla bölgenin yeni nesli - dijital yerliler nesli- tüm dünyada akranlarıyla daha önce hiç olmadığı kadar yakından bağlantılılar.
Yurtdışında üretilen kültürü tüketmekle yetinmeyen bu nesil, kendi içeriğini üretirken, sesinin duyulmasını ve yeteneklerinin dünyanın dört bir yanında tanınmasını istiyor ve kendini ülkelerini inşa etme sürecinde kilit bir oyuncu olarak görüyor. Suudi Arabistan 2030 Vizyonu ve BAE 2031 Vizyonu gibi büyük dönüşüm planları, hırsları kucaklayan ve becerileri geliştiren platformlar sağlarken kültür sektörüne yapılan büyük yatırımlar, Arap toplumlarının imajını bölgesel ve uluslararası düzeyde yeniden şekillendiriyor.
Kültürel ortamın yeniden canlandırılması
Bu dönüşümlerin etkisi Körfez ülkeleriyle sınırlı kalmayıp Arap dünyasındaki kültürel uyanışa kadar uzanıyor. Bunun nedeni, çeşitli Arap ülkelerinin vatandaşlarının Körfez kültür alanlarına katılımının yanı sıra, diğer ülkelerde taklit edilecek bir kalkınma modeli haline gelen Körfez'deki kültürel yenilenmenin yaygınlaşmasıdır.
Görsel: Lina Cedarat
Bu dinamik, ülkelerinin içinden geçtiği savaş ve çatışmalara rağmen kültürel yaratıcılıklarını ve sosyal yenilikçiliklerini durdurmayan Lübnan ve Suriye gibi ülkelerin vatandaşları için özellikle önem arz ediyor. Lübnan'da Nicolas Sursock Müzesi gibi kurumlar, Ashkal Alwan gibi bağımsız sanat alanları ve Beirut and Beyond gibi müzik festivalleri yaratıcılığın, deneyselliğin ve kültürel direnişin nişaneleri oldu.
Vatandaşların geleneksel mezhepçi sistemi reddederek daha fazla şeffaflık, hesap verebilirlik ve ekonomik adalet taleplerini dile getirdikleri 2019 protestoları bir dönüm noktası oldu. Siyasi elitlerin yapısal reforma karşı direnişine rağmen, teknoloji meraklısı genç nesillerin öncülük ettiği yeni bir taban sivil aktivizm biçimi ortaya çıktı. Alternatif eğitim girişimleri, start-uplar ve yaratıcı gruplar devletin dolduramadığı boşlukları doldurmak için ortaya çıktı.
Bugün, yeni Lübnan hükümeti geçmişin başarısızlıklarını ele almaya çalışırken, sivil toplum aktörleri artık devlete alternatif bir rol oynamayı değil, vatandaşlık ve kendi kendini güçlendirme pozisyonundan hareketle devletle ortaklık kurmayı amaçlıyor.
Toplumsal sözleşmenin doğasındaki bu değişim, sosyal yenilenmenin gelişmesine olanak sağladı. 2020 yılında Beyrut Limanı’nda meydana gelen patlamanın ardından, Live Love Beirut gibi gönüllü ağları, evleri yeniden inşa etmek, patlamadan etkilenen ailelere yardım sağlamak ve toplumsal uyumun hizmetinde sanatsal ve kültürel yaratıcılığı harekete geçirmek için kaynakları ve alanında uzman kişileri seferber etti. Şiddet sarmalından çıkmaya çalışan Lübnan’ın canlı bir kültür merkezi olarak konumunu sağlamlaştırma fırsatı giderek daha umut verici görünüyor.
Bölge ülkelerinin tek tek karşılaştığı zorlukların kendine has özelliklerine rağmen, bölgenin genel dönüşümü Ortadoğu'nun kimliği, ekonomisi ve isteklerinin derinlemesine yeniden şekillenmesini yansıtıyor.
Lübnan’da kurulan yeni hükümet, kültürün ekonomik bir motor ve sosyal güçlendirme aracı olarak önemini kabul ederken devletin vizyonu ile vatandaşların istekleri arasındaki bu yeni uyum, kültür sektörünün sürdürülebilir bir rönesans yaşaması, yaratıcı ekonominin teşvik edilmesi ve özellikle de birbirini izleyen savaşların sosyal yarıklar açmasının ardından Lübnan toplumunun bileşenleri arasındaki uyumun güçlendirilmesi için umut veriyor.
Bu durum, on yıllık savaşın devletin merkezileşmesine dayanan geleneksel toplumsal sözleşmenin çökmesine yol açtığı Suriye için de geçerli. Beşşar Esed rejiminin devrilmesinden sonra sahada kalanlar bir topluluk girişimleri mozaiği olsa da hem ülke içinde hem de diasporada yaşayan Suriyeliler kültür ve girişimcilik yoluyla Suriye kimliğini yeniden şekillendirme girişimlerinden vazgeçmedi.
Suriye Kültür Kataloğu ve Suriye Devriminin Yaratıcı Hafızası gibi girişimler Suriye sanatını, edebiyatını ve müziğini belgeliyor. Diasporadaki Suriyeli sanatçılar, savaşın insani maliyetini belgeleyen sergiler, tiyatro ve film çalışmalarıyla Avrupa ve Amerika'nın kültürel ortamını zenginleştirdi. Suriye bugün, yaratıcılığı toplumda birleştirici bir güç olarak benimseyen yeni bir toplumsal sözleşme oluşturmak için gerçek bir fırsata sahip.
Ortadoğu geçiş sürecinde
Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı habere göre Lübnan ve Suriye, geleneksel kimlik ve aidiyet hiyerarşileri tarafından yönetilmeye devam ederken, bu hiyerarşiler bölgedeki hızlı kültürel ve gelişimsel hareketlilik nedeniyle derin bir şekilde sorgulanıyor. Eski düzenin destekçileri, küresel vatandaşlık, ifade özgürlüğü ve girişimcilik hırsı değerlerine dayalı yükselen milli aidiyet duygusu karşısında kendilerini tehdit altında hissediyor. Bu çatışma en çok gençlerin rolü ve kadınların kamusal alandaki yeri söz konusu olduğunda belirginleşiyor. Zira eski silahlı güçler, gençleri asimile etmeye ve kadınları marjinalleştirmeye çalışıyor.
Ancak bölge genelinde gençler kendilerini devletin cömertliğinin pasif alıcıları olarak değil, kendi kaderlerini şekillendiren aktif aktörler olarak görüyor. Kadınların çeşitli alanlarda katılımı artıyor. Suudi Arabistan'da kadınlar üniversite mezunları arasında başı çekiyor ve daha önce hiç görülmemiş bir hızla kendi işlerini kuruyorlar. Suriye'de yeni hükümette sadece bir kadın bakan atanmış olsa da kadınlar sanat, mühendislik ve girişimcilik gibi çok çeşitli alanlarda liderlik etmeye devam ediyor. Lübnan'da ise kadınlar kamusal alanda gün geçtikçe daha görünür hale geliyor.
Kısacası, tek tek ülkelerin karşılaştığı zorlukların özgünlüğüne rağmen, bölgedeki genel dönüşümler Ortadoğu'nun kimliği, ekonomisi ve özlemlerinin derin bir şekilde yeniden şekillendiğini yansıtıyor. Ortaya ise çoklu anlatılara ve farklı görüşlere yer veren, daha çeşitli, birbirine bağlı ve canlı bir Ortadoğu çıkıyor. Ekonomik eşitsizlikten silahlı çatışmalara kadar karşılaşılan tüm zorlukların büyüklüğüne rağmen, yaratıcılık ve kültürel yenilenme fırsatları onlarca yıldır hiç bu kadar fazla olmamıştı.
