Roma imparatorlarının öldürülmesinin ardındaki "karanlık ilke" ortaya çıktı

Araştırmacılara göre Roma imparatorlarının ölümünün ardındaki güç yasası, Pareto ilkesiyle aynıydı

İmparatorluğun en ünlü suikastlarından biri M.Ö. 46'dan M.Ö. 44'e kadar hüküm süren Jül Sezar'ın ölümüydü. Görselde ölümü resmedilen Sezar, 23 kez  bıçaklanmış ve 55 yaşında hayatını kaybetmişti (Wikimedia Commons)
İmparatorluğun en ünlü suikastlarından biri M.Ö. 46'dan M.Ö. 44'e kadar hüküm süren Jül Sezar'ın ölümüydü. Görselde ölümü resmedilen Sezar, 23 kez bıçaklanmış ve 55 yaşında hayatını kaybetmişti (Wikimedia Commons)
TT

Roma imparatorlarının öldürülmesinin ardındaki "karanlık ilke" ortaya çıktı

İmparatorluğun en ünlü suikastlarından biri M.Ö. 46'dan M.Ö. 44'e kadar hüküm süren Jül Sezar'ın ölümüydü. Görselde ölümü resmedilen Sezar, 23 kez  bıçaklanmış ve 55 yaşında hayatını kaybetmişti (Wikimedia Commons)
İmparatorluğun en ünlü suikastlarından biri M.Ö. 46'dan M.Ö. 44'e kadar hüküm süren Jül Sezar'ın ölümüydü. Görselde ölümü resmedilen Sezar, 23 kez bıçaklanmış ve 55 yaşında hayatını kaybetmişti (Wikimedia Commons)

Bilim insanları Roma imparatorlarının en az 4’te üçünün eceliyle ölmediğini ortaya çıkardı. Bu imparatorlar ya savaş alanında ölmüş ya da sarayda yapılan gizli planlarla öldürülmüştü.
İmparatorluk, M.S. 14'te hayatını kaybeden ilk imparator Augustus'tan, imparatorluğun Bizans ve Batı Roma diye ikiye bölündüğü M.S. 395'te ölen Theodosius'a kadar 69 kişi tarafından yönetilmişti.
Brezilya'daki São Paulo Üniversitesi'nden veri bilimcisi Francisco Rodrigues liderliğindeki araştırma ekibinin hesaplamaları, 69 hükümdarın sadece çeyreğinin hastalık veya yaşlılık gibi doğal sebeplerle öldüğünü ortaya koydu. 

Ölümlerin ardındaki matematiksel ilke
Rodrigues, "Bu ölümler rastgele gibi görünse de karmaşık sistemlerle ilişkili diğer birçok olguda güç yasası dağılımı tespit edilmiştir" dedi.
Rodrigues'e göre, Roma imparatorlarının ölümünün ardındaki güç yasası dağılımı, Pareto ilkesi diye adlandırılan istatistiksel ilkeyle aynıydı.
80/20 kuralı diye de bilinen bu ilke, çoğu olayda edilgenlerin kabaca yüzde 80'inin etkenlerin yüzden 20'sinden kaynaklandığını öne sürüyor. İlke, İtalya'daki arazilerin yaklaşık yüzde 80'inin, nüfusun yüzde 20'sine ait olduğunu gözlemleyen İtalyan ekonomist Vilfredo Pareto'nun adıyla isimlendiriliyor.
Royal Society Open Science isimli hakemli bilimsel dergide yayımlanan araştırmanın yazarları, Roma imparatorlarının ölümlerinin herhangi bir matematiksel modelle ilişkilendirilip ilişkilendirilemeyeceğini görmek istedi. 
Bu amaçla ölümleri analiz eden araştırmacılar, hükümdarların doğal yollarla ölene dek hayatta kalma şansının yalnızca yüzde 24,8 olduğu sonucuna vardı. Bu sonuç onları Pareto ilkesine götürdü.

Hükümdarlığın bazı dönemleri daha riskli
Araştırmacılar, hükümdarlık süreleri içindeki bazı yılların daha yüksek öldürülme tehlikesi içerdiğini de ortaya çıkardı.
Bulgulara göre bir imparatorun tahta geçtiği ilk dönemde öldürülme riski son derece yüksekti. Rodriguez, bu durumun yeni imparatorların yeteneklerine dair güvensizlikten kaynaklanmış olabileceğini düşünüyor.
İmparatorların tahta geçmesinden sonra 13 yıl boyunca öldürülme riskinin kademeli olarak düştüğü görüldü. Ancak 13. yılda risk yeniden yükseliyordu.
Araştırmacılar, bu noktada rakiplerin sabrının tükenmiş olabileceğini tahmin ediyor.
"Bu nokta için birkaç olası açıklama tasarladık" diyen Rodrigues, sözlerini şöyle sürdürdü:
"13 yıllık döngüden sonra imparatorun rakipleri, doğal yollarla tahta çıkmalarının mümkün olmadığı sonucuna varmış olabilir. Belki eski düşmanları yeniden bir araya geldi ya da yeni rakipler öne çıktı."
 
Independent Türkçe, ScienceAlert, Daily Mail



Batılı teknoloji devleri, Çin üretimi yapay zekaya yöneliyor

Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
TT

Batılı teknoloji devleri, Çin üretimi yapay zekaya yöneliyor

Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)
Çin'de geliştirilen DeepSeek, Batı'da "veri casusluğu" endişesi yaratmıştı (Reuters)

Batılı ülkelerdeki büyük firmalar, Çin üretimi yapay zeka modellerini kullanmaya yöneliyor.

Wall Street Journal’ın (WSJ) analizinde, Amazon Web Services, Microsoft ve Google gibi Amerikan devlerinin, müşterilerine DeepSeek’i bir seçenek olarak sunmaya başladığını yazıyor.

Bu durumun, ABD hükümetinin veri güvenliği nedeniyle Çinli DeepSeek firmasının bazı uygulamalarını devlet cihazlarında yasaklamasına rağmen gerçekleştiğine işaret ediliyor.

Analiz firması Sensor Tower’ın verilerine göre, ABD’li OpenAI firmasının ürettiği ChatGPT en popüler yapay zeka destekli sohbet botu olma özelliğini koruyor. Küresel çapta uygulamanın 910 milyon kez indirildiği belirtiliyor. Çinli mühendislerin tasarladığı DeepSeek ise 125 milyon kez indirildi.

Harvard Üniversitesi’nin haziranda yayımladığı bir çalışmada, Çin’in yapay zekada öne çıkmasını sağlayan iki temel unsurun veri zenginliği ve insan sermayesi olduğu belirtilmişti.

WSJ’nin analizine göre de Amerikan şirketleri daha çok “yapay genel zeka” (AGI) gibi devrimsel ilerlemelere yoğunlaşırken, Çinli firmalar pratik uygulamalarla günlük sorunları çözmeye odaklanıyor. Çinli şirketler aynı zamanda modellerini açık kaynak olarak sunuyor. Bu sayede kullanıcılar modelleri kendi ihtiyaçlarına göre uyarlayabiliyor.

Alibaba’nın “Qwen” adlı açık kaynak modelinin dünya genelinde 100 binden fazla türevi geliştirildi. Haberde, Japonya Ekonomi Bakanlığı için özel yazılımlar geliştiren Tokyo merkezli Abeja şirketinin Google ve Meta yerine Qwen’i tercih ettiğine dikkat çekiliyor.

DeepSeek, diğer yapay zeka şirketlerine kıyasla düşük maliyetle ve az sayıda çip kullanarak geliştirdiği açık kaynaklı yeni modeli DeepSeek-R1'i, 20 Ocak'ta piyasaya sürmüştü. ABD’li şirketlerle yarışan modelleri daha ucuza geliştirip sattığını öne süren DeepSeek, Nvidia'dan Microsoft'a kadar teknoloji devlerinin yüzlerce milyar dolar değer kaybetmesine neden olmuştu.

Batılı ülkeler, DeepSeek’in siber güvenliği ihlal ettiğini ve verilerin Pekin yönetimiyle paylaşılmasını sağladığını öne sürmüş, firmaysa iddiaları yalanlamıştı.

Güney Afrika’daki Witwatersrand Üniversitesi, DeepSeek’in diğer yapay zeka modellerine göre daha iyi veri güvenliği sağladığını savunuyor. Üniversite yetkililerinden Tarık Surtee, “Açık kaynaklı olması ve çevrimdışı kullanılabilmesi, verilerimizi koruyor” diyor.

Independent Türkçe, Wall Street Journal, RT