NASA desteği, hedefe bir adım daha yaklaştırdı: Uçan robotlar Venüs'ün bulutlarını keşfedecek

Venüs, atmosferinin gelen Güneş ışınlarının dışarı çıkmasına izin vermemesi nedeniyle Güneş Sistemi'ndeki en sıcak gezegen (NASA)
Venüs, atmosferinin gelen Güneş ışınlarının dışarı çıkmasına izin vermemesi nedeniyle Güneş Sistemi'ndeki en sıcak gezegen (NASA)
TT

NASA desteği, hedefe bir adım daha yaklaştırdı: Uçan robotlar Venüs'ün bulutlarını keşfedecek

Venüs, atmosferinin gelen Güneş ışınlarının dışarı çıkmasına izin vermemesi nedeniyle Güneş Sistemi'ndeki en sıcak gezegen (NASA)
Venüs, atmosferinin gelen Güneş ışınlarının dışarı çıkmasına izin vermemesi nedeniyle Güneş Sistemi'ndeki en sıcak gezegen (NASA)

Güneş Sistemi'nin ikinci gezegeni Venüs'ün asidik bulutlarında çok yakında uçan robotlar gezebilir. 
ABD'deki West Virginia Üniversitesi'ndeki mühendisler, gezegenin atmosferini araştırmak üzere inşa edilecek hava robotları için bir kontrol yazılımı oluşturdu.
Çalışma, NASA'nın Rekabetçi Araştırmayı Teşvik Programı tarafından desteklendi. Araştırmacılar bu programdan 100 bin dolarlık hibe aldı.
Üniversitenin Makine ve Havacılık Mühendisliği Bölümü'nden Doç. Dr. Guilherme Pereira, "Projenin temel amacı, hibrit hava robotlarının Venüs'ün atmosferini keşfetmesini sağlayacak bir yazılım önermek" dedi:
"Bu projede daha önce de hibrit araçlar önerilmişti. Ancak bunları mümkün kılacak herhangi bir yazılım görmedik.
Çoğunlukla bir balon yardımıyla uçan ve aerobot diye de bilinen hava robotları, özellikle meteoroloji gözlemlerinde sıklıkla kullanılıyor.
Öte yandan, Venüs gibi sıcak ve zorlu bir ortamda bu araçların kullanılabilmesi için bazı yeniliklere ihtiyaç var. NASA işte bu fikirleri hayata geçirmek için bağımsız araştırma ekiplerine destek verdiği projeler oluşturuyor.
Pereira ve meslektaşlarının geliştirdiği yazılım, birden fazla hava robotunun Venüs'e gönderildiği bir senaryoya dayanıyor. Ancak halihazırda uyarlanabileceği bazı projeler de var.
Bunlardan biri ABD'li havacılık firması Northrop Grumman'in WAMP (Venus Atmospheric Maneuverable Platform) adlı uzay aracı konsepti. Firma, bir zepline benzeyen bu uzay aracını 2029'da fırlatmak ve Venüs atmosferini incelemeye başlamak istiyor.
Bunun yanı sıra NASA da çeşitli amaçlar doğrultusunda birçok hava robotu geliştiriyor.
Yeni yazılım ise Venüs'ün keşfinde üç şekilde rol oynayabilir:
Rota oluşturma: Venüs'ü keşfe gidecek ve Güneş enerjisiyle çalışacak hava robotları, bu yazılım sayesinde rotayı bulunduğu koşullara göre uyarlayabilecek. En uygun rotayı hızla oluşturabilen yazılım, bu tür bir uzay aracının enerji tasarrufu yapmasını sağlayarak uçuş süresini uzatacak.
Pereira, "Optimal bir enerji stratejisi bulmaya çalışıyoruz" dedi:
"Bir hava robotu, gezegenin karanlık tarafında ışıksız, uzun süre geçirmek zorunda kalacak. Hayatta kalabilmek için yeterli enerjiye sahip olması gerekiyor."
Robotun kaybolmaması: Yazılımın ikinci amacı da hava robotlarının daima Dünya'dan izlenebilmesini sağlamak.
Şu anda Venüs'te GPS olmadığı için uzay araçlarını takip etmek zor olacak. Ancak yeni yaklaşım, görevden önce oluşturulan haritaları robotun hafızasına yükleyerek yerinin tespit edilmesini sağlayacak.
Hava olaylarının izlenmesi: Projenin üçüncü ve son amacı ise hava robotlarının Venüs atmosferindeki doğal olayları daha doğru şekilde tahmin etmesini sağlamak.
Pereira'ya göre her bir robotun kendi bölgesindeki rüzgar akışını kaydedip birbiriyle paylaştığı bir ağ oluşturulmalı. Bu sayede robotlar, atmosferik hava olaylarından yararlanabilir:
"Örneğin rüzgar, robotun hedefine doğru yönelirse araçlar rüzgarı arkasına alabilir. Bu sayede enerjisini koruyarak daha verimli şekilde uçabilir."
Independent Türkçe, TechExplorist, WVU Today



Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
TT

Yapay zekaya yöneltilince çevreye en çok zarar veren sorular belirlendi

Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)
Tablet ekranında ChatGPT ve DeepSeek sohbet botlarının logoları görülüyor (AFP)

Yeni bir araştırmaya göre OpenAI'ın ChatGPT'si gibi yapay zeka sohbet botlarının mantıklı düşünmesini ve akıl yürütmesini gerektiren sorgular, diğer soru türlerine göre daha fazla karbon salımına yol açıyor.

ChatGPT gibi geniş dil modellerine (GDM) yazılan her sorgu enerji gerektiriyor ve karbondioksit salımına yol açıyor. Almanya'daki Münih Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'nden araştırmacılar bu emisyon seviyelerinin sohbet botuna, kullanıcıya ve konuya bağlı olarak değiştiğini söylüyor.

Hakemli dergi Frontiers'ta yayımlanan araştırma, 14 yapay zeka modelini karşılaştırarak karmaşık akıl yürütme gerektiren cevapların, basit cevaplara göre daha fazla karbon salımı yaptığını ortaya koydu.

Soyut cebir veya felsefe gibi uzun uzun muhakeme gerektiren sorgular, lise tarih dersi gibi daha dolambaçsız konulara göre 6 kat daha fazla emisyon üretiyor.

Araştırmacılar yapay zeka sohbet botlarını sık kullananların, karbon emisyonlarını sınırlamak için sordukları soruların türünü ayarlamasını öneriyor.

Çalışma, farklı konularda bin standart soru üzerinden 14 GDM'yi değerlendirerek karbon salımlarını karşılaştırdı.

Çalışmanın yazarı Maximilian Dauner, "Eğitimli GDM'lere sorulan soruların çevresel etkisi, bunların muhakeme yaklaşımına büyük ölçüde bağlı ve doğrudan akıl yürütme süreçleri, enerji tüketimini ve karbon salımlarını önemli ölçüde artırıyor" diyor.

Akıl yürütme özelliğine sahip modellerin, yalın yanıt veren modellere kıyasla 50 kata kadar daha fazla karbondioksit salımına yol açtığını gördük.

Bir kullanıcı yapay zeka sohbet botuna soru sorduğunda, sorgudaki kelimeler veya kelime parçaları bir dizi sayıya dönüştürülerek model tarafından işleniyor. Bu dönüştürme ve yapay zekanın diğer hesaplama süreçleri karbon salımlarına neden oluyor.

Çalışma muhakeme becerisine sahip modellerin soru başına ortalama 543,5 jeton (token) oluştururken, yalın modellerin sadece 40 jeton gerektirdiğini belirtiyor.

Makalede "Daha yüksek jeton ayak izi, her zaman daha yüksek CO2 emisyonu anlamına gelir" ifadeleri kullanılıyor.

Örneğin yaklaşık yüze 85 doğruluk oranına ulaşan Cogito, en isabetli modellerden biri. Yalın cevaplar veren benzer boyutlardaki modellere göre üç kat daha fazla karbon emisyonu üretiyor.

Dr. Dauner, "Şu anda GDM teknolojilerinin doğasında, doğruluk ve sürdürülebilirlik arasında bir taviz verme ilişkisi görüyoruz" diyor. 

Emisyonları 500 gram karbondioksit eşdeğerinin altında tutan modellerin hiçbiri, bin soruyu doğru cevaplamada yüzde 80'in üzerinde doğruluk oranına ulaşamadı.

Karbondioksit eşdeğeri, çeşitli sera gazlarının iklim değişikliği üzerindeki etkisini ölçmek için kullanılan bir birim.

Araştırmacılar yeni bulguların, insanların yapay zeka kullanımı hakkında daha bilinçli kararlar almasını sağlayacağını umuyor.

Araştırmacılar bir örnek vererek DeepSeek R1 sohbet botundan 600 bin soruyu yanıtlamasını isteyen sorguların, Londra'dan New York'a gidiş-dönüş uçuşuna eşdeğer karbon emisyonu yaratabileceğini söylüyor.

Buna karşılık Alibaba Cloud'ın Qwen 2.5'i, benzer doğruluk oranlarıyla üç kat daha fazla soruya cevap verirken aynı emisyon seviyelerine ulaşıyor.

Dr. Dauner, "Kullanıcılar, yapay zekadan yalın cevaplar vermesini isteyerek veya yüksek kapasiteli modellerin kullanımını, gerçekten bu gücü gerektiren görevlerle sınırlayarak emisyonları önemli ölçüde azaltabilir" diyor.

Independent Türkçe