عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Guterres, Afganistan'ın ‘buzdan bir cehenneme’ dönüşeceği konusunda uyardı

Aileler ısınmak için mallarını yakıp yiyecek almak için çocuklarını satıyor

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres (AP)
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres (AP)
    Washington/ Ali Barada
TT
TT

Guterres, Afganistan'ın ‘buzdan bir cehenneme’ dönüşeceği konusunda uyardı

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres (AP)
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres (AP)

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, sert kış koşulları ışığında milyonlarca Afgan'ın yaşamının ‘buzdan bir cehenneme’ dönüşmesi konusunda uyarıda bulunup, uluslararası toplumu Afganistan'dan ‘kitlesel bir göç’ endişesi içinde hayat kurtaran insani yardımları yoğunlaştırmaya çağırdı. Taliban’a her genç kız ve kadının temel insani haklarını tanıyarak, uluslararası güveni kazanmak için çaba gösterme çağrısında bulundu.
Uluslararası örgütün Genel Sekreteri, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) bir oturumunda yaptığı konuşmada, Taliban’ın geçtiğimiz Ağustos ayında Afganistan’ın kontrolünü ele geçirmesinden altı ay sonra bugün, oradaki günlük yaşamın bir buzdan bir cehenneme dönüştüğüne dikkat çekti. Afganların ‘kuvvetli rüzgarlar, soğuk ve karla kaplı başka bir sert kışın pençesinde’ olduğunu söyleyen Guterres, ailelerin çadırlarda plastik örtülerin altında yaşadıklarını, ısınmak için eşyalarını bile yaktıklarını belirtti. Afganların sadece koronavirüs (Kovid-19) salgınının değil ayrıca kızamık, ishal ve hatta çocuk felci gibi önlenebilir ölümcül hastalıkların tehdidiyle karşı karşıya olduğunu söyledi. Afganların yarısından fazlasının ‘ağır düzeyde açlıkla karşı karşıya’ olduğuna dikkati çeken Guterres ‘bazı ailelerin yiyecek almak için çocuklarını sattığına’ dikkati çekti. BM Genel Sekreteri, ‘kadın aktivistlerin keyfi tutuklamaları ve kaçırılmaları’ hakkındaki son raporlarla ilgili ‘derin endişeyi’ dile getirerek serbest bırakılmalarını talep etti. ‘Hayat kurtarmak için insani operasyonları genişletmek’ için çağrıda bulundu. Bunun normal insani çağrının çok ötesinde olduğuna dikkat çekti. BMGK’yı ‘donmuş döviz rezervlerini serbest bırakmanın ve Afganistan Merkez Bankası'nı yeniden devreye sokmanın yollarını bulmaya’ çağırdı. ‘Afgan ekonomisinin çöküşünün, ülkeden kaçmak için toplu bir göçe yol açabileceği’ konusunda uyardı. ‘Güvenliği güçlendirmenin ve terörle mücadelenin çok önemli olduğunu’ vurguladı. ‘Afganistan'ın çok uzun zamandır terörist gruplar için verimli bir zemin olduğunu’ hatırlattı. Taliban'ı ‘bu fırsatı değerlendirip, her kız ve kadının temel insan haklarını tanıyarak ve koruyarak uluslararası güven ve iyi niyet kazanmaya’ çağırdı.
BM Afganistan Özel Temsilcisi Deborah Lyons, bir video kaydından “İnsani ihtiyaçlar acil olmaya devam ediyor” dedi. 2022 için tahmini olarak 4,4 milyar dolarlık ek insani yardıma ihtiyaç olduğunu açıkladı. Devam eden likidite krizine ve bankaların çalışamamasına işaret ederek ‘temel hizmetlerin tam olarak sunulmasını engelleyen yaptırımların’ hafifletilmesi çağrısında bulundu. Lyons, Taliban'dan ‘uluslararası toplumla gelecekteki angajman yoluna’ olan bağlılığına ilişkin ‘sadece açıklamalar değil, açık eylemler’ görmeyi umduklarını söyledi. ‘Siyasi aktörler ve sivil toplumla daha geniş kapsamlı istişarelerin bazı göstergelerine’ dikkat çekti.  Ayrıca ‘insan haklarına saygıda bozulmanın ortaya çıktığı bir ortamın zemininde ikna edici kanıtlar bulunduğunu’ vurguladı. Savaşın bittiğini, ancak barışın henüz kurulmadığı uyarısında bulundu. İnsanların gerçek ihtiyaçlarına odaklanarak, güven ve hesap verebilirlik oluşturacak şekilde yönetişim için önlemler alınması çağrısında bulundu. Kızların eğitimi de dahil olmak üzere, Taliban'ın Afganistan'daki teröristleri ve terörist grupları kontrol altına alma sözünü desteklemek için daha anlamlı eylemlerde bulunmaya çağırdı.
Lyons ayrıca İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) dışişleri bakanlarının Pakistan'daki son olağanüstü toplantısında ‘bölgedeki ülkelerin geçtiğimiz Ağustos ayından bu yana Afganistan'a karşı aldıkları temkinli ama yapıcı yaklaşım’ hakkında bir konuşma yaptı. Söz konusu toplantıda, Afganistan için bir insani yardım fonu kurulması, başına İİT’nin Afganistan Özel Elçisi olan Tarık Ali Bakhit'in atanması kararlaştırılmıştı.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

İran: Yeni bir savaşa hazırlık ve ertelenen müzakereleri bekleyiş

İkinci konu, özellikle Washington'un Fordo tesisine yaptığı saldırının sonuçlarıyla ilgili olarak Washington'a doğrudan meydan okuma politikasından uzaklaşmak şeklinde beliriyor (AFP)
İkinci konu, özellikle Washington'un Fordo tesisine yaptığı saldırının sonuçlarıyla ilgili olarak Washington'a doğrudan meydan okuma politikasından uzaklaşmak şeklinde beliriyor (AFP)
TT
TT

İran: Yeni bir savaşa hazırlık ve ertelenen müzakereleri bekleyiş

İkinci konu, özellikle Washington'un Fordo tesisine yaptığı saldırının sonuçlarıyla ilgili olarak Washington'a doğrudan meydan okuma politikasından uzaklaşmak şeklinde beliriyor (AFP)
İkinci konu, özellikle Washington'un Fordo tesisine yaptığı saldırının sonuçlarıyla ilgili olarak Washington'a doğrudan meydan okuma politikasından uzaklaşmak şeklinde beliriyor (AFP)

Hasan Fahs

13-15 Haziran tarihleri ​​arasında dünya, bölgesel ve küresel denklemlerde stratejik bir dönüşüme tanık oldu.

Bu dönüşümü, Tel Aviv'in İran rejimine karşı başlattığı savaşın güvenlik ve askeri boyutlarıyla sınırlamak zor. Aksine kendisine İran'ın çağdaş tarihinde ve küresel düzende temel ve önemli bir dönüm noktası olarak bakılmalı.

İran, üst düzey komutanları ve nükleer bilim insanları arasındaki can kayıplarına veya birçok askeri, güvenlik ve nükleer tesisinin yok edilmesinin yanı sıra, savunma sisteminin omurgasını oluşturan füzelerini hedef alan saldırılara rağmen, kendisini bu savaşın galibi olarak görüyor. Bu zafer duygusu veya galip gelme vurgusu, Tahran'ın İsrail tarafına ABD yönetimine ateşkese varılması için baskı yapmayı dayatmakta başarılı olduğuna olan inancından kaynaklanıyor. Ona göre İsrail'in pozisyonu sadece sahadaki yenilgisini değil, aynı zamanda Batı toplumunun desteğiyle bölgesel denklemlere kendini dayatmaya çalışan bir projenin yenilgisini de yansıtıyor.

İran liderliği, bahsettiği zafer duygusuna rağmen, düşündüğü tüm değerlendirmelere ve tahminlere aykırı bir şekilde beklenmedik bir stratejik sürprizle karşı karşıya kaldığını reddetmiyor. Bilhassa daha önce ABD ile dolaylı müzakerelere giriştiği diplomatik süreç, İran diplomasisi veya Dışişleri Bakanlığı’nın Batı başkentleriyle diyalog için yürüttüğü çabalar, komşu ülkelerle, özellikle de Körfez başkentleriyle karşılıklı mesajlar ve hızlanan koordinasyon ışığında, İran liderliği böyle bir şeyi beklemiyordu.

İran şu anda savaşın sona ermesini resmi olmayan bir ateşkes olarak ele alıyor. Bu nedenle, tüm yeni askeri lider kadrosunun yeni bir İsrail saldırısı olasılığına ilişkin değerlendirmelerinden bahsetmeleri, herhangi bir saldırıya hızlı bir şekilde yanıt vermek için tamamen hazır ve teyakkuz halinde olduklarını söylemeleri doğal.

Rejim ve askeri kurumunun yaşadığı askeri teyakkuz hali, Tel Aviv ile yeni bir çatışma olasılığıyla sınırlı değil. Aksine, doğrudan ve kapsamlı bir Amerikan katılımına ilişkin ciddi değerlendirmelerle daha karmaşık bir boyutu bulunuyor. Zira Amerikan katılımı, rejimi en azından geride kalan siyasi, güvenlik ve askeri güç ve yeteneklerini veya en kötü ihtimalle tüm rejimi çökertecek gerçek bir varoluşsal meydan okuma ile karşı karşıya bırakıyor.

Askeri ve güvenlik alanındaki hazırlıklara, rejimin yaşadığı gerginlik durumuna ek olarak, siyasi boyut da teyakkuz halinde. Yeni aşamanın boyutlarını, ufuklarını ve bu savaştan kaynaklanan gelişmelerle nasıl başa çıkılacağını ölçmeye çalışıyor. Ayrıca, olumsuz sonuçların ve kendisine sert bir çözüm dayatmak konusunda rejimin karşılaşabileceği uluslararası ve Amerikan baskılarının önünü kesmek için bu gelişmeleri kullanmayı amaçlıyor.

Buradan hareketle, İran'daki yeni aşamanın, özellikle siyasi düzeyde, müzakere masasına ve diyaloğa geri dönme çağrılarıyla nasıl başa çıkılacağı konusunda zor ve sert kararlarla dolu, oldukça karmaşık bir aşama olacağı söylenebilir. Bu aşama, rejimin siyasi tarafının vereceği kararı, İran ve bölgede tanık olunan değişikliklerle ve İsrail saldırısından kaynaklanan farklı ilişkilerin doğasıyla nasıl başa çıkacağını görmeyi bekliyor. Çünkü İran’daki iktidar sistemi, eski politikalar artık mevcut durumun ihtiyaçlarına karşılık veremediği, bundan doğan yeni gelişmelerle başa çıkamadığı için farklı bir tür ve düzeyde yeni kararlara ve politikalara geçiş yapma zorluğuyla karşı karşıya kalacaktır.

İran liderliği, “karanlık İsrail bilim tüneli”nden çıktığına ve ağır bir stratejik sürpriz yaşadığına inanıyor. Rejimi neredeyse bütünüyle devirebilecek, devrilmesine giden yolu açabilecek böylesine geniş ve karmaşık bir saldırıya maruz kalma olasılığını göz ardı ettiği için böyle bir sürpriz yaşadığını düşünüyor. Askeri liderliğin değerlendirmeleri, rejimin büyük ve kapsamlı bir saldırıya maruz kalmayacağı yönündeki aşırı güvene dayanan iyimser değerlendirmelerdi. Bunlar, en fazla Tel Aviv'in Nisan 2024'te Isfahan eteklerindeki birkaç füze tesisini imha ettiği saldırıya benzer bir saldırıya maruz kalınacağı yönündeydi.

İran'ın askeri yeteneklerine dayanan bu güvenin, karar alma sisteminin desteğini alarak müzakere masasına giden İran hükümetinin diplomatik çabaları üzerinde olumsuz etkileri oldu. Bu nedenle, stratejik sürprizin üzerindeki etkisi daha güçlü ve öngöremediği veya olumsuz etkilerinden ve yansımalarından kaçınamadığı bir şekildeydi. Zira bu savaştan sonra karşı karşıya kaldığı şey, önceden öngöremediği bir olay değil, tüm temel ve stratejik verilerini yeniden inşa etmesini, aldığı ağır ve derin darbenin neden olduklarını onarmasını gerektiren bir dönüşüm.

İran liderliğinin yeni aşamada benimsemeye çalıştığı siyasi yol, iki konunun altını çizerek diplomasi ve müzakere sürecinin korunmasını göz önünde bulunduruyor. Birinci konu, Tahran'ın kendi koşullarına, Washington'un müzakereleri yeniden baltalamayacağına dair uluslararası ve Amerikan garantilerine dayanarak müzakere masasına geri dönmeye hazır olduğudur. Keza herhangi bir yeni uzlaşı, uluslararası hukuk çerçevesinde İran'ın kendi topraklarında bir uranyum zenginleştirme döngüsüne sahip olma hakkını garanti altına almalıdır. İkinci konuya gelince, özellikle Fordo tesisine yönelik saldırının sonuçları konusunda Washington'a ve saldırının tesisin tamamen yok olmasına neden olduğu, İran nükleer programını sona erdirdiği konusunda direten ABD Başkanı Donald Trump'a doğrudan meydan okuma politikasından uzaklaşma şeklinde belirmektedir. Bu yolun ana hatları, Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi ve hükümet sözcüsü Fatma Muhacerani de dahil olmak üzere bazı İranlı yetkililerin, bu tesisin ve nükleer programın, boyutunu veya yerini belirtmeden, ciddi ve yıkıcı kayıplar yaşadığını kabul etmesiyle belirginleşti. Bu tutum, pozisyonları uzlaştırmak için bir açılım oluşturabilir, şu anda bu pozisyonlar netleşene kadar ertelenen müzakere masasına geri dönmenin önünü açabilir ve tırmanmaya devam ederse yeni bir çatışmaya yol açabilecek gerginlik durumunu sona erdirebilir.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.