Tunus ordusu, ‘olağanüstü önlemleri’ destekledi mi?

Ordunun 25 Temmuz öncesinde, iktidar rejimini sona erdirmedeki rolüyle ilgili soru işaretleri mevcut.

Tunus Parlamentosu’nun girişi ordu tarafından korunuyor. (AP)

Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said’in olağanüstü hal tedbirlerini açıklamasından bir gün sonra, Parlamento Başkanı Raşid Gannuşi gece saatlerinde meclisin kapalı kapılarının önüne geldi. Bir ordu subayından milletvekillerinin içeri girmesine izin vermesini istedi. Ancak subay talebi reddetti ve kendisine vatanı korumakla görevli olduğunu söyledi.
Faaliyetleri dondurulan parlamentonun başkanı ve subay arasındaki bu diyalog, ordunun Cumhurbaşkanı’nın kararlarına uyduğunun göstergesi oldu. Özellikle de Cumhurbaşkanı Said’in kararlarının hemen ardından ordu birliklerinin parlamentoyu ve başbakanlığı kuşatması sonrasında yaşanan bu sahne, ordunun 25 Temmuz’dan önce hüküm süren hükümet sistemini sona erdirmede Cumhurbaşkanı’nı destekleyip desteklemediğine dair sorulara neden oldu.
Avrupa- Akdeniz İnsan Hakları Ağı Mağrip Ofisi Direktörü Rami es-Salihi söz konusu sorulara ilişkin şu değerlendirmede bulundu:
“Askeri kurumun, Cumhurbaşkanı Said’in planlarını desteklediğini düşünmüyorum. Kurum çatışmanın tarafı değildir.  Görevi, Silahlı Kuvvetler Yüksek Komutanı’nın emirlerini yerine getirmektir.”
DPA’ya verdiği röportajda ordunun kurumlar hiyerarşisine saygı duyduğunu ve yüksek derecede disipline sahip olduğunu belirten Salihi sözlerini şöyle sürdürdü:
“Başbakanın kararlarına karşı gelmekten başka seçeneği yoktu. Kurum darbe yapamaz. Bunu yapsaydı, sonraki adımlar açısından daha net bir vizyonu olurdu. Ama daha sonra fark ettik ki isabetli, sağlam ve bazen kanlı darbelerde yaşananların aksine bir kafa karışıklığı var. Net bir program da yok. Said, kararlarını vermeden önce politikacılara, anayasa yorumuna dayalı olarak hem ordunun hem de güvenlik güçlerinin başkomutanı olduğunu iletti.”
Cumhurbaşkanı, anayasanın birçok maddesini yürürlükten kaldırdıktan sonra, esas olarak hükümet sistemini ve seçim yasasını içerecek reformlara hazırlık olarak, geçici bir yetkiler sistemi kurdu. Ancak istisnai tedbirlerin süresi için bir zaman sınırı belirtmedi. Aynı şekilde partilere ve kuruluşlara, reformları istişare masasına sunmak için ulusal bir diyalogu kabul edip etmeyeceği konusunda bir işaret vermedi.
Rami es-Salihi duruma dair “Anayasayı değiştirmekle reform yapılmaz. Said’in reformları anayasal mekanizmalardan geçirmesini engelleyen neydi? Said artık tüm yetkilere sahip ve istediğini yapabilir” değerlendirmesinde bulundu.
Parlamentonun en büyük partisi olan Nahda Hareketi de dahil olmak üzere muhalifleri, Cumhurbaşkanı’nı diğer kurumları bozmak ve tüm yetkileri ele geçirmek için orduyu kullanmakla suçladı.
Tunuslu analist Cemaleddin el-Hani ise durumu şöyle değerlendirdi:
“Tunus ordusunun siyasete karışmadığını söylemek çok doğru değil. Devleti ve adamlarını koruyarak politikalarına uyum sağlıyor. Böylece ‘ordunun tarafsızlığından kastedilen, siyasi sisteme karşı gelmemesidir’ yönünde, bir sistem içinde rol oynuyor. Ancak bu, ordunun yasama gücüne karşı yürütme gücünü kazandığı 25 Temmuz’da oldu. Yürütme organı, birkaç gün sonra yargıyı yendi.”
Yaşananları askeri darbe olarak tanımlamanın doğru olup olmadığına ilişkin de değerlendirme yapan Hani, askeri kurumun ‘kapsamlı bir darbe taraftarı olmadığın ve iktidarı ele geçirmek istemediğini’ belirtti. Ancak yürütme organı lehine, yargı ve parlamento üzerinde cumhurbaşkanlığının hakimiyeti olduğunu, yani üç otorite sistemi içerisinde kısmi bir darbe yaşandığını kaydetti.