عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Şah Rıza Pehlevi'nin eşine övgüde bulunan Hamaney’in yeğeni gözaltına alındı

Aktivist Farideh Moradkhani ve Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin eşi Farah Pehlevi ile çevrimiçi bir görüşme gerçekleştirirken (YouTube)
Aktivist Farideh Moradkhani ve Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin eşi Farah Pehlevi ile çevrimiçi bir görüşme gerçekleştirirken (YouTube)
    Londra/Şarku'l Avsat
TT
TT

Şah Rıza Pehlevi'nin eşine övgüde bulunan Hamaney’in yeğeni gözaltına alındı

Aktivist Farideh Moradkhani ve Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin eşi Farah Pehlevi ile çevrimiçi bir görüşme gerçekleştirirken (YouTube)
Aktivist Farideh Moradkhani ve Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin eşi Farah Pehlevi ile çevrimiçi bir görüşme gerçekleştirirken (YouTube)

İran Dini Lideri Ali Hamaney’in yeğeni Farideh Moradkhani hakkında gözaltı emri verildi. Moradkhani’nin kardeşi ve aktivistlerin bildirdiğine göre söz konusu gözaltı emri eski İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi'nin eşi Farah Pehlevi’ye övgüde bulunduğu çevrimiçi bir görüşmeye katıldıktan aylar sonra verildi.
İran İnsan Hakları Aktivistleri Ajansı'nın (HRANA) haberine göre idam cezasına karşı çıkan bir aktivist olan Farideh Moradkhani, 13 Ocak Perşembe günü evine giderken gözaltına alındı. Ardından güvenlik güçleri evinde bir arama gerçekleştirip kişisel eşyalarına el koydu.
AFP’nin dünkü haberine göre Moradkhani’nin, şu an İstihbarat Bakanlığı tarafından yönetilen Evin Cezaevi’nin kötü üne sahip olan 209 nolu koğuşunda olduğu düşünülüyor. Hamaney’in kız kardeşinin kızı olan Farideh Moradkhani’nin ani gözaltı nedeni hakkında ayrıntıya yer verilmedi.
Ancak sosyal medya kullanıcıları, Moradkhani’nin, 2021 yılının Ekim ayında yapılan bir çevrimiçi görüşmede 1979 yılında gerçekleştirilen devrimle görevden alınan Şah Muhammed Rıza Pehlevi’nin dul eşi Farah Diba’ya övgüde bulunduğuna işaret etti.
Moradkhani, söz konusu görüşmede Şah döneminde ‘Şahbanu’ (Shahbanu) olarak bilenen Farah Pehlevi’ye ‘Sevgili Kraliçe’ şeklinde hitap etmiş ve İran kültürünün ‘kalkınmasına’ liderlik etmek üzere ülkeye dönme davetinde bulunmuştu.
Söz konusu görüntülü konuşma şu an Fransa’da ikamet eden Pehlevi’nin doğum günü vesilesiyle gerçekleştirilmişti.
Farideh’in kardeşi Muhammed Moradkhani, geçtiğimiz Pazar günü Londra merkezli Iran International TV'ye yaptığı açıklamada güvenlik güçlerinin Moradkhani'yi geçtiğimiz Perşembe günü gözaltına aldığını söylemişti. Kardeş Moradkhani yaptığı açıklamada, “Çok endişeliyiz (kendisinden) haber alamıyoruz. Şimdi Tahran'da İstihbarat Bakanlığı'nın kontrolündeki Evin Hapishanesi'nde olduğunu biliyoruz” dedi.
Farideh Moradkhani, 1980’lerde ailesiyle arası bozulan, İran’la savaşın zirvesindeyken ve eşi muhalif din adamı Ali Tehrani’ye katılmak üzere Irak’a kaçan Hamaney’in kız kardeşi Badri’nin kızı.
AFP’nin haberine göre Hameney’in üç erkek kardeşi var. Oğullarından biri olan ve 2019 yılından beri ABD’nin yaptırımları altında bulunan Mojtaba Hamaney, dini liderin ofisindeki çalışmaları nedeniyle İran'ın en güçlü isimlerinden biri olduğu düşünülüyor.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

ABD'nin İran'a saldırısı, Tahran’ın nükleer silah edinme çabalarını güçlendirecek mi yoksa engelleyecek mi?

ABD Başkanı Donald Trump ve İran Dini Lideri Ali Hamaney (AFP)
ABD Başkanı Donald Trump ve İran Dini Lideri Ali Hamaney (AFP)
TT
TT

ABD'nin İran'a saldırısı, Tahran’ın nükleer silah edinme çabalarını güçlendirecek mi yoksa engelleyecek mi?

ABD Başkanı Donald Trump ve İran Dini Lideri Ali Hamaney (AFP)
ABD Başkanı Donald Trump ve İran Dini Lideri Ali Hamaney (AFP)

Herhangi bir ülkenin nükleer silah sahibi devletler kulübüne girmesinin üzerinden neredeyse yirmi yıl geçti. ABD Başkanı Donald Trump, geçtiğimiz hafta sonu İran'ın üç nükleer tesisini bombalayarak bu kapıyı kapalı tutma sözü verdi.

Trump'ın önleyici saldırısının, özellikle de saldırıdan ve ardından gelen kırılgan ateşkesten bu kadar kısa bir süre sonra, ülkeleri nükleer silah edinmekten caydırmada başarılı olup olmayacağını tahmin etmek zor. Ancak İran ve diğer ülkelerin, Beyaz Saray'ın amaçladığından çok farklı bir sonuca varacaklarına dair endişeler artırıyor.

Nükleer bomba sahibi olan son ülke Kuzey Kore daha önce hiç böyle bir saldırıyla karşılaşmamıştı. Nükleer programını sökme taleplerine yıllarca karşı koyduktan sonra Kuzey Kore artık büyük ölçüde kabullenilmiş durumda. Trump, Kuzey Kore lideri Kim Jong-un ile dostane mesajlar paylaştı ve bir anlaşma müzakere etmek için onunla iki kez görüştü.

Eski ABD Başkanı Barack Obama döneminde İran'la müzakerelerde bulunan silah kontrol uzmanı Robert J. Einhorn New York Times'a verdiği demeçte, “İran'ın küçük bir nükleer cephaneliğe sahip olma riski geçen haftaki olaylardan önce olduğundan daha yüksek” dedi. Einhorn, İran'ın nükleer bomba üretmek için acele etse bile büyük engellerle karşılaşacağını, özellikle de ABD ve İsrail'in böyle bir hamleyi tespit etmeleri halinde tekrar saldıracaklarını bildiğini söyledi.

Yine de nükleer silah sahibi süper güçlerin (ABD, Rusya ve Çin) komşularına karşı giderek daha güvenilmez ve hatta saldırgan olduğu bir dünyada nükleer silahların yayılmasının mantığı büyük önem taşıyor. Analistler, nükleer silah sahibi olmayan devletlerin İran'ın durumunu izlediklerini ve bundan ne gibi dersler çıkarmaları gerektiğini hesapladıklarını söylüyorlar.

Kuzey Kore'yi nükleer programından vazgeçirmek için 2007 ve 2008 yıllarında Pyongyang'la uzun süren ve başarısızlıkla sonuçlanan görüşmeleri yürüten Christopher R. Hill, “Kuzey Kore kesinlikle nükleer silahlara sahip olduğu günden pişmanlık duymuyor” dedi.

Hill, nükleer bombanın cazibesinin ABD'nin müttefikleri için daha da güçlendiğini, ancak şimdi karşılarında ittifakları ‘Önce Amerika’ vizyonuyla uyumsuz gören Trump'ın olduğunu söylüyor. Demokrat ve Cumhuriyetçi başkanlar döneminde Güney Kore, Irak, Polonya ve Sırbistan'da ABD büyükelçisi olarak görev yapan Hill şu ifadeleri kullandı: “Amerikan nükleer şemsiyesini üstlenme konusunda çok temkinli olurdum. Japonya ve Güney Kore gibi ülkeler ABD'ye güvenip güvenemeyeceklerini sorguluyorlar.”

Yeni seçilen Devlet Başkanı Lee Jae-myung'un Kuzey Kore ile ilişkileri geliştirme sözü vermesine rağmen Güney Kore'de nükleer silahların geliştirilmesine yönelik destek arttı. Eski ABD Başkanı Joe Biden 2023 yılında, kısmen kendi nükleer silah yeteneklerini geliştirmek isteyen Güney Koreli siyasetçi ve bilim adamlarını engellemek amacıyla, Seul'ü ABD ile nükleer planlamaya daha fazla dahil etmek için bir anlaşma imzaladı.

vfbghjuk
İsfahan'daki bir nükleer tesis, 20 Kasım 2004 (Arşiv – AFP)

Japonya'da kamuoyu, ABD'nin 1945'te Hiroşima ve Nagazaki'ye attığı atom bombalarının bir mirası olarak uzun süredir nükleer silahsızlanmadan yana. Ancak Japonya, bazı NATO ülkelerinin yaptığı gibi, ABD'nin nükleer silahlarını kendi topraklarında depolamayı tartışmaya başladı. Eski Başbakan Şinzo Abe, Ukrayna'nın Sovyet döneminden kalma bombalarının bir kısmını saklamış olması halinde Rus işgalini önleyebileceğini söyledi.

Rusya-Ukrayna çatışmasının başlarında Devlet Başkanı Vladimir Putin'in taktik nükleer silah kullanma tehditleri, Biden yönetiminin Ukrayna ordusunu ne kadar agresif bir şekilde silahlandıracağı konusunda tereddüt etmesine yol açtı. Bu aynı zamanda diğer revizyonist güçlerin komşularını korkutmak için ‘nükleer şantaj’ kullanabileceklerine dair korkuları da derinleştirdi.

Ukrayna'dan çıkarılacak ders şu olabilir: “Eğer nükleer silahlarınız varsa, onları elinizde tutun. Henüz sahip değilseniz, özellikle de müttefikiniz olarak ABD gibi güçlü bir savunucunuz yoksa ve büyük bir ülkeyle savaşa yol açabilecek bir anlaşmazlığınız varsa, nükleer silah edinin.”

efrty6u
ABD saldırılarının ardından İran'ın orta kesimindeki İsfahan uranyum zenginleştirme tesisi (AFP)

Ancak bölgesel silahlanma yarışına dair tüm tahminlere rağmen bu henüz gerçekleşmedi. Uzmanlar bunun, nükleer silahların yayılmasını önleme politikalarının başarısının yanı sıra nükleer silah edinmeye çalışan devletlerin çalkantılı geçmişinin de bir kanıtı olduğunu ifade ediyor.

New York Times'a göre Irak, Suriye ve Libya'nın nükleer silah edinmeye yönelik programları diplomasi, yaptırımlar ya da askeri güç yoluyla ortadan kaldırıldı. Muammer Kaddafi, halk ayaklanmasının ardından NATO destekli bir askeri operasyonla hükümetinin devrilmesinden sekiz yıl sonra, 2003 yılında kitle imha silahlarından vazgeçti.

İran'ın bomba yapmaktan kaçınırken agresif bir şekilde uranyum zenginleştirme stratejisi de sonunda onu korumadı. Clinton ve Obama yönetimlerinde silah danışmanı olarak görev yapan ve Brandeis Üniversitesi'nde Crown Ortadoğu Çalışmaları Merkezi Direktörü olan Gary Samore şunları söyledi: “Her ne kadar insanlar İran'ı bir deneme tahtası olarak görse de, Trump stratejisinin askeri bir saldırıya karşı garanti olmadığını gösterdi… İsrail ve ABD'nin İran'a yönelik saldırılarının diğer ülkelerin hesaplarını nasıl etkileyeceğini belirlemek için henüz çok erken. Bu iş nasıl bitecek? Bir anlaşmayla mı sona erecek yoksa İran nükleer silah peşinde koşmaya devam mı edecek?”

Nükleer silahların yayılması uzmanları doğaları gereği endişeli. Ancak bazıları geçtiğimiz hafta yaşanan olaylarda bir umut ışığı bulmaya çalışıyor. Einhorn, Trump'ın nükleer silah sahibi bir İran'ı bombalama tehdidini hayata geçirerek, kendi nükleer kaygılarıyla yüzleşen ABD'nin müttefiklerine güven verici bir mesaj gönderdiğini söyledi. Einhorn, “Moskova, Pyongyang ve Pekin'de sadece ABD ordusunun erişim ve kabiliyetini değil, aynı zamanda Trump’ın bu kabiliyeti kullanma konusundaki istekliliğini de gördüler” şeklinde konuştu.

Diğer yandan Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), ABD saldırısından sonraki ilk saatlerde ABD tarafından saldırıya uğrayan üç İran nükleer tesisinin dışındaki radyasyon seviyelerinde herhangi bir artış tespit etmediğini açıkladı.