Moskova’ya ziyarette bulunan İran Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri, Güvenlik Konseyi’nin getirdiği kısıtlamalar üzerine ülkesinin ‘Rusya ile askeri iş birliğini harekete geçirme ve dev sözleşmeler imzalayarak, yeni alanlar açma’ niyetine dair sinyaller verdi.
Bakıri, 19 Ekim’de Rus mevkidaşı Valery Grasimov ile bir araya gelerek, bu konunun yanı sıra bölgesel konulardaki ikili meseleler ve iş birliği konularını ele alan genişletilmiş bir müzakere turu düzenledi. Pazar günü başlayan ve dört gün sürecek olan ziyaretin gündeminde, Savunma Bakanı Sergey Şoygu ile bir toplantı da dahil olmak üzere Rus askeri komutanlığı personeli ile çok sayıda görüşme yer alıyor.
Bakıri, Moskova’daki görüşmelerin İran ve Rusya arasındaki askeri iş birliğini harekete geçirmeyi ve iki ülke arasında büyük askeri sözleşmelerin imzalanmasına hazırlanmayı amaçladığını söyledi. İranlı yetkiliye göre iki taraf ayrıca, Suriye’de ikili iş birliğini geliştirmeye ve bölgesel konuları ele almaya çalışıyor.
Bu, üst düzey bir İranlı yetkilinin geçen ay Rusya’nın başkenti Moskova’ya yaptığı ziyaret sonrasında ikinci ziyaret oldu. Dışişleri Bakanı Hüseyin Abdullahiyan, yakın zamanda ikili ve bölgesel meselelerde iş birliği konularına ilişkin olarak Rus tarafıyla ‘saatleri kontrol etmeye’ çalıştığı bir ziyaret gerçekleştirmişti.
“Afganistan’daki değişiklikler, güney komşularıyla birlikte İran ve Rusya da dahil olmak üzere bölgedeki ülkeleri etkiliyor” diyen Muhammed Bakıri, “İran, Rusya Federasyonu ile çeşitli alanlarda iş birliği yapmaktadır ve bu iş birliği son yıllarda genişlemiştir” şeklinde konuştu. Bakıri, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) uyguladığı ambargonun askıya alınmasından hemen sonra Moskova ve Tahran’ın ‘İran’a modern Rus silahlarının sağlanması için’ bir anlaşma imzaladığını söyledi. İranlı yetkili ayrıca, bu konunun mevcut ziyaretinin en önemli eksenlerinden biri olduğunu da vurguladı.
Suriye
Suriye meselesiyle ilgili olarak ise üst düzey askeri yetkili, Moskova’daki görüşmelerin gündeminin ‘Suriye’de güvenliğin sağlanmasına ilişkin eğitim, manevra uygulama, deneyim alışverişi ve devam eden iş birliği konuları da dahil olmak üzere askeri alanda çok taraflı iş birliği’ olduğunu söyledi. Bakıri, İran ve Rusya arasındaki askeri iş birliğinin sürekli bir artış eğiliminde olduğunu belirtirken, İran’ın ‘Rus silahlı kuvvetleriyle iş birliğini geliştirmek için kesin bir arzusu’ olduğunu vurguladı.
Abdullahiyan’ın son ziyareti sırasında Moskova ve Tahran, ‘iki taraf arasında ortak eylemin tüm yönlerini içeren bir stratejik iş birliği anlaşmasının imzalanmasına hazırlık olarak’ askeri ve diplomatik düzeyde temasları canlandıracaklarını açıklamıştı.
Silah sözleşmeleri konusundaki tartışmaların niteliğine ilişkin yaptığı bir açıklamada Bakıri, 19 Ekim’de Twitter hesabı üzerinden görüşmenin ‘Rusya’dan eğitim amaçlı savaş uçakları, jet uçakları ve askeri helikopterlerin satın alınmasına ilişkin önceki sözleşmelerle’ ilgili olduğunu belirtti. Bakıri, şu anda ‘bu anlaşmaları etkinleştirmeyi’ de konuştuklarını dile getirdi.
Rusya’nın İran’a güveni!
İran’ın başta askeri sektör olmak üzere çeşitli alanlarda Moskova ile iş birliğini harekete geçirmeye yönelik aktif açıklamalarının aksine Rus medyasında, Rusya ve İran taraflarının mevcut ortaklığı ‘birçok konuda güçlendirme ve Moskova ve İran arasında tam ortaklığa dönüştürme’ yeteneklerine dair şüpheli bir ton vardı. Rus uzmanlar, Moskova’nın karşı karşıya olduğu ilk sorunun ‘ortak İran’a olan güvenin tamamen kaybolması’ olduğunu belirtti.
Askeri bir analist, “İran İslam Cumhuriyeti’nin hayatındaki son ayların yolunda gitmediği ortaya çıktı. İranlıların askeri manevralarla Ankara ve Bakü’yü korkutma girişimleri hiçbir şeye katkı sağlamadı. Çünkü Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, İranlıların tek başına Güney Kafkasya bölgesindeki sorunu zorla çözmeye cesaret edemeyeceklerini biliyorlar” açıklamasında bulundu. Yorumcu, “Irak’taki gelişmeler de İranlılar açısından çok üzücü. İran yanlısı ana parti büyük bir yenilgiye uğradı. Zira parlamentodaki temsili neredeyse üç kat azaldı” diyerek, nükleer anlaşmayı canlandırmak için yapılan görüşmelerin de olması gerektiği gibi gitmediğine dikkati çekti.
Rus uzmanlara göre Moskova, İran’ın karşı karşıya olduğu zorlukları biliyor ve biraz sempati gösteriyor. İlk akla gelen şey ise yardım teklifinde bulunmak. Ancak konunun ele alınması, ikili iş birliğinin tek koşulunun ortak çıkarlar olmadığı gerçeğine yol açıyor. İş birliğinin meyve vereceğine dair karşılıklı bir güven ve inanç da olmak zorunda. Aynı şekilde Rusya’nın böyle bir güveni yok.
Bir Rus gazetesinde yayınlanan makalede uzman, “İranlıların güvenilirliğini hissetmemek için öznel ve nesnel nedenler var. Öznel nedenlerden biri, eski ABD Başkanı Barack Obama döneminde yaptırımların kaldırılmasından sonra İran liderliğinin eski davranışıdır. Moskova’nın uzun yıllar boyunca verdiği desteği kabul eden Tahran, Rus üreticilerle olan sözleşmelerin tümünü veya çoğunu derhal feshetti ve bunları Batılı şirketlere verdi” dedi.
Jeffrey Epstein (Reuters)