Fas’ta Kovid-19 salgınına karşı aşı kartı uygulaması
Salé şehrinde geçen hafta koronavirüs aşı merkezine giden Faslılar (Reuters)
Rabat / Şarku’l Avsat
TT
TT
Fas’ta Kovid-19 salgınına karşı aşı kartı uygulaması
Salé şehrinde geçen hafta koronavirüs aşı merkezine giden Faslılar (Reuters)
Fas İçişleri Bakanı Abdulvafi Leftit yaptığı açıklamada, Fas yönetiminin aşı kartı kararını savundu.
Leftit, Fas parlamentosunun birinci birimi olan Temsilciler Meclisi’nin İçişleri Komisyonu’nda İçişleri Bakanlığının 2022 yılı bütçesine ilişkin yapılan görüşme sırasında, ülkedeki yetkililerin amaçlarının insanların özgürlük ve hareketlerini kısıtlamak değil, bilakis yeni tip koronavirüs (Kovid-19) nedeniyle ölümlerin azalmasına atıfta bulunarak, Faslıların hayatlarını korumak olduğunu söyledi.
Akabinde ise Leftit, "Normal bir durumda değiliz. Normal bir durumda karar vermiyoruz" diyerek, salgının küresel olduğunu ve Kovid-19 vakaları arttığında hükümetin kendisini bir çıkmaz içinde bulduğunu kaydetti.
21 Ekim’den bu yana kamu ve özel kurumlara giriş için resmi bir belge olarak istenilen aşı kartı, kamuoyunda ve birçok şehirde geniş çaplı tartışmalara ve protestolara yol açtı.
Aşı kartı yerine sağlık sertifikasının kabul edilmesi çağrısında bulunan muhalefete cevap olarak ve aşı kartına ek olarak, negatif sonuçlu PCR testlerinin ve tıbbi sertifikaların benimsenmesiyle ilgili Leftit, sağlık sertifikasının aşı kartı ile aynı olmadığını çünkü virüsten korunmayı garanti etmediğini söyledi.
Çalışmalar, aşı olup Kovid-19’a enfekte olan Faslıların, aşı olmayıp virüse enfekte olanlara göre daha az ciddi durum teşkil ettiğini gösteriyor.
Bakan Leftit, Fas'ın yeterli miktarda aşı sağladığını ve Fas Kralı 6’ncı Muhammed'in bunu sağlamak için şahsen mücadele ettiğini vurguladı.
Leftit ayrıca, vatandaşların koronavirüs nedeniyle ölmesini önlemenin en iyi yolunun aşı yaptırmak olduğunu söyledi.
Öte yandan Abdulvafi Leftit, tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüs ile mücadele etme konusunda tavsiyelerde bulunmak üzere atanan bilim kurulu üyelerine de övgüde bulundu.
Hükümetin kararları esas alarak tavsiye ve talimat verdikleri için onlara teşekkür ederek Leftit, bilim kurulu üyelerinin bazılarının bilindiğini ve basına açıklamalar yaptığını, bazılarının ise kamuoyu tarafından bilinmediğini söyledi.
Bakan ayrıca, tüm sağlık çalışanlarını salgınla mücadele ettikleri için seferber oldukları için tebrik etti.
Yaklaşık 37 milyon nüfusa sahip Fas genelinde Kovid-19’a karşı iki doz aşı yaptıranların sayısı 22 milyon 247 bin 253’e ulaşırken, tek doz aşı yaptıranların sayısı 24 milyon 308 bin 294 kişiye ulaştı.
Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarının ardından insanlarda cep telefonlarının saldırıya uğraması ve patlaması korkusu hakim (AFP)
Lübnan genelinde Hizbullah çağrı cihazları ve telsizlerine yönelik eşi benzeri görülmemiş güvenlik ihlali ve salı ile çarşamba günleri binlerce eş zamanlı patlama, kişisel cep telefonlarının ne kadar tehlikeli olduğu ve nasıl uzaktan patlatılabildiği konusunda birçok soruyu gündeme getirdi.
Cep telefonu bataryaları son derece yanıcı kimyasallardan üretilir, ancak bir kontrol ünitesi doğrudan bataryaya bağlıdır ve bataryayı güvende tutmak için özel bir yazılımla donatılmıştır.
DeepSAFE Technology'nin kurucusu ve McAfee, Intel ve Nokia'da güvenlik ve koruma araştırmaları eski başkanı olan Ahmed Sallam'a göre bu kontrol ünitesi, en önemlisi tüm üniteyi bataryanın sıcaklığını ateşleme noktasına yükseltebilecek kötü amaçlı yazılım içeren başka bir ünite ile değiştirmek olan çok sayıda hackleme yöntemi ile kötü niyetli olarak manipüle edilebilir. Bu, Lübnan vakasında olduğu gibi belirli cihazları hedef almak için yapılabilir.
Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarında hayatını kaybedenler için düzenlenen cenaze töreninden (AFP)
Şarku’l Avsat'a konuşan Sallam, “Kötü niyetli bir şekilde üretilebilen bataryalar da var. Bunlar ya sıcaklığı belirli bir dereceye yükselterek ya da patlatma sistemini harekete geçiren bir ünite aracılığıyla ateşlenebilen patlayıcı maddeler içerirler. Tüm bunlar, radyo dalgaları ya da herhangi bir kablosuz elektrik dalgası yoluyla uzaktan sinyal alabilen harici bir iletişim ünitesi ile bataryaya içeriden bağlı çok küçük bir kontrol ünitesi yerleştirilerek yapılabilir” ifadelerini kullandı.
Sallam sözlerini şöyle sürdürdü: “Dış dünya ile iletişim olmasa da patlamalar senkronize edilebilir. Kötü amaçlı yazılım, tıpkı saatli bombaların çalıştığı gibi, tüm patlamaların aynı anda gerçekleşmesi için belirli bir anı bekleyebilir.”
Los Angeles'taki California Üniversitesi Kimya Bölümü'nde yardımcı doçent olan ve pil geliştirme ve üretiminde uzmanlaşmış bir ABD şirketi olan Nanotech Energy'nin bilim ve teknoloji şefi Maher el-Kady, “Lübnan'daki patlamalar tesadüfen değil, kasıtlı olarak meydana geldi. Büyük olasılıkla cihazlara uzaktan etkinleştirilen bir kontrol devresi yerleştirilmişti. Bu da patlamaların senkronizasyonunu açıklıyor” şeklinde konuştu.
Lübnan Ordusu tehlikeli gördüğü telsiz ve çağrı cihazlarını imha etmek üzere topluyor. (AFP)
Şarku’l Avsat'a açıklamalarda bulunan el-Kady, “Herhangi bir bataryanın patlamasına yol açabilecek birkaç mekanizma vardır. Bunlardan ilki, mobil cihazın ya da elektrikli otomobilin bataryaya metal bir cismin girmesine yol açan bir kazaya maruz kalması ya da batarya parçalarının sıkışmasına ve parçalarının tahrip olmasına yol açan yüksek orandaki basınç yahut da bataryanın yüksek bir yerden düşerek parçalarının tahrip olmasıdır. İki olasılık daha var: Birincisi bataryanın sıcaklığının çok yüksek oranlara çıkmasına neden olarak patlamasına yol açan harici bir katalizörün varlığı ve ikincisi de bataryanın içindeki pozitif terminalin negatif terminale bağlanmasına yol açan harici bir etkileyicinin varlığıyla ilgili” ifadelerini kullandı.
Uzmanlara göre cep telefonları hacklenebilir. Ayrıca üretim ya da tedarik aşamalarından herhangi birinde ya da internet üzerinden erişilerek patlatılmak üzere içlerine kötü niyetli yazılımlar entegre edilebilir.
El-Kady, kasıtlı bir dış neden olmaksızın, üretim hataları nedeniyle bir pilin patlama olasılığının 10 milyon pil başına bir pili geçmediği konusunda kamuoyuna güvence verirken, pillerin 150 santigrat derecenin üzerine çıkabilen yüksek sıcaklıklara dayanmasını sağlamak için titiz testler yapıldığını da belirtti. Ancak bu durum, çağrı cihazlarında ve modern mobil cihazlarda bulunan lityum-iyon pilleri ‘saatli bomba’ olarak tanımlamasına engel olmadı. “Pil patlamalarının neden olduğu hasar, pilin boyutuna ve kullanıcının konumuna veya insan vücudunun hayati organlarından herhangi birine ne kadar yakın olduğuna bağlıdır” diyen el-Kady, elektrikli arabalar söz konusu olduğunda durumun daha da kötüleşeceğini, çünkü batarya boyutlarının bir cep telefonu bataryasının 5 bin ila 7 bin katına ulaşabileceğini belirtti.
Tedarik zincirleri
Yaşananların tekrarlanmasının nasıl önlenebileceği konusunda ise Sallam, tedarik zincirinin güvence altına alınması gerektiğine işaret ederek, Lübnan'a gelen cihazlarda olası değişiklikleri kontrol etmenin ve içlerine yeni bileşenler yerleştirilip yerleştirilmediğini test etmenin birçok yolu olduğunu açıkladı.
Lübnan'daki çağrı cihazı patlamalarının ardından insanlarda cep telefonlarının saldırıya uğraması ve patlaması korkusu hakim (AFP)
Teknik olarak, hassas bir terazi kullanılarak, ne kadar küçük olursa olsun cihazın ağırlığındaki herhangi bir değişiklik tespit edilebilir, böylece üzerinde herhangi bir değişiklik yapılıp yapılmadığı anlaşılabilir. Bu hassas terazi, başta batarya olmak üzere her bir birimin ağırlığını doğru bir şekilde hesaplamak için kullanılmalıdır. X-ray ve CT Scan gibi radyolojik cihazların yanı sıra patlayıcılar için kimyasal tespit üniteleri de kullanılabilir ve tüm bu teknik araçlar genellikle havaalanlarının içinde kullanılır. “Lübnan örneğinde meselenin ele alınışında büyük bir güvenlik açığı olduğunu düşünüyorum” diyen Sallam, herhangi bir patlayıcı maddenin varlığını ya da yokluğunu teyit etmek için kullanılabilen teknolojilerin mevcut olduğunu vurguladı.
Çağrı cihazı patlamalarının kurbanları (AP)
Medya kuruluşlarına göre, Lübnan'daki çağrı cihazları Tayvanlı bir şirket tarafından tasarlanmış ve Avrupa'da bilinmeyen başka bir şirkete üretim lisansı verilmişti. Bu nedenle üretim güvenliği ve uygulama kalitesi ile ilgili konular tespit edilememiş olabilir.
Genel olarak çağrı cihazları, ister alıcı uçta tek yönlü bir bağlantı olsun, ister alıcı ve verici uçta iki yönlü bir bağlantı olsun, iletişim sürecini kontrol etmek için bir sunucuya ihtiyaç duyar. Ancak Sallam'a göre bu sunucular veri tabanlarına sahip ve genellikle siber saldırılara ve hacklere karşı savunmasız olan dijital işletim sistemlerini çalıştırıyor.
“Çağrı cihazları tedarik zinciri boyunca değiştirilebilir, aynı şey sunucular için de geçerli olabilir” diyen Sallam, cihazların kendilerinin de değiştirilebileceğini ve üretim süreçleri ya da nakliye ve tedarik zincirleri sırasında ‘kötü niyetli’ yazılımlar eklenebileceğini açıkladı.
