Cenevre’deki ABD-Rusya görüşmeleri Soğuk Savaş hayaletini yeniden canlandırıyor

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve ABD'li mevkidaşı Antony Blinken Cenevre'de (DPA)
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve ABD'li mevkidaşı Antony Blinken Cenevre'de (DPA)
TT

Cenevre’deki ABD-Rusya görüşmeleri Soğuk Savaş hayaletini yeniden canlandırıyor

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve ABD'li mevkidaşı Antony Blinken Cenevre'de (DPA)
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve ABD'li mevkidaşı Antony Blinken Cenevre'de (DPA)

Batı ve Sovyetler arasında Soğuk Savaş dönemi müzakerelerine sıklıkla ev sahipliği yapan tarafsız şehir Cenevre, potansiyel bir çatışmanın patlak verebileceği bir dönemde füzeler, nükleer silahlar ve etki alanları konularını görüşmek üzere üst düzey Rus ve ABD'li yetkililerini ağırlıyor.
İsviçre kentinde, 20. yüzyılda Doğu ve Batı arasındaki nüfuz mücadelelerine bolca atıfta bulunulurken, şehirde son günlerde şahit olunanlar II. Dünya Savaşı ile 1991'de Sovyetler Birliği'nin çöküşü arasındaki gergin dönemi hatırlatıyor. Gözlemciler kayda değer farklılıklar olduğunu belirtse de, iki rakip kamp sıklıkla karşılaşmaya başladı.
Bu bağlamda Rusya'nın Birleşmiş Milletler Daimi Temsilci Yardımcısı Dmitry Polyanski geçtiğimiz ay, bugün tanık oldukları şeyin Soğuk Savaş’ın yeni bir versiyonu olduğunu söyleyerek, bunun sorumlusunun ABD olduğunu ifade etti.

ABD Başkanı Antony Blinken, geçtiğimiz Perşembe günü Soğuk Savaş’ın sembolü haline gelen şehirlerden Berlin’de yaptığı açıklamada, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik herhangi bir işgalinin bölgeye zarar vereceği konusunda uyarıda bulundu.
O gün ve bugünlerde yaşananlar bazı noktalarda benzerlikler gösteriyor. Birincisi coğrafya… Moskova, Batı ülkelerine tekabül ediyor. Askeri bir çatışmanın büyük güçler arasında daha geniş ve daha kapsamlı bir çatışmaya dönüşme riski var.
Son yaşanan gelişmeler, Soğuk Savaş'ın zirvede olduğu gibi, iki tarafı harekete geçirdi.
ABD, Rusları Belarus’u Ukrayna'ya olası herhangi bir saldırı için üs olarak kullanmak istediğinden şüpheleniyor. Bu kapsamda ABD'nin yakın zamanda Çin'e yönelik hamlelerini artırdığı bir dönemde Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), kurulduğu 1949 yılından bu yana varlık nedenini yeniden keşfetti.
Cornell Üniversitesi Profesörü Sarah Kreps AFP’ye yaptığı açıklamada, Sovyet gizli istihbarat servisi KGB'nin eski bir ajanı olan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in güçlü adam imajını korumak için Soğuk Savaş’ın eşiğine gelen süreçte tehdit ve gözdağı uyguladığını söyledi.
Müzakerelerin yapılacağı yer, kullanılan ifadeler ve tartışılmak üzere gündeme getirilen konular, iki tarafın hassas bölgelere füze ve asker konuşlandırılmasıyla ilgili müzakerelerinin eski bir versiyonunu hatırlatıyor.
ABD eski Başkanı Donald Trump’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, “Şu anda gördüğümüz şey, 19. yüzyılın güç politikalarıyla bir tür klasik yüzleşme ve bunun bir ideoloji içerdiğini düşünmüyorum. Karşı karşıya olduğumuz acil sorun sadece Ukrayna ile ilgili değil, aynı zamanda Putin'in ya eski Sovyetler Birliği üzerinde Rus kontrolünü yeniden tesis etme ya da en azından onun üzerinde Rus hegemonyası dayatma girişimi” ifadelerini kullandı.

Rusya'nın 2008'de Gürcistan'a askeri müdahalesine ve 2014'te Ukrayna'nın Kırım Yarımadası’nın ilhakına atıfta bulunan Bolton, “Putin sabırlı ve hızlı hareket ediyor” dedi.
Aniden bir krizin patlak vermesi halinde ABD’nin uluslararası arenadan kısmen çekilebileceğine dikkati çeken Bolton, ayrıca Biden’ın ABD’yi doğrudan yeni bir çatışmaya sokma niyetinde olmadığını söyledi.
Soğuk Savaş’ta olsak veya olmasa da stratejik bahisler değişmedi. O dönem nükleer silahlar vardı ve caydırıcılık için işe yaradı. Kreps’e göre, her iki tarafta nükleer bir savaş başlatmak istemedi çünkü böyle bir savaşı kimse kazanamaz.



Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
TT

Komutanı tarafından Gazze'ye girmeye zorlanan İsrail askeri intihar girişiminde bulundu

Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)
Geçtiğimiz nisan ayında Kudüs'teki askeri mezarlıkta bir askerin mezarına bayrak diken İsrail askeri (Reuters)

İsrail medyası, Gazze Şeridi'ne yönelik savaşın zorlukları nedeniyle sadece bir hafta içinde dört İsrail askerinin intihar ettiğini bildirdi. İsrail Kamu Yayın Kuruluşu KAN, komutanlarının sorumsuz davranışlarına karşı çıkan birlikteki arkadaşlarının uyanıklığı olmasaydı neredeyse listeye katılacak olan beşinci bir askerin hikayesini açıkladı.

Muhabir Carmela Menashe, askerlerden alıntı yaparak, arkadaşlarının ‘Gazze'ye girmeyi reddettiğini, ancak komutanının onu zorladığını, bunun üzerine askerin silahın namlusunu ağzına dayadığını ve kendini vurmakla tehdit ettiğini, bunun üzerine komutanın onu hafta sonu izninden men ederek cezalandırmaya karar verdiğini’ anlattı.

dfgthy
Meslektaşlarının cenaze töreni için mezarlığa giden yaralı İsrail askerleri, 8 Temmuz 2025 (AP)

İsrailli muhabire göre, ‘asker başlangıçta kabul etti ve Gazze'ye girdi. Ancak sonra geri döndü ve tekrar dışarı çıkmak istedi; komutana orada kalamayacağını açıklamaya çalıştı. Komutan onu hafife aldı ve onu başka cezalarla tehdit etti. Birlikteki arkadaşları son anda devreye girerek intihar etmesini engelledi ve onu psikolojik destek subayıyla görüşmeye zorladı.’

Psikolojik destek subayı, askerin durumunun Gazze Şeridi'ne girmesine izin vermediğine karar vererek onu birlik dışında tedavi görmesi için göndermiş; psikolojik durumunun ciddi olduğu teşhis edilmiş ve askerin ordudan tamamen terhis edilerek tedavi altına alınmasına karar verilmiş.

Muhabir, “Askerin durumu benzersiz değil; savaş binlerce askeri travmatize ediyor. Zamanında gerekli tedaviyi görmeyenler kendilerini ciddi bir depresyon içinde buluyor ve bu da aşırı durumlarda intihara yol açabiliyor” dedi.

4 asker intihar etti

Tel Aviv medyası sadece geçen hafta dört askerin intihar ettiğini ve savaşın başladığı 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana intihar eden asker sayısının 44'e yükseldiğini duyurdu.

İntihar eden askerlerin çoğunluğunun aktif görevdeki yedek askerler olduğunu belirten Haaretz gazetesi, İsrailli askeri kaynaklara dayandırdığı haberinde intihar eden askerlerin büyük bir kısmının savaş sırasında psikolojik durumlarını önemli ölçüde etkileyen durumlara maruz kaldıklarını aktardı.

xcvfgbh
Temmuz 2025'te Gazze Şeridi'nde öldürülen meslektaşlarının cenaze töreninde ağlayan İsrailli askerler (AFP)

Gazete, orduda aktif görevde olan İsrailli askerlerin intihar oranlarının önceki yıllara göre artış gösterdiğini doğruladı.

Kaynaklar, intiharların bazen iç raporlarda ‘çatışma dışı ölüm’ veya ‘soruşturma altındaki durumlar’ gibi muğlak etiketler altında kategorize edilmesi nedeniyle gerçek sayının daha yüksek olabileceğini tahmin ediyor.

Şarku’l Avsat’ın Haaretz'den aktardığına göre İsrail ordusu, 2024 yılının başından bu yana yaklaşık bin 600 askerin travma sonrası stres semptomlarından mustarip olduğunu kabul ediyor ve bu da yaklaşık 250 askeri ruh sağlığı nedenleriyle terhis etmesine neden oldu.

Veriler intihar eden askerlerin çoğunun geçtiğimiz mart ayında yeniden başlayan savaştan bu yana çatışmaların devam ettiği Gazze'deki çatışmalara katıldığını gösteriyor.

cdfgthy
Temmuz ayında Gazze'de öldürülen bir İsrail askerinin cenaze töreninden (EPA)

Cepheden dönen askerlerin psikolojik olarak yalnızlaştığı ve özellikle muharebe tugaylarına yeni katılanlar ile dışlanmış sosyal sınıflara mensup askerlere yeterli psikolojik bakım sağlanmadığı belirtiliyor.

Ordu, sahadan dönen askerlerle ilgili sessiz bir iç krizle karşı karşıya; bu askerler fiziksel yaralanmaların ötesinde derin psikolojik yaralar da taşıyor ve bu da bazılarının son bir kaçış olarak intiharı seçmesine neden oluyor.

Gözlemciler Gazze savaşının sadece Filistinlileri tüketmekle kalmadığını, aynı zamanda İsrail'in iç cephesinde de giderek artan bir çatlağa neden olduğunu, askerlerin karada savaşırken psikolojik kaderlerinin havada asılı kaldığını düşünüyor.