Koronavirüs ile mücadelenin geleceği için ‘evrensel aşı’ mı düşünülüyor?

Tayland'da bir hemşire bir kadına bir doz koronavirüs aşısı uyguluyor (DPA)
Tayland'da bir hemşire bir kadına bir doz koronavirüs aşısı uyguluyor (DPA)
TT

Koronavirüs ile mücadelenin geleceği için ‘evrensel aşı’ mı düşünülüyor?

Tayland'da bir hemşire bir kadına bir doz koronavirüs aşısı uyguluyor (DPA)
Tayland'da bir hemşire bir kadına bir doz koronavirüs aşısı uyguluyor (DPA)

Bilim insanları, yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) tüm varyantlarına karşı koruma sağlayacak bir ‘pan-koronavirüs’ aşısı üzerinde çalışıyor.
Böyle bir aşının yalnızca Kovid-19 için değil aynı zamanda bazı soğuk algınlığı ve henüz tanımlanamamış tüm koronavirüslere etki edecek olması umut veriyor.
CNN’in haberine göre, ABD Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü Direktörü Dr. Anthony Fauci, önceki gün Beyaz Saray’da yaptığı açıklamada bu tür aşıların geliştirilmesinin yıllar alacağını söyledi.
İlk olarak 1960 yılında keşfedilen ve yedi türü olan koronavirüslerin dördü soğuk algınlığına neden oluyor.

Fauci, Eylül 2020’den bu yana Alfa, Beta, Gama, Delta ve Omikron olmak üzere endişe kaynağı olan beş farklı koronavirüsün olduğunu ifade etti.

Küresel aşı, yeni varyantlarla savaşmaya yardımcı oluyor
Koronavirüs pandemisi sırasında dünya çapında virüsün birçok mutasyonu olduğu ortaya çıktı. Bu durum mevcut aşıların hastalığa karşı koruma etkinliğini azalttı. Ancak halk sağlığı yetkilileri, aşı yaptırmanın önemli olduğunu vurguluyor.

Aşılar ilk uygulandıkları dönemde yüzde 90'ın üzerinde koruma sağlıyordu, ancak yeni varyantların ortaya çıkıp bu korumayı aşmaya başlamasıyla etkileri yüzde 90'ın altına indi. Bu oran Omikron ile yüzde 66’ya düştü. Ancak ek dozlar yeni varyantlara karşı korumayı iyileştirebiliyor.

Evrensel bir koronavirüs aşısı ise stratejiyi tamamen değiştirebilir
Ulusal Sağlık Enstitüleri'ne (NIH) bağlı Ulusal Alerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü (NIAID), virüse karşı kapsamlı bir aşı geliştirmeye yönelik birden fazla proje de dahil olmak üzere koronavirüs aşı araştırmalarına en az 1,2 milyar dolarlık yatırım yaptı. Geçtiğimiz Eylül ayında NIAID, Wisconsin Üniversitesi, Brigham Kadın Hastanesi Boston ve Duke Üniversitesi olmak üzere üç akademik kuruma, birden fazla tipte koronavirüse ve türevlerine karşı koruma sağlayacak aşıları incelemek ve geliştirmek için yaklaşık 36.3 milyon dolar para verdiğini duyurdu.

Koronavirüse karşı kapsamlı bir aşının yakın zamanda mümkün olmayacağını belirten Fauci, bunun yıllar alacağını çünkü bazılarının klinik demelerin ilk aşamasında olduğunu söyledi.



En büyük kitlesel yok oluşta canlılara vaha olan bölge keşfedildi

Permiyen-Triyas yok oluşunda karada yaşayan türlerin yüzde 70'inin silindiği ancak bazı ekosistemlerin daha dirençli olduğu tahmin ediliyor (Dinghua Yang)
Permiyen-Triyas yok oluşunda karada yaşayan türlerin yüzde 70'inin silindiği ancak bazı ekosistemlerin daha dirençli olduğu tahmin ediliyor (Dinghua Yang)
TT

En büyük kitlesel yok oluşta canlılara vaha olan bölge keşfedildi

Permiyen-Triyas yok oluşunda karada yaşayan türlerin yüzde 70'inin silindiği ancak bazı ekosistemlerin daha dirençli olduğu tahmin ediliyor (Dinghua Yang)
Permiyen-Triyas yok oluşunda karada yaşayan türlerin yüzde 70'inin silindiği ancak bazı ekosistemlerin daha dirençli olduğu tahmin ediliyor (Dinghua Yang)

Çin'deki bir bölgenin, bugüne kadarki en şiddetli kitlesel yok oluştan diğer alanlara göre çok daha az etkilendiği bulundu. Bilim insanları bu bölgenin, canlılar için bir vaha görevi gördüğünü söylüyor.

Büyük Ölüm diye de bilinen Permiyen-Triyas yok oluşu yaklaşık 252 milyon yıl önce gerçekleştiğinde, denizdeki türlerin yüzde 80 ila 90'ını ortadan kaldırdığı tahmin ediliyor. 

Ancak bilinen 5 kitlesel yok oluştan en büyüğü kabul edilen bu olayda, karadaki türlerin ne kadarının silindiği konusunda fikir birliği sağlanamıyor. 

Bir teoriye göre Sibirya'daki volkanik patlamaların yol açtığı orman yangınları, asit yağmurları ve zehirli gazlar nedeniyle karasal türler de muazzam bir yıkıma uğramıştı. Güney Çin'de ve süper kıta Gondvana'daki Gigantopteris bitkilerinin, yaklaşık 252 milyon yıl önce yok olması bu iddiayı destekliyor.

Öte yandan Büyük Ölüm'den önce yaşayan bazı bitkilerin sonrasında da varlığını sürdürdüğüne işaret eden fosiller, teoriye gölge düşürüyor.

Uluslararası bir araştırma ekibi, Çin'deki Turfan-Kumul Havzası'nda fosil polen ve spor örneklerini detaylı bir şekilde analiz etti ve yeni bir tarihleme tekniği kullanarak karasal bitkilerin kitlesel yok oluştan sağ çıkabildiği bir ortamın varlığını ortaya koydu. 

Bulguları hakemli dergi Science Advances'ta dün (12 Mart) yayımlanan çalışmada, eğrelti otu çayırları ve iğne yapraklı ormanların, Büyük Ölüm'ün başlamasından 160 bin yıl öncesinden, bitiminden 160 bin yıl sonrasına kadar sürekli olarak geliştiği bulundu.

Çin Bilimler Akademisi'nden Mingli Wan, ortak yazarı olduğu çalışmanın bulguları hakkında şöyle diyor: 

Sağlam ağaç gövdeleri ve eğrelti otu saplarının varlığı, bu mikrofosillerin başka bir yerden taşınmadığını ve yerel bitki örtüsünü temsil ettiğini doğruluyor.

Bilim insanları bazı türlerin soyunun tükendiğini ancak bölgedeki spor ve polen türlerinin yok olma oranının sadece yüzde 21 olduğunu saptadı.

Yeni çalışmada ayrıca bölge ekosisteminin kitlesel yok oluşun ardından diğer yerlere kıyasla 10 kat daha hızlı toparlandığı tespit edildi. 

Bölgenin kısmen nemli ve yağışlı ikliminin bu dayanıklılığa zemin hazırladığı ve bitki örtüsünün göç eden hayvanlara destek sağladığı tahmin ediliyor. Bilim insanları bölgenin Büyük Ölüm'den sadece 75 bin yıl sonra hem etçil hem otçul olmak üzere çeşitli türlerin yaşadığı bir ortam sunduğunu belirtiyor.

Makalenin bir diğer yazarı Feng Liu "Bu durum, yerel iklim ve coğrafi faktörlerin şaşırtıcı direnç noktaları yaratabileceğini göstererek küresel çaptaki çevresel değişimler karşısında koruma çabalarına umut veriyor" diyor. 

Independent Türkçe, Popular Science, Interesting Engineering, Science Advances