Milyonlarca Sudanlı, başta başkent Hartum olmak üzere ülkenin birok şehrinde sokaklara akın etti. Protestocular attıkları sloganlarla sivil yönetime destek verdiler.
Dün Sudan sokaklarına dökülen insanlar, 11 Nisan 2019'da, ülkeyi yaklaşık 30 yıl boyunca ülkeyi yöneten Ömer el-Beşir'i deviren halk devriminden bu yana en büyük protestoya imza attı.
Sivil yönetime destek veren göstericilerin talepleri şunlardı:
-Egemenlik Konseyi’nin başkanlığının sivillere devredilmesi
- Her türden darbe girişimlerinin engellenmesi
- Güvenlik birimlerinin ıslah edilmesi
- Silahlı hareketlerin düzenli orduya entegre edilmesi
- Sivil hükümetin ve demokratik dönüşümün desteklenmesi
-Adaletin tesis edilip 2019 yılının haziran ayında yapılan oturma eyleminin dağıtılması sırasında öldürülen göstericilerin katillerinden hesap sorulması
-Aranan kişilerin Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne (UCM) teslim edilmesi
- İhvan-ı Müslimin (Müslüman Kardeşler) rejiminden kalanların dağıtılması.
Başbakan Abdullah Hamduk, tüm şehirlerdeil ve kırsal bölgelerde milyonlarca kişiden oluşan kitleleri selamlayarak geçiş hükümetinin sivil ve demokratik dönüşüme ve devrimin “Özgürlük, barış ve adalet... Sivil yönetim halkın seçimidir” sloganına bağlılığını vurguladı. Hamduk dünkü konuşmasında Sudan halkının barışa olan bağlılığını ve özgürlük, demokrasi ve sivil-demokratik dönüşüm yolunda yürümeye kararlı olduğunu gösterdiğini söyledi. Hamduk kitlelerin sesini duyurduklarını ve devrimin hedeflerinden geri adım atma gibi bir durumun söz konusu olmadığı mesajını verdiklerinin altını çizdi. Ayrıca geçiş kurumlarını tamamlamak ve devrimin hedeflerini ve sloganlarını gerçekleştirmek için çalışmaya devam etme sözü veren Hamduk, polis güçlerinin kalabalığı ve düşünceleri ifade etmek için kullanılan tüm barışçıl araçları korumada oynadığı role övgüde bulundu.
Sivil güçlerin birleşmesi
Doğrudan Demokrasi Partisi (SPD), Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri (ÖDBG), halk direniş komiteleri ve sivil toplum örgütleri Sudan vatandaşlarını ülkenin 21 Eylül’de başarısız olan darbe girişiminden bu yana mustarip olduğu siyasi krizden yararlanarak askeri darbe düzenlenmesine karşı protesto gösterileri düzenlemeye çağırdı. Yapılan değerlendirmeler dün düzenlenen yürüyüşlerin adeta ‘deprem’ olduğu yönünde.
Hartum'da yüz binlerce kişinin sokaklara akın ettiği protestolar, 21 Ekim 1964'te yapılan ilk Sudan halk devriminin yıl dönümüne denk geldi. Es-Sahafa Mahallesi ile es-Sittin arası ve ara sokaklar insan seline tanık oldu. Yüz binlerce devrimcinin sokaklara döküldüğü, Hartum’a çıkan yollardaki konvoyun uzunluğunun 10 kilometre olduğu tahmin ediliyor.
Vad Medeni, el-Ebyad, Kosti, el-Cuneyna, el-Faşir, Nyala, Sennar, Singa, Port Sudan, Kassala, Gadarif, Atbara, Ibri, Dongola ve Sudan'ın dört bir yanındaki şehirler, yüz binlerce kişinin katıldığı benzer yürüyüşlere sahne oldu. Göstericiler askerlerin yönetimi tekeline alma, siyasi ana merkezi bölme ve silahlı hareketlerle ittifak yapma girişimlerini kınadılar ve sivil yönetimin korunmasını talep ettiler.
Protestocular sivil demokratik geçişin korunması, Egemenlik Konseyi başkanlığının sivillere devredilmesi, 30 Haziran rejiminin dağıtılması, devrim şehitlerinin öcünün alınması, Yasama Konseyi ve elçiliklerde temsil edilen geçiş yönetim kurumlarının tamamlanması ve 3 Haziran 2019'da Ordu Karargahı önünde oturma eylemi yapanların dağıtılması sırasındaki katliamı -ki Askeri Geçiş Konseyi o zamanlar bu suçu işlediğini kabul etmişti- soruşturmak üzere Başbakan tarafından görevlendirilen komisyonun çalışmalarının hızlandırılması çağrısında bulundular.
“Sivil otorite veya sonsuz devrim”
Protestocular attıkları sloganlarda Egemenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan'ın istifa etmesini istediler. Sloganların arasında “Sivil bir otorite ya da sonsuz bir devrim”, “Bütün güç halkın elinde”, “Barışçıl... Barışçıl”, “Özgür devrimciler”, “Yürümeye devam edeceğiz”, “Kana kan, diyeti kabul etmeyeceğiz” de vardı.
Hartum ve Kuzey Hartum kentlerinde polisle göstericiler arasında herhangi bir arbede yaşanmadı. Ancak Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre Ümmü Derman'da polis, Ulusal Meclis (Parlamento) binaları önünde toplanan protestocuları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz bombası kullandı. Polisin bu müdahalesinde çok sayıda gösterici yaralandı. Protestolara katılanlardan İsa Musa adlı bir genç Şarku’l Avsat’a verdiği demeçte gösterilere sivil yönetimi desteklemek için katıldığını söyledi. Oturma eyleminin dağıtılması sırasında yaşamını yitiren Abdulazim Keşşe’nin babası da oğlunun kanının yerde bırakılmamasını istedi. Yürüyüş liderlerinden olan Keşşe “Kana kan. Diyet kabul etmeyiz” dedi.
Protesto yürüyüşlerine Kabine İşleri Bakanı Halid Ömer Yusuf ve Sanayi Bakanı İbrahim eş-Şeyh de dahil olmak üzere çok sayıda bakan ile Egemenlik Konseyi üyesi Muhammed el-Faki, Başbakan'ın Danışmanı Yasir Arman ve 30 Haziran Rejimini Dağıtma Komitesi üyeleri Vecdi Salih ve Taha Osman başta olmak üzere pek çok üst düzey devlet yetkilisi katıldı. Protestocular, özellikle Egemenlik Konseyi üyesi Muhammed el-Faki ve 30 Haziran Rejimini Dağıtma Komitesi üyesi Vecdi Salih’i omuzlarında taşıdılar.
2019'da İslamcı yönetimi deviren protesto hareketine öncülük eden SPD, mahalle direniş komiteleri ve ÖDBG sivil yönetimi desteklemek, devrim taleplerini gerçekleştirmek ve başta Maliye Bakanı Cibril İbrahim ve Darfur Valisi Mini Arko Minavi olmak üzere cumartesi gününden bu yana Egemenlik Konseyi'nin Abdullah Hamduk liderliğindeki sivil hükümeti feshetmesi talebiyle Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın önünde oturma eylemi yapan silahlı hareketlerden oluşan bir gruba karşı gösteri yapılması çağrısında bulunmuştu.
Askeri yönetimin desteklediği suçlamaları
Geçiş hükümetinin siyasi mercii sayılan ÖDBG, grubu hükümeti kontrol etmek ve koalisyonu haksız bir biçimde sahiplenmek için askerler ve Hızlı Destek Kuvvetleri tarafından desteklenmekle suçluyor. Basın kuruluşları söz konusu grubun askerler tarafından geçiş dönemini düzenleyen anayasal belgeye göre Egemenlik Konseyi başkanlığının sivillere devredilmesi için son tarihin yaklaşmasıyla birlikte yönetimde kalmalarını sağlaması amacıyla oluşturulduğunu ve desteklendiğini öne sürdü.
Darbe girişiminin etkileri
Sudan yaklaşık bir aydır büyük bir gerilime sahne oluyor. Geçiş yönetimini idare eden koalisyonun askeri ve sivil kanatları arasında karşılıklı suçlamalar yapılıyor. Askerler, 21 Eylül'deki son darbe girişiminin engellendiği duyurulduktan sonra yaşananlardan siyasi güçleri sorumlu tuttu. Siviller de askerleri, iktidarı kendilerine devretmeyi reddetmelerini haklı çıkarmak için devleti ele geçirmek ve bir gerilim ve güvenlik kaosu yaratmakla suçluyor.
Sudan, 17 Ağustos 2019'da imzalanan bir anayasal belgeyle yönetiliyor. Belgede, 2024 yılının sonunda sonlanması beklenen geçiş dönemine kadar yönetimin siviller ile ordu arasında paylaşılması öngörülüyor. Buna göre, geçiş sürecinin ilk döneminde yönetime askerlerin başkanlık etmesi, ikinci dönem de yönetimin sivillere devredilmesi ön görülüyordu. Ancak askerlerin yönetim döneminin sona yaklaşmasıyla iktidarı sivillere devretmek istemediklerine dair güçlü şüpheler ortaya çıktı.
Batı Şeria'da İsrail polisi (Reuters)
SDG mensupları, Suriye'nin kuzeydoğusunda (AFP)