Erdoğan, Irak’taki seçimlere günler kala koalisyon hattına dahil oldu

İran ve ABD’nin aksine Türkiye, Irak’taki herhangi bir seçim öncesinde siyasi koalisyonlar hattına ilk kez doğrudan müdahil oldu ve seçimde sürprizlerin yaşanmaması için zemin hazırladı. Irak’ta 2005’ten 2018’e kadar 4 seçim dönemi boyunca İranlı temsilci (genellikle Kasım Süleymani olurdu) ve ABD’li temsilciye (bu ülkenin temsilcileri değişirdi ama Brett McGurk aralarında en öne çıkan isimdi) ek olarak İran ve ABD’nin Bağdat Büyükelçileri başbakan adaylarının belirlenmesinde son düzenlemeleri yapan taraflar oldu. Irak’ta Sünni bileşenin kotasında yer alan Meclis Başkanlığı ile ilgili Irak’ın komşu ülkelerine ve başta Türkiye’ye bir dizi suçlamalar yöneltilmesine rağmen geçmiş tüm seçimlerde Sünni harita büyük ölçüde kararlılık gösterdi ve 2018 seçimlerine kadar birbiriyle çatışmalı olmayan Sünni liderlerle gelindi.

Aynı durum büyük oranda Cumhurbaşkanlığı koltuğu için de geçerli. Irak’ta oluşan siyasi gelenek gereğince bu koltuk Kürtlere ait. Kürtleri temsil eden iki büyük siyasi parti (Kürdistan Demokrat Partisi ve Kürdistan Yurtseverler Birliği) Bağdat’ta ve Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nde (IKBY) 2014 seçimlerine kadar makamları bir düzen içinde bölüştü.

Başbakanlık kotasının sahibi olmalarına rağmen Şiilerde de makam paylaşımı noktasında bir düzen söz konusuydu. Fakat Meclis Başkanlığı ve Cumhurbaşkanlığı kotalarının sahipleri Sünni ve Kürtlerde olduğu gibi Şiilerde de durum 2018 seçimlerinde değişti. 2018 seçimleri sonucu ilk kez etnisite ve mezhepler üstü bir koalisyon (Islah Koalisyonu Şii, Sünni ve Kürt partileri içerdi. Bina Koalisyonu da aynı bileşenlere ait partiler içerdi) kuruldu. Ancak bu koalisyon, hükümetin kurulmasıyla ilgili verdiği ilk sınavda düştü. En nihayetinde Mukteda es-Sadr’ın desteklediği Sairun Koalisyonu ile Hadi el-Amiri liderliğindeki Fetih Koalisyonu arasında hükümetin kurulması için uzlaşıya varıldı. Bu uzlaşı için dolaşıma koyulan gerekçe ise Şiiler arası savaştan kaçınmaktı. Kürtler de 2018 seçimlerinin ardından iki partinin uzlaşamaması sebebiyle Cumhurbaşkanlığı koltuğu için zorlu bir sınav verdi. Aynı şekilde Sünni partiler arasında anlaşma sağlanamaması nedeniyle Sünniler arasında Meclis Başkanlığı koltuğu için anlaşmazlık yaşandı.

Türkiye Cumhurbaşkanlığı bu süreçte şaşırtıcı iki fotoğraf yayınladı. Fotoğraflardan birincisinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Irak Meclis Başkanı ve Takaddum Partisi lideri Muhammed el-Halbusi, ikincisinde ise Erdoğan ve Azim Koalisyonu lideri Hamis el-Hancer’e yan yana görülüyor. Ne Türkiye Cumhurbaşkanlığı ne Halbusi ne de Hancer’den bu iki görüşme hakkında açıklama yapıldı.

Erdoğan’ın Sünni sahadaki iki rakiple ayrı ayrı çektirdiği fotoğraflar Türkiye’nin gösterdiği ilgiyi ifade ediyor. Bu durum Sünni rakipler veya koalisyonlar arasında durumun kontrol altında tutulması açısından sürpriz olmadı. Fakat bu düzeyde değil yani Cumhurbaşkanı Erdoğan düzeyinde olması şaşkınlık yarattı. Şayet daha önce bu düzeyde olmuşsa bile İran’ın Irak’taki Şii müttefikleriyle yaptığının aksine medyaya yansımadı.

Bu görüşmenin gerekçeleri ve sebepleri bir kenara bırakılırsa, tüm bu blokların (Şii, Sünni ve Kürt) içerisinde yaşanan rekabetler, blokların içinde ABD’nin yanı sıra komşu ülkelerdeki güçlü aktörlere karşı bir nevi başkaldırının olmaya başladığına işaret ediyor. ABD, 2018 seçimlerinden bu yana Irak’ta otorite makamlarının paylaşımı üzerindeki etkisinin en çok azaldığı dönemi yaşıyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Halbusi ve Hancer ile görüşmesini Şarku’l Avsat’a değerlendiren bağımsız politikacı Esil en-Nuceyfi, “Bu görüşme, Türkiye’nin iki ihtilaflı Sünni taraf arasında bakış açısını birbirine yakınlaştırma girişimidir. Fakat özellikle bu zamanda bu tür girişimlerden herhangi bir fayda görmeyeceğiz. Hiç kimse seçimlerden önce diğer tarafa taviz vermeye hazır olmaz. İki taraf da sahip olduğu asıl güçten çok daha fazlasına sahip olduğunu zanneder. Dışardaki herhangi bir görüşme içerde kabul görmeyecek. Bilgilerime göre ziyaret, Halbusi ve Hancer arasındaki çekişmede hiçbir şeyi değiştirmedi. Fakat bu ziyaret ikisine de zarar verdi. Takaddum ve Azim seçim sonuçları açıklandığında büyük hayal kırıklığı yaşayacaklar. Seçimden sonra bir blok veya yeni bir Sünni bloğun ortaya çıkmasını bekliyorum” dedi.

Dışarda yapılan görüşmeler konusunda Nuceyfi ile aynı düşüncede olan Şii bağımsız politikacı İzzet Şahbender, Şarku’l Avsat’a verdiği demeçte, “Ulusal ve seçim koalisyonları haritası sadece Irak içinde yapılmalı, başka yerde değil. Çünkü bu koalisyonların menfaatleri Irak olmalı, başkası değil. Doğudan veya batıdan gelmesi fark etmez, Irak’ı yeniden fitne ocağına atma ve mezhepçilikte başlangıç noktasına döndürme girişimlerinin tümüne şiddetle karşı çıkıyoruz” ifadelerini kullandı.

El-Irakiyye Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Prof. Dr. Fadıl el-Bedrani, Şarku’l Avsat’a yaptığı değerlendirmede şunları kaydetti:

“Girişim iki büyük Sünni grubun arasında yaşanan tıkanıklığın hafifletilmesine yardımcı olabilir. Fakat Sünni kitle, Erdoğan’ın çabasını olumlu bir girişim ve seçim gününde meydana gelmesi beklenen şiddet eylemleriyle ilgili endişeler konusunda verilmiş bir güven mesajı şeklinde okudu. Bu girişim, rakiplerin saflarını sıklaştırmak ve dağılmış dikkatlerini toparlamak amacıyla Türkiye’nin (Irak’taki) siyasi sürecin Sünni tarafına yaptığı muhtemelen ilk açıktan müdahalesiydi. Türkiye, 2003’ten bu yana çatlakların oluştuğu Sünni duvarın onarımı için şimdiden bir siyasi mutfak olabilir.”