Biden yönetiminin İran’ın Suriye’deki tehditlerine karşı koymak için ‘net bir planı yok’

ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü John Kirby (AP)
ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü John Kirby (AP)
TT

Biden yönetiminin İran’ın Suriye’deki tehditlerine karşı koymak için ‘net bir planı yok’

ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü John Kirby (AP)
ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü John Kirby (AP)

Washington’daki uzmanlar, ABD Başkanı Joe Biden yönetiminin Suriye’de İran ile yüzleşmek için ‘net bir planı’ olmadığına inanırken, ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü (Pentagon) John Kirby, ABD’nin Suriye ve Irak’ta saldırıların artmasını beklediğini ve bu saldırılar karşısında kendini savunmaya hazır olduğunu söyledi.
Kirby konuya ilişkin açıklamasında, “Suriye’deki son saldırılar, kuvvetlerimizin proaktif önlem ve adımlar atmaya hazır olduğunu gösterdi. Güçlerimize füze saldırısı düzenlemek için hazırlıkların yapıldığı Yeşil Bölge civarındaki bir alana gerçekleştirilen saldırıda da aynısı oldu. Güçlerimizi korumak, sahip olduğumuz bilgiler ve koruma yetkilerimizle yapmamız gerekeni yapmak anlamına gelir” dedi.
Irak konusunda ise Kirby, “Irak güvenlik güçlerine danışmanlık ve yardım yaptığımız muharebe görevlerimizin sona ermesinden sonra görev farklıydı. Ancak bu, liderlerimizin kendilerini ve güçlerini savunmak için daha az yeteneğe veya daha az sorumluluğa sahip olduğu anlamına gelmez” şeklinde konuştu.
Son zamanlarda Washington’da, Suriye Demokratik Güçleri (SDG) tarafından kontrol edilen bölgelerdeki askeri üslerde ve Irak-Suriye-Ürdün sınır üçgenindeki Tanf üssünde konuşlanan yaklaşık 900 askerden oluşan ABD kuvvetlerinin Suriye’nin kuzeydoğusundaki rolünü yeniden gözden geçirmeye yönelik siyasi çağrılar arttı.
‘DEAŞ’ın yenilgisini daim kılmak’ için Suriye’de konuşlanan yüzlerce ABD askerine verilen asıl görev, büyük ölçüde, İran destekli milisler, Suriye rejimi ve bazen Rus paralı askerlerinin başlattığı saldırılara karşı aralıksız savaşlara dönüştü. Bu, ABD güçlerinin Suriye’deki rolüne yeni bir tanım getiriyor.
Foreign Affairs dergisindeki bir habere göre, ABD kuvvetleri 2016’dan bu yana yalnızca DEAŞ unsurlarıyla değil, aynı zamanda Suriye rejim birlikleri, İran destekli milisler ve Rus paralı askerleriyle de savaştı.
Bu uzun rakipler listesi, ABD kuvvetlerinin ne kadar karmaşık ve tehlikeli bir ortamda faaliyet gösterdiğini ortaya koyuyor ve konuşlanmalarının altında yatan yasal gerekçeler hakkında soruları gündeme getiriyor.
Hem yerel, hem de uluslararası yasalar savaş yapmayı kısıtlıyor ve bu nedenle, prensipte ülke başkanı, istediği zaman tek taraflı olarak askeri güç kullanmaktan men ediliyor. 
ABD yasaları, Kongre tarafından onaylanan meşru müdafaa ve çatışmalar için istisnalar getiriyor ve uluslararası hukuk da benzer şekilde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) tarafından onaylanan meşru müdafaa ve kuvvete izin veriyor.
Ancak Kongre ve BMGK, hem politika, hem de siyasi nedenlerle çatışmaları onaylama konusunda isteksiz olduğundan, ABD hükümeti bu organları atlatmanın yaratıcı yollarını buldu. 
Bu hiçbir yerde, birbirini takip eden ABD yönetimlerinin çok çeşitli ABD operasyonlarına iç hukuk çerçevesinde uyum sağlamak için akıllı yasal manevralar yaptığı Suriye’den daha net olamaz.
2014’te Suriye’de savaşa girmenin asıl gerekçesi DEAŞ ve El Kaide ile savaşmaktı. 
Kongre, DEAŞ’a karşı savaşa önceden izin vermemiş olsa da, daha sonra ABD’nin DEAŞ’a karşı operasyonları için fon tahsis etti. 
Yine de Suriye’deki ABD kuvvetleri, 2016’dan bu yana, hiçbir Kongre yetkisi ve hatta tartışması olmadan bir avuç başka düşmanla da savaştı.
Bir anlamda ABD, Suriye’de köşeye sıkışmış olabilir. 
Uluslararası Kriz Grubu dahil gözlemciler, DEAŞ’a karşı mücadele amacıyla orada bulunan ABD askerlerinin Suriye’nin kuzeydoğusundaki gerilimde önemli bir rol oynamaya başladığını savunuyor.
Öte yandan gözlemciler, İran, Türkiye ve hatta Rusya dahil olmak üzere diğer bölgesel aktörlerin getirdiği komplikasyonlar ışığında, ABD’nin bu bölgeden özgürce çekilmesinin de kanlı sonuçlara yol açacağından korkuyor.
Gözlemciler, Kongre’den, ABD’nin Suriye’deki askeri faaliyetlerinin parametrelerini ve hedeflerini doğrudan tanımlayan yeni mevzuatı tartışmasını talep ediyorlar.
Ancak bu çağrılar, en azından içinde bulunduğumuz dönemde, bu tür tartışmaları yapmak veya sahadaki durumu değiştirmek istemeyen Başkan Biden yönetiminin beyan ettiği niyetlerle çelişiyor.
Foreign Affairs dergisinde yer alan haberde, “ABD yönetimi Suriye’deki mevcut rotasını sürdürse bile, ABD hükümetinin Suriye’de yaptığı hukuksal çarpıklıkların emsal olmasına izin verilmemeli” denildi.
Gözlemciler, İran destekli Hizbullah yanlısı gruplar tarafından Beyrut’taki ABD Büyükelçisi’ne yönelik tehditlerin ardından, asker ve diplomatlar olmak üzere ABD’lilere yönelik artan tehditlere dikkat çekiyor ve Biden yönetiminin bunlara nasıl yanıt vereceği sorularını gündeme getiriyor.
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın, İran milislerinin ABD’lilere yönelik bir saldırı düzenleme girişimine karşı yaptığı uyarının, Tahran’ın ‘ABD güçlerini bölgeden çıkar’ sloganını yükselttiği bir dönemde yeterli olmayacağına inanıyorlar.



Gazze’de ateşkes teklifi: Nihai çözümün kapısını aralayacak mı?

8 Temmuz'da Gazze'nin merkezindeki Bureyc Mülteci Kampında yerinden edilmiş kişilerin barındığı bir okula düzenlenen İsrail hava saldırısının yeri (Reuters)
8 Temmuz'da Gazze'nin merkezindeki Bureyc Mülteci Kampında yerinden edilmiş kişilerin barındığı bir okula düzenlenen İsrail hava saldırısının yeri (Reuters)
TT

Gazze’de ateşkes teklifi: Nihai çözümün kapısını aralayacak mı?

8 Temmuz'da Gazze'nin merkezindeki Bureyc Mülteci Kampında yerinden edilmiş kişilerin barındığı bir okula düzenlenen İsrail hava saldırısının yeri (Reuters)
8 Temmuz'da Gazze'nin merkezindeki Bureyc Mülteci Kampında yerinden edilmiş kişilerin barındığı bir okula düzenlenen İsrail hava saldırısının yeri (Reuters)

Salim er-Rayes

Hamas ve İsrail, ABD Başkanı Donald Trump'ın desteklediği bir ABD girişiminin ardından 60 günlük ateşkes anlaşmasına varmaya yakın. Girişim, esas olarak ABD Özel Temsilcisi Steve Witkoff'un mayıs ayı sonlarında sunduğu belgeye dayanıyor. Söz konusu belge, belirtilen süre içinde ateşkesi ve esir takasını sağlamayı, kalıcı bir ateşkese varmak ve savaşı sona erdirmek amacıyla, anlaşmanın hükümlerinin uygulanmasıyla eş zamanlı olarak müzakereler yürütülmesini öngörüyordu.

Mevcut teklif her iki tarafın da ön onayını alırken, kalıcı ateşkesin şartları konusunda bir anlaşmaya varılamadı. Bu şartlar arasında müzakereler sırasında askeri operasyonların durması, Hamas başta olmak üzere Gazze'deki Filistinli direniş gruplarının elindeki İsrailli rehinelerin sayısını azaltma girişimleri sayılabilir. İsrail, savaşı sona erdirmek için Hamas’ın iktidardan tamamen vazgeçmesini ve Gazze Şeridi'nin tamamen silahsızlandırılmasını şart koşuyor. Hamas ise silahların teslim edilmesini kırmızı çizgi sayarak, teslim etmemekte ısrar ediyor. Buna karşılık, liderlerinden az sayıda kişinin sınırlı bir süre için Gazze Şeridi'nden ayrılması konusunda esneklik gösterdi.

Savaşın sona erdirilmesiyle ilgili şartlarda bir anlaşma sağlanamaması nedeniyle, Witkoff belgesine yakın zamanda güncellenmiş bir formül eklendi. Bu formül müzakere sürecinin geçici ateşkes süresince devam etmesine, müzakerelerde “iyi niyet” gösterilmesi halinde, altmış günlük sürenin ardından ateşkesin daha uzun bir süre uzatılabilmesine imkân tanıyor. İyi niyet gevşek bir ifade, zira İsrail'in Hamas'ın kalıcı bir ateşkese varılması konusunda iyi niyet göstermediğini düşünmesi halinde askeri operasyonlarını ve hava saldırılarını yeniden başlatmasına olanak tanıyor. Kalıcı ateşkes için daha önce de belirttiğimiz gibi hem İsrail hem de ABD, Hamas'ın iktidardan vazgeçmesini ve silahlarını tamamen teslim etmesini şart koşuyor, dolayısıyla İsrail, Hamas’ın iyi niyetli olmadığını ve silahlarını teslim etmekten ziyade “depolamayı” önerdiğini öne sürerek savaşa geri dönebilir.

Son haftalarda İsrail, Hamas’ın hem siyasi hem askeri liderlerini ve üyelerini hedef alarak hava bombardımanlarını ve topçu saldırılarını yoğunlaştırdı ve bunlar, Gazze Şeridi'nde onlarca Filistinli sivilin hayatına mal oldu. Ancak, askeri baskıyla yetinmedi; ayrıca Gazzelileri aç bırakarak ve BM’ye bağlı uluslararası kurum ve kuruluşlar aracılığıyla yardımların onlara ulaşmasını engelleyerek baskısını daha da yoğunlaştırdı. BM yerine Amerikan yardım dağıtım noktaları kurdu ve bunun sonucunda İsrail ordusunun ateşiyle, çocuklarına yiyecek götürmek isteyen 650'den fazla kişi öldü.

Buna ilave olarak, Hamas’a karşı savaşan silahlı Filistinli milis gruplar da ortaya çıktı ve bunlar, birkaç haftadır İsrail ordusu tarafından kontrol edilen bir bölge olan Gazze Şeridi'nin güneyindeki Refah'ın doğusunda bulunan bölgede konuşlanmış bulunuyorlar. Bu milisler, “Terörle Mücadele Birliği” veya silahlı grubu yöneten kişiye atfen “Yasir Ebu Şebab Grubu” olarak biliniyor. İsrail medyası, grubun İsrail ve Filistinli taraflarca desteklendiğini bildirdi, Ebu Şebab ise Wall Street Journal'a verdiği röportajda bu iddiayı reddetti.

İsrail'in Hamas’ın gerek askeri kanadı olan Kassam Tugayları'na gerekse İçişleri Bakanlığı'na bağlı polis kuvvetlerine mensup askeri unsurlarını yoğun bir şekilde hedef alması, İsrail ordusunun Gazze sakinlerine zorunlu tahliyeyi dayatması, Gazze Şeridi'nin 365 kilometrekarelik alanının yüzde 80'inden fazlasının kontrolünü ele geçirmesi ile birlikte, Hamas’ın iç güvenlik kontrolü azaldı. Gazze'deki önde gelen ailelere ait çeşitli gruplar arasında silahlanma yaygınlaştı. Bunlar yardım tırlarını gasp ettiler ve çaldıkları malları pazarlarda Gazzelilere normal fiyatlarının 300 ila 500 katı fiyatlara sattılar.

Haziran ayının ikinci yarısından itibaren, 2007'den beri silah zoruyla dayattığı Gazze Şeridi üzerindeki kontrol ve otoritesini kaybetmesi anlamına gelen, güvenlik gücünün zayıfladığını hissetmesiyle birlikte Hamas, yönetimini sessizce yeniden yapılandırdı. Şarku’l Avsat’ın al Majalla dergisinden aktardığı analize göre adının açıklanmasını istemeyen Hamaslı bir yetkili; “Hamas, açıklanmayan kararlarla kendisine bağlı iki yeni vali (biri eski bir güvenlik görevlisi) atadı. İsrail tarafından öldürülenlerin yerine yeni güvenlik liderleri belirledi” bilgisini verdi.

Kaynak, “Bazıları Hamas'ın bittiğini ve İsrail suikastları ile Gazze'nin geniş alanları üzerindeki kontrolü sonucunda iktidardan düşeceğini sanıyor. Ancak hareket her zaman kendini yeniden yapılandırarak, yönetim ve güvenlik kontrolünü dayatarak herkesi şaşırttı. İşgalin, varlığını ortadan kaldırma hedefine ulaşmasına da izin vermeyecek” değerlendirmesinde bulundu.

Gazze'deki hükümet atamalarına paralel olarak, “Delici Ok” adı verilen ve varlıklarını üç merkezi bölgede yoğunlaştıran silahlı gruplar da yaygınlaştı. Bu bölgeler, Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'un güney-orta bölgesi, Gazze Şeridi'nin merkezi bölgesi Nuseyrat Kampı ve Deyr el-Belah şehri, Gazze Şeridi'nin kuzeyindeki Gazze Şehri'nin kuzeybatı ve orta bölgesidir. Bu gruplar, siyah giyinen, maske takan, silah ve sopa taşıyan yirmili yaşlarının başındaki genç erkeklerden oluşuyor. Yardım tırlarını gasp etmeye ve çalmaya çalışan çeteleri ve haydutları hedef alıyorlar.

Delici Ok grubu, 2006 yılında Hamas ve İslami Cihat'ın askeri kanatlarını da kapsayacak şekilde kurulan Filistin Direniş Grupları Ortak Harekât Odası'na bağlı. Oda, Hamas'ın askeri kanadı olan İzzeddin Kassam Tugayları başta olmak üzere, Filistinli direniş örgütlerinin 12 silahlı kanadını bünyesine kattıktan sonra 2018 yılında yeniden oluşturuldu ve canlandırıldı.

Grubun operasyonları son günlerde varlığını dayatma ve göreceli olarak güvenliği sağlama amacıyla gelişti. Delici Ok’un operasyonlarına ait onlarca video dolaşıma sokuldu ve bunlarda, Gazze Şeridi'nde yakın zamanda silahlanan ailelere mensup kişilerin kurşuna dizilerek infaz edilmesi de dahil olmak üzere hırsız çetelerinin dövüldüğü ve dağıtıldığı görülüyor. Bu uygulama, aşiretlerin, sivil bir yargılama olmaksızın hırsızlık suçlamasıyla öldürülen üyeleri için intikam talep eden açıklamalar yapmasına yol açtı.

Bütün bunlar, İsrail ordusunun tüm Filistin güvenlik güçleri unsurlarını hedef almaya devam ettiği sırada yaşandı. Nitekim yardım tırlarını korumaya çalışırken veya hırsızlara ve haydutlara kurdukları pusular sırasında “Delici Ok” unsurlarını hedef aldı ve bazılarını öldürdü. Delici Ok güçleri ise çalmaya ve hatta fiyatları yükseltmeye çalışan herkesi daha güçlü ve sert bir şekilde cezalandırarak bu saldırılara karşılık verdi. Piyasada sınırlı miktarda bulunan temel gıda maddelerini, yaklaşık 650 gündür devam eden savaştan psikolojik ve mali olarak bitkin düşmüş, ailelerinin ihtiyaçlarını karşılamak isteyen sıradan vatandaşların satın alamayacağı fiyatlarla satın alıp sattıkları için kendilerine doğrudan tehditler yöneltilen bir dizi esnafı, dükkanlarını kapatmaya zorladı.

Bazıları Hamas'ın bittiğini ve İsrail suikastları ile Gazze'nin geniş alanları üzerindeki kontrolü sonucunda iktidardan düşeceğini sanıyor. Ancak hareket her zaman kendini yeniden yapılandırarak, yönetim ve güvenlik kontrolünü dayatarak herkesi şaşırttı.

Hamas ve İsrail arasında önümüzdeki günlerde ateşkese varılmasının yakın olduğu konuşulurken, Delici Ok, kanun kaçağı olarak sınıflandırdığı Yasir Ebu Şebab Grubu gibi silahlı grupları tehdit eden bir bildiri yayınladı. Ayrıca, son haftalarda ortaya çıkan silahlı aileleri tehdit etti. Güvenlik ve kontrolü sağlamak için ateşkes döneminde hırsızları, çeteleri, haydutları ve tekelleşen büyük tüccarları takip etme ve hesap sorma ile tehdit etti.

Yukarıdaki tüm saha verileri göz önüne alındığında, Hamas'ın ateşkes ışığında savaşı kalıcı olarak sona erdirmek, İsrail’in askeri operasyonlarını, liderlerini ve üyelerini hedef almasını durdurmak için nihai çözümü, müzakere etmeyi seçtiği anlaşılıyor. Hamas, İsrail ordusunun geçen mart ayındaki sınırlara kadar geri çekilmesini şart koşuyor. Bu, ordunun güney, doğu ve kuzey sınırları boyunca 700 ila 1.000 metre derinliğe çekilmesi anlamına geliyor. Geri çekilme, Hamas’a 60 gün içinde serbestçe faaliyet gösterip, hareket etmesine ve güvenliği sağlamasına olanak tanıyacak. Böylece, iki yıllık soykırım savaşının ardından Gazze Şeridi'nde hükümet ve askeri olarak varlığını kanıtladıktan sonra, diğer tarafa -ABD tarafından desteklenen İsrail'e- kendi koşullarını dayatmaya çalışacak.

fgthy
İsrail’de askeri araçlar, İsrail ile Gazze arasındaki sınırın yakınında duruyor, 7 Temmuz (Reuters)

Hamas, üyelerinin kararlılığına, yaşamak için en temel ihtiyaçlarını, çocuklarını, mallarını ve işlerini kaybeden Gazze sakinlerinin fedakarlıklarına güveniyor. Ayrıca elinde kazançlı bir kart olan İsrailli rehinelerin veya onlardan geriye kalanların bulunmasına güveniyor. Ancak bir rehine takası gerçekleşirse ve bu kartını kaybederse, İsrail'in 60 gün geçtikten sonra savaşa geri dönmemesini nasıl garantiye alacak? İsrail ve ABD'nin kalıcı bir ateşkes için ön koşul olarak iktidardan vazgeçmesi ve tüm silahlarını teslim etmesi konusundaki ısrarı göz önüne alındığında, yönetiminin devamını nasıl sağlayacak ve savaşta yıkılanları yeniden inşa etme aşamasını nasıl başlatacak?

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.