Rusya ve İran’ın Suriye'nin güneyindeki boşluğu doldurma yarışı

Yaklaşık iki ay önce Dera el-Beled şehrinden başlayan ve daha sonra Arap, doğu ve kuzey kırsallarındaki alanları kapsayacak şekilde genişleyen Rus haritasının Dera ilinde uygulanmasını kabul ettikten sonra Sekizinci Tugay komutanı ve Rusya'nın Dera'daki bir numaralı adamı Ahmed el-Avde bile kendisini ve unsurlarını eyaletteki yeni sahneden uzaklaştıramadı. Son dönemde yapılan ve derin hedefleri varmış gibi görünen uzlaşma anlaşmaları ile Rusya'nın istihbarat otoritesini güçlendirmek ve bölgedeki etkisini daha da genişletmek için Suriye'nin güneyi konusundaki politikasını değiştirmenin önünü açtığı açıktı.
Rusya'nın himayesinde 2018 yılında daha önce bir uzlaşma anlaşmasına tabi olan Dera bölgelerinde uzlaşının başlatılması ve Rus haritasının uygulanması ile, uzlaşı anlaşmasından sonra oluşturulan askeri oluşumlar, çoğu Dera'nın batı kırsalında konuşlanan Dördüncü Tümen'e bağlı olmaya başladı. Son uzlaşılar da bile bu oluşumlardan aranan isimler söz konusuydu. Rejime bağlı Güvenlik Komitesi ve Rus tarafı, tıpkı İnhil, Muzayrib, Dera'nın batısındaki Yermuk Havzası, Sidon kasabası, Busr al-Harir ve Rus haritasının yakın zamanda uygulandığı Beşinci Kolordu'nun diğer etki alanlarında olduğu gibi silahların teslim edilmesini talep etti.
Hmeymim tarafından desteklenen Dördüncü Tümen ve Beşinci Kolordu, 2018'deki uzlaşı anlaşmasının ardından Dera'daki eski muhalif unsurlara, Dera vilayetinde askerlik hizmetini garanti ederek temsil edilen otoriter ve güvenlik teşviki sağladı. Söz konusu kişilerden atılmayı kabul eden ve Suriye'nin güneyindeki Dördüncü Tümen güvenlik ofisine katıldığını veya Suriye'deki Beşinci Kolordu'ya bağlı olduğunu onaylayan ve Suriye'nin askeri kontrol noktaları dahil olmak üzere kimse tarafından engellenmeden hareket özgürlüğü sağlayan bir kart alan kişi zorunlu hizmet süresinden geçirdiği süre hesaplanarak güvenlik durumunun düzeltilip hakkındaki güvenlik kovuşturmalarının kaldırılacağı ifade edildi.
Dördüncü Tümen'den ayrılan Deralı bir kişi, Dördüncü Tümen'e katılan yerel savaşçıların çoğunun şehirdeki görevlerinin bölgenin güvenliğini ve bariyerlerini yönetme ve DEAŞ hücrelerine karşı savaşma konusunda 2018 yılında mutabık kalınan anlaşmayı ihlal ettiği için, Dera vilayetinin dışında veya içinde askeri eylemlere katılmayı reddettiler. Çatışmalara katılma konusunda baskı yapmaya ve ortak talepleri yinelemeye çalıştıktan sonra, Dördüncü Tümen'e katılan çok sayıda yerel unsuru, birliklerini terk etmeye ve onlarla çalışmaya zorladı. Yakın zamanda Suriye’nin güneyindeki bölgelerde yeni uzlaşı anlaşması başlatıldığında, Dördüncü Tümen, daha önce kendisine katılan yerel unsurlardan kaçanların isimlerini listeledi ve onlardan silah teslim etmelerini veya onlarla yeniden sözleşme yapmalarını istedi. Dera'nın Arap kırsalında Yermuk Havzası, Muzayrib, Zeyzon ve Tafas bölgelerinde konuşlanan bu unsurların çoğu özellikle de Dördüncü Tümen, Dera el-Beled’i hedef alan bir saldırı başlattıktan ve Dera’daki tüm yerel oluşumlarını Temmuz ayı sonlarında orada meydana gelen savaşlara katılmaya davet ettikten sonra silahlarını teslim etmeyi ve uzlaşmayı tercih etti. Bu durum, Dördüncü Tümen’in Dera geneline yayılışını ve oralardaki varlığını azalttı.
Bir kaynak son uzlaşmadan sonra batı kırsalındaki insanlara Askeri İstihbarat Biriminin Askeri Güvenlik Servisi'ne bağlı oluşumlara katılma teklifleri olduğunu açıkladı. Dördüncü Tümen'le olan ilişkilerinden ayrılan grupların Askeri Güvenlik Teşkilatı ile sözleşme yapmaya ve bölgede yeni gruplar oluşturmaya başladıklarına işaret etti.
Deralı aktivist Muhanned el-Abdullah, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, Suriye'nin güneyindeki Dera'nın doğu kırsalının çoğu bölgesine yayılmış olan Beşinci Kolordu’ya tabi Sekizinci Tugay liderliğinin, güçlerini Suriye'nin kuzeyindeki Badiye'deki veya Lazkiye kırsalındaki askeri eylemlere katılmak için göndermeme konusunda inat ettiğini söyledi. Abdullah, “Rusya, özellikle Suriye’nin güneyindeki Kolordu birliklerinin maaşları yaklaşık 9 ay önce 3 aylığına kesilip normale döndüğünde bu oluşumla birlikte tavrını değiştirmeye başladı. Bu, Kolordu, DEAŞ’la savaşmak için Suiye çölünü terk etmeyi reddetmesinin ardından geldi. Daha sonra Kolordu Liderliği bir aylığına çöl bölgesine askeri güçler gönderdi. Ardından Dera’ya geri döndü. O zamandan beri Dera ilinden herhangi bir çıkış kaydı yok. O zamandan beri Dera vilayetinin dışında, hatta Lazkiye'nin kuzey kırsalındaki eğitim kamplarına gitti” şeklinde konuştu.
Ayrıca Dera'daki Beşinci Kolordu liderliğinin, kolordu güçlerinin Dera vilayetinin dışında savaşmak için dışarı çıkmaması veya herhangi bir savaşında rejim güçleriyle birlikte yer almaması talebinde ısrar ettiğini de sözlerine ekledi. Rejim güçleri, Rus denetiminde bir ordu oluşumu olarak bu konuda ısrar ediyor. Abdullah, askeri yapıyı ve Rus desteğini korurken ve Beşinci Kolordu'nun statüsünü bu oluşumdan kaldırırken, bu oluşumun tabiliğinin Suriye ordusundan Askeri İstihbarat Dairesi'ne kaydırılmasının nedeninin bu olabileceğini öne sürdü.
Ordudaki herhangi bir askeri tümenin diğer ordu güçlerini desteklemesi gerektiği göz önüne alındığında, Dera dışındaki çatışmalara katılmamalarına karşılık Askeri İstihbarat Birimi de dahil olmak üzere güvenlik hizmetleri valilik alanı içindeki çalışmaları ile sınırlıdır.
Horan Free League (Horan Hürler Birliği) Sözcüsü Ebu Muhammed el-Horani, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, “Dera'nın doğusundaki Beşinci Kolordu ve Dera'nın batısındaki Dördüncü Tümen'deki Sekizinci Tugay birliklerinin bölge halkından uzaklaştırılması ve Askeri İstihbarat'a bağlı oluşumlara katılmaya davet edilmesi, Suriye ile mutabık kalınan bir Rus planıdır. Bu pek çok unsuru kendi bünyesinde tutmak ve Suriye rejim güçleriyle çatışmaya girmemek ve savaşlara katılmamak arzusunu gerçekleştirmek ve bölgenin ait olduğu tarafı Rusya'nın denetiminde birleştirmek amacı güdüyor. Bu unsurlar, Rusya dışındaki Suriye rejimine müttefik ülkelerin istek ve emellerine tabidir ve bölgeye hegemonyalarını empoze etmektedir.

Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, İran’daki rejimin çöküşüne ilişkin ‘aceleci hesaplamalar’ konusunda uyarıda bulunarak, bunun bütün bölgenin istikrarını bozacağını ve zaten istikrarsız olan bölgede bir güvenlik boşluğu yaratacağını söyledi.

Sudani, dün İngiliz haber ağı BBC'ye verdiği röportajda şunları söyledi:

“İran'daki rejim, hızla çökecekmiş gibi gösterildiği kadar zayıf değil. Bu rejim köklü bir rejim ve çok sayıda destekçisi ve yandaşı var.”

Irak Başbakanı İran'daki rejimin çöküşünün Irak'a etkisiyle ilgili bir soruya verdiği yanıtta, “Mantık, komşularda herhangi bir yerde çıkan yangının tüm bölgeye yayılacağını söylüyor. Bu yangından kimse korunamaz” ifadelerini kullandı.

Sudani, Irak'ın savaşın tüm bölgeye yayılmasından ‘gerçek bir endişe’ duyduğunu söyledi.

İsrail savaş uçakları, geçtiğimiz ay 12 gün süren savaş sırasında Irak hava sahasını kullanarak İran’daki hedefleri bombaladı. Başbakan Sudani bunu ‘ülkenin egemenliğinin ihlali’ olarak nitelendirdi.

Hükümetinin ülkenin savunma yapısında bir zayıflık tespit ettiğini, bunun üzerine Güney Kore ve Fransa'dan hava savunma sistemleri satın almak için çalışmalara başladığını ve son gerginliklerin ardından da bu süreci hızlandırmaya karar verdiğini söyleyen Irak Başbakanı, “Bizim bu tür ihlallere karşı koyacak yeterli ve ileri teknolojiye sahip bir hava savunma sistemimiz yok. Bu, aslında Irak'ı dahil olmadığı bir savaşa sürüklemek anlamına geliyordu” şeklinde konuştu.

Sudani, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Planlarımızı kesinlikle sürdüreceğiz ve İsrail ya da başka herhangi bir ülkenin Irak hava sahasını ihlal etmesine izin vermeyeceğiz. Mümkün olan tüm araçları kullanacağız.”

Irak'ın yeni radar sisteminin bazı parçalarını teslim aldığını ve bu yıl içinde sistemin büyük bir kısmını teslim alacağını belirten Sudani, “Güney Kore'den ilk sevkiyatı alacağız, ancak daha fazlasına ihtiyacımız var” dedi.

İsrail ile İran arasındaki ateşkesin kırılganlığından duyduğu endişeyi dile getiren Sudani, ateşkesi tehdit eden en önemli unsurlardan birinin İsrail hükümetinin başında Binyamin Netanyahu'nun bulunması olduğunu söyledi.

Irak Başbakanı, şunları söyledi:

“Bu, tüm bölge için bir endişe kaynağı, çünkü savaşları ve çatışmaları tüm bölgeye yaymak bu kişinin hayatta kalma stratejisidir. Bu da bölgedeki tüm ülkelerle sorunlar yaratıyor. Gazze'de ateşkes sağlanamadı, Lübnan'da da durum aynı, Suriye'ye istediği zaman saldırıyor. Bu endişe verici bir durum.”

Rusya ve İran’ın Suriye'nin güneyindeki boşluğu doldurma yarışı

Rejim güçlerini Dera kırsalına geri döndüren yeni uzlaşıların ardından