Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve NATO, Rusya'nın Ukrayna ve NATO konusundaki güvenlik taleplerine resmi olarak olumsuz yanıt verdi. Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi durumunda, Batı'nın Rusya'ya ve Devlet Başkanı Vladimir Putin’e yönelik uygulayacağı yaptırımlar ve ağır sonuçları hakkındaki spekülasyonlarda artış yaşandı.
Her ne kadar ABD’nin tek taraflı yaptırımlarının, (Kuzey Kore ve İran örneklerinde olduğu gibi) oldukça etkili olduğu kanıtlanmış olsa da, ABD Başkanı Joe Biden yönetimi, Avrupa Birliği ülkeleri ve dünya genelindeki müttefiklerinin de muhtemel yaptırımlara iştirak etmesinin daha yıkıcı sonuçlar doğuracağını öngörüyor. ABD, Rus ordusunun devasa askeri yeteneklerine kıyasla zayıf olan Ukrayna ordusuna askeri teçhizat ve silah yardımı yapıyor. Müttefiklerinin de bu minvalde askeri yardımlarda bulunmasını istiyor. Rusya Ukrayna içlerinde askeri harekata başlaması durumunda sert finansal, ekonomik ve teknolojik yaptırımlara maruz kalacak. Bu yaptırımların Devlet Başkanı Vladimir Putin ve yakın çevresini de kapsayacak olması kuvvetle muhtemel.
Her ne kadar ABD ve diğer ülkeler, bu gibi durumlarda yapacakları hamleleri önceden açıklamasa da Batı cephesi, Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana Avrupa'nın en kritik süreçlerinden biri olan Ukrayna krizinde, Rusya’ya muhtemel yaptırımlara dair net bir mesaj verdi. ABD’nin müttefikleriyle tartıştığı yaptırımlar arasında, Rus finans kurumlarının küresel işlemlerden izole edilmesi ve uluslararası ödeme sistemi SWIFT'ten çıkarılması, savunma ve tüketim endüstrilerinde ABD menşeli teçhizat ve teknolojinin ihracatında kısıtlamalara gidilmesi ve Ukrayna’daki muhalif güçlerin silahlandırılması yer alıyor. Rusya ordusunun Ukrayna’ya girmesi durumunda ilk saatlerde bu yaptırımlar uygulanabilir ve Rus işgaline karşı ‘gerilla savaşı’ başlatılabilir.
Rusya ABD ve NATO’dan, Berlin Duvarı’nın yıkılmasından sonra NATO’ya katılan eski Sovyetler Birliği ülkelerindeki etkinliklerini azaltmasını ve Rusya’ya tehlike arz eden füze rampalarını geri çekmesini talep ediyor. Rusya ayrıca Ukrayna’nın NATO’ya katılmasına da şiddetle karşı çıkıyor ve bunu ulusal güvenliğine tehdit olarak algılıyor. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, dün yaptığı açıklamada (Ukranya’nın NATO’ya dahil olmasıyla ilgili) ABD’nin ‘açık kapı’ politikasını sürdürdüğünü vurguladı. Rusya’nın endişelerini azaltmak için karşılıklı adımlar atılabileceğini, ancak Rusya’nın kışkırtmaları sonucu yaşanacak kazaları bahane ederek Ukrayna’ya girmesi durumunda en ağır yaptırımlarla karşılık vereceklerini belirtti.
Şu ana kadar atılan adımlar ve açıklamalar, Joe Biden’ın, Barack Obama döneminde Rusya’nın Kırım Yarımadası’nı işgal etmesine karşılık olarak uygulanan yaptırımları ‘ilkesel ve mutedil’ olarak değerlendirdiğini gösteriyor. Bu yaptırımlar Rus ekonomisine ciddi zarar vermiş ve Rus para biriminin değer kaybına yol açmıştı.
Şimdilerde Rus ekonomisi için ‘yıkıcı’ olacak yaptırım seçenekleri konuşuluyor. Biden yönetimi uygulanacak yaptırımları net olarak açıklamayarak, Putin’in tahmin etmesini bekliyor. Muhtemel seçenekler şunlar:
SWİFT sistemi
Rusya'nın uluslararası fon transferi sistemi SWIFT'ten çıkarılması ABD ve müttefiklerinin en ağır yaptırım seçeneği olarak değerlendiriliyor. Dünya genelinde bankalar aracılığıyla para transferlerinin SWIFT sisteminin tekelinde olduğu düşünülürse, böylesi bir yaptırım hamlesinde Rus ekonomisi derhal ve kalıcı olarak etkilenecektir. Rusya’nın milli gelirinin yüzde 40’tan fazlası petrol ve doğalgaz ihracatından oluşuyor. SWIFT sisteminden çıkarılması bu gelirleri elde etmesinin önünde büyük engeller doğurabilir. Moskova yönetimi 2014’te SWIFT sisteminden çıkarılmasının ‘savaş ilanı’ anlamına geleceğini açıklamıştı. Rusya, 2014'te kendi para transferi SPFS'yi (Mali Mesajlaşma Sistemi) geliştirmeye başlamış, Aralık 2017'de kullanıma açmıştı.
ABD daha önce nükleer çalışmaları nedeniyle İran’ın SWİFT sisteminden çıkarılmasını sağlamıştı. Rusya’nın sistemden çıkarılması, başta Almanya olmak üzere, ABD ve Avrupa ülkelerinin ekonomilerini de olumsuz etkileyebilir.
Dolar takası
Amerika Birleşik Devletleri’nin halihazırda Putin'e karşı kullanabileceği en güçlü ‘finansal silahlardan’ biri de Amerikan dolarına erişimini engellemek olacaktır. Dünya çapındaki finansal işlemlerin çoğu rezerv para olan Amerikan dolarıyla yapılmaktadır. ABD finans kurumları geçmişte, İran, Sudan ve diğer ülkelere karşı dolar takasını başarılı bir yaptırım aracı olarak kullandı.
İhracat kısıtlamaları
ABD yönetimi, Rusya’ya yapılan ileri teknoloji ürünlerinin ihracatında kısıtlama yapılması üzerinde çalışıldığını duyurdu. ABD yazılımıyla veya ABD yazılımına dayalı, bilgisayar çipleri gibi hassas teknoloji ve mikro elektroniklerin Moskova'ya ihracatının kısıtlanması üzerinde duruluyor. Bu durumda Rusya, akıllı telefonlar ve uçaklar için bileşenler gibi tüketici ve endüstriyel teknolojilere ulaşamayacak. Daha önce Kuzey Kore, Suriye, Küba ve İran’a benzer yaptırımlarda bulunulmuştu. Rusya’nın böylesi bir yaptırım karşısında başta Çin olmak üzere alternatif kaynaklara yöneleceği tahmin ediliyor.
Devlet tahvilleri
Biden yönetimi, geçen yıl ABD finans kurumlarının Rus devlet tahvillerini doğrudan satın almasını yasaklayarak Rusya'nın borç para alma kabiliyetini sınırlamıştı. Ancak yaptırımlar, dolaylı tahvil işlemlerinin görüldüğü ‘ikincil piyasayı’ kapsamamaktaydı. Rusya’nın Ukrayna işgali bu yaptırımdaki kapsamın genişletilmesi sonucunu doğurabilir.
Kuzey Akım-2
ABD Kongresinde Rus gazını Avrupa'ya taşımayı amaçlayan Kuzey Akım-2 boru hattı projesine yönelik yaptırım yasası tartışıldı. ABD yönetimi, Rusya'nın Avrupa'daki politik hedeflerine ulaşmak için enerji arzını kısmakla tehdit etmesine karşılık alternatif enerji aktarımı üzerinde çalışıyor. Rusya’nın Ukrayna’ya müdahale etmesi durumunda, Almanya’nın ikna edilerek Kuzey Akım-2 boru hattı projesinin işlevsizleştirilmesi hesaplanıyor.
Oligarklar ve Putin’in yakın çevresi
ABD’nin en yaygın yaptırım araçlarından biri de liderleri ve yakın çevresindeki isimleri cezalandırmaktır. Joe Biden yönetimi doğrudan Putin’e yönelik bir yaptırım ihtimalini dışlamadı. Yaptırımlar Putin, ailesi, dostları ve yönetime yakın Rus oligarklarını kapsayabilir. Hatta Vladimir Putin'in metresi olduğu iddia edilen Alina Kabayeva’ya kadar uzanabilir.
Alman ordusu (Bundeswehr) askerleri, Berlin'deki Reichstag binasının önünde düzenlenen bir askere alma töreninde saf halinde duruyorlar, 20 Temmuz 2011 (Reuters)
Fransız ordusunun yeni erleri, Marsilya yakınlarındaki Carpienne askeri üssünde bir yeterlilik eğitimi sırasında AMX tankları ile eğitim yapıyor, 15 Ekim 2001 (Reuters)
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron (ortada), Fransız Alpleri'ndeki Varces askeri üssünde yeni zorunlu askerlik hizmetini açıklayan konuşmasını yapmadan önce birlikleri denetliyor, 27 Kasım 2025 (AFP)