Ermenistan Cumhurbaşkanı: Suudi Arabistan ile ilişkilerde yeni bir sayfa açtık

Ermenistan Cumhurbaşkanı Arab News gazetesine verdiği röportaj sırasında
Ermenistan Cumhurbaşkanı Arab News gazetesine verdiği röportaj sırasında
TT

Ermenistan Cumhurbaşkanı: Suudi Arabistan ile ilişkilerde yeni bir sayfa açtık

Ermenistan Cumhurbaşkanı Arab News gazetesine verdiği röportaj sırasında
Ermenistan Cumhurbaşkanı Arab News gazetesine verdiği röportaj sırasında

Ermenistan Cumhurbaşkanı Armen Sarkisyan, Suudi Arabistan ile ülkesi arasında karşılıklı büyükelçi atama ve büyükelçilikler açılmasının hükümetindeki ilgili departmanlar ve Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı’nın meselesi olduğunu söyleyerek, Riyad ile ilişkilerde yeni bir sayfa açtıklarını açıkladı.
Bir Suudi medya kuruluşuna ilk kez röportaj veren Sarkisyan, Ermenistan’ın başkenti Erivan’da Arab News Genel Yayın Yönetmeni Faysal Abbas’a açıklamalarda bulundu.
İki ülke arasında yaklaşık 30 yıldır resmi ilişkilerin olmamasından duyduğu üzüntüyü dile getiren Sarkisyan, 2018’de cumhurbaşkanlığı üstlendikten sonra belirlediği hedeflerinden birinin Suudi Arabistan ile diplomatik ilişkiler kurmak olduğunu söyledi.
İki ülke arasındaki yeni aşamanın, Ekim ayında Riyad’a yaptığı ziyaret ve Veliaht Prens Muhammed bin Selman ile yaptığı tarihi görüşmelerle başladığını vurgulayan Sarkisyan, şu ifadelerle devam etti;
“Öncelikle görüşmemiz ilk olarak millet, devlet ve birey olarak iki tarafın birbirine saygı duyması üzerine odaklandı. İkincisi, diplomatik ilişkilerimiz hakkında konuştuk ve gerçekte diplomatik ilişkilerimizin bu ziyaretle başladığı konusunda anlaştık. Tartışmamızın üçüncü en önemli kısmı geleceğe odaklandı. Çok mutlu oldum.  Çünkü Veliaht Prens ülkesinin, bölgenin, Körfez’in ve dünyanın geleceğine çok odaklanıyor.”
Karşılıklı büyükelçi atama ve büyükelçiliklerin açılması için bir takvimin, hükümetindeki ilgili departmanlar ve Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı’nın meselesi olduğunu söyleyen Sarkisyan, “Dürüst olmak gerekirse, bu benim için ikinci planda. Çünkü ilişkilerimizde yeni bir sayfa açtığımızı düşünme konusunda anlaştık” diye konuştu.

Veliaht Prens’e övgüde bulunan Sarkisyan, “Bir lider olarak dürüstlüğüne ve milletini çok doğru bir yöne götürdüğüne inanıyorum” ifadelerini kullandı.
Sarkisyan, Ermenistan’ın İran ile olan yakın ilişkilerinin, Suudi Arabistan ile ilişkileri normalleştirme girişimlerini engelleyip engellemeyeceğine dair bir soruya ise şu yanıtı verdi;
“Hayır. Hiç de değil. Tahran ile iyi ilişkileri sürdürmek ülkemin çıkarına. Erivan ve Tahran’ın tarihi ve kültürel bir ilişkisi var. Enerji ve ticaret gibi ortak çıkarları var. Ancak İran’ın Ermenistan’ın askeri, güvenlik veya siyasi işlerinde hiçbir rolü yoktur.”
Sarkisyan’a, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın, Türkiye’nin Azerbaycan ile koordineli olarak Ermenistan ile diyaloğu ilerletmek için çalıştığını söylemesi hatırlatılarak, ‘Erivan bu gelişmeleri memnuniyetle karşılıyor mu?’ diye soruldu.
Ermenistan Cumhurbaşkanı, Faysal Abbas’ın sorusuna şu yanıtı verdi;
“Ermenistan, tahmin edebileceğiniz gibi, özellikle savaştan sonra siyasi olarak bölünmüş durumda. Her devlet, bir savaş olduğunda, savaşı kaybettiğinde ve çok fazla gerilim olduğunda, davranışında homojen değildir. Bütün Ermeniler adına konuştuğumu asla söylemem. Ben parlamenter bir cumhuriyetin başkanıyım, cumhurbaşkanıyım ama hükümette güncel işleri yürüten yürütme organı değilim. Türk tarafına ve teklife cevap vermesi gereken hükümettir.”
Sarkisyan, sorulan bir soruya cevaben, Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) veya İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) gibi etkili bölgesel veya dini kuruluşların Azerbaycan ile ihtilafa barışçıl bir çözüm bulunmasında rol oynayabileceğini dile getirdi.
Ermenistan Cumhurbaşkanı, Ermenilere kucak açmada Körfez ülkeleri ve Arap dünyasının oynadığı kilit rolü hatırlatarak, “Bu insanlar Suriye, Lübnan, Mısır ve Suudi Arabistan dahil Körfez ülkelerinde kendilerine evler buldular. Bu vesileyle, bize kardeşçe davranan, başta Arap ülkeleri olmak üzere bu Ortadoğu ülkelerinin başkanlarına ve milletlerine teşekkür etmek istiyorum” diye konuştu.



Hindistan ve Pakistan neden diğer ülkeler gibi savaşmıyor?

Hindistan ile Pakistan arasındaki Wagah Sınır Kapısı yakınlarında duran Hindistan Sınır Güvenlik Güçleri (AFP)
Hindistan ile Pakistan arasındaki Wagah Sınır Kapısı yakınlarında duran Hindistan Sınır Güvenlik Güçleri (AFP)
TT

Hindistan ve Pakistan neden diğer ülkeler gibi savaşmıyor?

Hindistan ile Pakistan arasındaki Wagah Sınır Kapısı yakınlarında duran Hindistan Sınır Güvenlik Güçleri (AFP)
Hindistan ile Pakistan arasındaki Wagah Sınır Kapısı yakınlarında duran Hindistan Sınır Güvenlik Güçleri (AFP)

AP, Hindistan ve Pakistan arasındaki gerilime dikkat çekerek, iki ülkenin 1947'de İngiltere'den bağımsızlıklarını kazanmalarından bu yana üç büyük çaplı savaşa sahne olduğunu belirtti. İki komşu ayrıca, dünyanın en soğuk ve en yüksek rakımlı savaş alanı olarak tanımlanan bir buzulun tepesindeki çatışma da dahil olmak üzere onlarca çatışmaya tanık oldular.

Son gerginlik, Hindistan'ın Pakistan'ı suçladığı, İslamabad'ın ise herhangi bir dahli olduğunu reddettiği, turistlere yönelik ölümcül bir silahlı saldırının ardından yaşandı.

Hindistan ve Pakistan diğer ülkeler gibi savaşmıyor. Buradaki başat faktör, büyük saldırıları caydırmanın ayırt edici bir aracı ve durum kötüleşse bile çatışmanın kontrolden çıkmayacağının garantisi olan nükleer cephanelikleri.

Ncjxj
 Keşmir'in Pakistan tarafından yönetilen kısmının başkenti Muzafferabad'da Hindistan saldırıları sonucu yıkılan bir caminin yakınında nöbet tutan askerler (AFP)

Hindistan ve Pakistan neden bu şekilde savaşıyor? Çünkü nükleer cephanelikleri birbirlerini yok edebilecek kapasitede.

Şarku’l Avsat’ın AP’den aktardığına göre konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Pakistanlı güvenlik analisti Seyyid Muhammed Ali şu ifadeleri kullandı: “Pakistan ve Hindistan diğer tarafı defalarca yok etmeye yetecek kadar nükleer silaha sahip. Nükleer silahları, Karşılıklı Garantili İmha (MAD) senaryosu yaratıyor. Her iki ülke de stoklarının boyutunu ve kapsamını diğerine MAD garantisini hatırlatacak şekilde bilinçli olarak geliştirdi.”

Her iki ülke de nükleer kapasitelerini açıklamıyor, ancak her birinin 170 ila 180 arasında kısa, uzun ve orta menzilli savaş başlığına sahip olduğuna inanılıyor. Her iki ülke de bu silahları hedeflerine ulaştırmak için farklı sistemlere sahip.

Ali, cephaneliklerin daha fazla çatışmayı önlemek ve caydırmak için savunma amaçlı bir hamle olduğunu, çünkü ‘iki tarafın da böyle bir savaşı başlatmayı göze alamayacağını ya da bundan bir şey elde etmeyi umamayacağını’ söylüyor.

İlk bakışta öyle gelmeyebilir ama nükleer silahlar karşı tarafa aşırı tepki veremeyeceğini hatırlatır. Ancak cephaneliklerini çevreleyen gizlilik, Pakistan ya da Hindistan'ın nükleer bir ilk saldırıda hayatta kalıp kalamayacağının ve ‘ikinci saldırı kabiliyeti’ olarak adlandırılan misilleme yapıp yapamayacağının belirsiz olduğu anlamına geliyor.

Jfjfj
Pakistan'ın Lahor kenti yakınlarında Hindistan saldırısında hasar gören hükümet sağlık ve eğitim kompleksinin yönetim binası önünde duran arama kurtarma görevlileri (Reuters)

Bu kabiliyet, nükleer gerilime yol açabilecek saldırganlığı önleyerek bir düşmanın ilk saldırı yoluyla nükleer bir savaşı kazanmaya çalışmasını engeller. Bu kabiliyet olmadan, teoride, bir tarafın diğerine savaş başlığı fırlatmasını engelleyecek hiçbir şey yoktur.

Keşmir anlaşmazlığın merkezinde

Hindistan ve Pakistan, her birinin bağımsızlığını kazandığı 1947'den bu yana Keşmir üzerinde hak iddia ediyor ve sınır çatışmaları on yıllardır bölgeyi istikrarsızlaştırıyor.

Keşmir, Hindistan yönetimine karşı direnen silahlı isyancıların bulunduğu, iki ülke arasında bölünmüş tartışmalı bir Himalaya bölgesidir.

Her iki ülke de Keşmir'in bir bölümünü kontrol ediyor. Bölge yoğun bir şekilde askerileştirilmiş bir sınırla bölünmüş durumda.

Ezeli rakipler üç savaşlarından ikisini de Keşmir için yapmışlardır.

Birçok Keşmirli Müslüman, isyancıların bölgeyi Pakistan yönetimi altında ya da bağımsız bir devlet olarak birleştirme hedefini destekliyor.

Hindistan kontrolündeki Keşmir'de yaşanan sınır çatışmaları ve militan saldırıları Yeni Delhi'nin İslamabad'a karşı giderek daha sert bir tutum takınmasına ve onu ‘terörizmle’ suçlamasına neden oldu.

Son çatışmada Hindistan, geçen ay gerçekleşen silahlı katliamla bağlantılı olarak Pakistan destekli militanlar tarafından kullanılan yerleri vurarak Pakistan'ı cezalandırdı.

Geleneksel askeri dengesizlik

Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'nün (IISS) Askeri Denge Raporu'na göre Hindistan 2025 yılında 74,4 milyar dolar harcamayla dünyanın en büyük savunma harcaması yapan ülkesi ve dünyanın en büyük silah ithalatçılarından biri.

Pakistan ise geçen yıl 10 milyar dolar harcadı. Pakistan, komşusuna kıyasla iki kat daha fazla aktif silahlı kuvvete sahip olan zengin Hindistan'la asla boy ölçüşemez.

Hindistan'ın silahlı kuvvetleri geleneksel olarak Pakistan'a odaklanmış olsa da, mücadele etmesi gereken bir başka nükleer komşusu da Çin. Hindistan, Hint Okyanusu'ndaki deniz güvenliği konusunda giderek daha fazla endişe duyuyor.

Bunlar Pakistan'ın güvenlik modelinde dikkate almak zorunda olmadığı iki faktör.

Pakistan'ın uzun ve dar yapısı, ordunun dış politikadaki büyük rolü ile birleşince silahlı kuvvetlerin hareketli olmasını ve savunmaya öncelik vermesini kolaylaştırıyor.

Tırmanma ve gerilimi azaltma modeli

Ne Pakistan ne de Hindistan diğerine karşı askeri hamlelerini duyurmak için acele etmiyor. Mevcut düşmanlıkların alevlenmesinden de anlaşılacağı üzere, saldırıların ve misillemelerin teyit edilmesi biraz zaman alabilir.

Ancak her ikisi de diğerinin kontrolündeki topraklarda ve hava sahasında operasyonlar yürütüyor.

Bu operasyonlar bazen kontrol noktalarına, tesislere ya da militanlar tarafından kullanıldığı iddia edilen yerlere zarar vermeyi amaçlıyor. Aynı zamanda liderleri kamuoyunun baskısına boyun eğmeye ve yanlış hesaplama potansiyeline sahip bir şekilde karşılık vermeye zorlamak, onları utandırmak veya kışkırtmak da amaçlanıyor.

Bu faaliyetlerin çoğu Keşmir'i Hindistan ve Pakistan arasında bölen Kontrol Hattı boyunca gerçekleşiyor.

Jfjdj
Hindistan ile Pakistan arasındaki Wagah Sınır Kapısı yakınlarında duran Hindistan Sınır Güvenlik Güçleri (AFP)

Bu hattın medya ve kamuoyundan büyük ölçüde izole edilmiş olması, saldırı veya misilleme iddialarının bağımsız olarak doğrulanmasını zorlaştırıyor.

Bu tür olaylar, iki ülkenin nükleer kapasiteleri göz önüne alındığında uluslararası endişeleri arttırmakta, dikkatleri Hindistan ve Pakistan'a ve nihayetinde Keşmir üzerindeki rekabet eden iddialarına geri çekmektedir.

Her iki ülkenin de kaynaklar için rekabet etmesini gerektirecek bir durum söz konusu değil

Pakistan'ın muazzam bir maden zenginliği var, ancak Hindistan'ın bundan faydalanmak gibi bir arzusu yok. Hinduların çoğunlukta olduğu Hindistan ile Müslümanların çoğunlukta olduğu Pakistan arasında temel ideolojik farklılıklar olsa da birbirlerine hükmetmek ya da birbirlerini etkilemek gibi bir amaçları yok.

Keşmir dışında birbirlerinin topraklarında hak iddia etmek ya da hegemonya kurmak gibi bir niyetleri de yok.