Koronavirüs ile mücadelenin geleceği için ‘evrensel aşı’ mı düşünülüyor?

Tayland'da bir hemşire bir kadına bir doz koronavirüs aşısı uyguluyor (DPA)
Tayland'da bir hemşire bir kadına bir doz koronavirüs aşısı uyguluyor (DPA)
TT

Koronavirüs ile mücadelenin geleceği için ‘evrensel aşı’ mı düşünülüyor?

Tayland'da bir hemşire bir kadına bir doz koronavirüs aşısı uyguluyor (DPA)
Tayland'da bir hemşire bir kadına bir doz koronavirüs aşısı uyguluyor (DPA)

Bilim insanları, yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) tüm varyantlarına karşı koruma sağlayacak bir ‘pan-koronavirüs’ aşısı üzerinde çalışıyor.
Böyle bir aşının yalnızca Kovid-19 için değil aynı zamanda bazı soğuk algınlığı ve henüz tanımlanamamış tüm koronavirüslere etki edecek olması umut veriyor.
CNN’in haberine göre, ABD Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü Direktörü Dr. Anthony Fauci, önceki gün Beyaz Saray’da yaptığı açıklamada bu tür aşıların geliştirilmesinin yıllar alacağını söyledi.
İlk olarak 1960 yılında keşfedilen ve yedi türü olan koronavirüslerin dördü soğuk algınlığına neden oluyor.

Fauci, Eylül 2020’den bu yana Alfa, Beta, Gama, Delta ve Omikron olmak üzere endişe kaynağı olan beş farklı koronavirüsün olduğunu ifade etti.

Küresel aşı, yeni varyantlarla savaşmaya yardımcı oluyor
Koronavirüs pandemisi sırasında dünya çapında virüsün birçok mutasyonu olduğu ortaya çıktı. Bu durum mevcut aşıların hastalığa karşı koruma etkinliğini azalttı. Ancak halk sağlığı yetkilileri, aşı yaptırmanın önemli olduğunu vurguluyor.

Aşılar ilk uygulandıkları dönemde yüzde 90'ın üzerinde koruma sağlıyordu, ancak yeni varyantların ortaya çıkıp bu korumayı aşmaya başlamasıyla etkileri yüzde 90'ın altına indi. Bu oran Omikron ile yüzde 66’ya düştü. Ancak ek dozlar yeni varyantlara karşı korumayı iyileştirebiliyor.

Evrensel bir koronavirüs aşısı ise stratejiyi tamamen değiştirebilir
Ulusal Sağlık Enstitüleri'ne (NIH) bağlı Ulusal Alerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü (NIAID), virüse karşı kapsamlı bir aşı geliştirmeye yönelik birden fazla proje de dahil olmak üzere koronavirüs aşı araştırmalarına en az 1,2 milyar dolarlık yatırım yaptı. Geçtiğimiz Eylül ayında NIAID, Wisconsin Üniversitesi, Brigham Kadın Hastanesi Boston ve Duke Üniversitesi olmak üzere üç akademik kuruma, birden fazla tipte koronavirüse ve türevlerine karşı koruma sağlayacak aşıları incelemek ve geliştirmek için yaklaşık 36.3 milyon dolar para verdiğini duyurdu.

Koronavirüse karşı kapsamlı bir aşının yakın zamanda mümkün olmayacağını belirten Fauci, bunun yıllar alacağını çünkü bazılarının klinik demelerin ilk aşamasında olduğunu söyledi.



Eşi görülmemiş büyüklükte kara delik jeti bulundu: Samanyolu'nun 140 katı

Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)
Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)
TT

Eşi görülmemiş büyüklükte kara delik jeti bulundu: Samanyolu'nun 140 katı

Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)
Bugüne kadar gözlemlenen en uzun kara delik jet sisteminin bir sanatçının gözünden tasviri. Mitolojik bir Yunan devine ithafen Porphyrion adı verilen bu jetler kabaca 7 megaparsek veya 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor (E. Wernquist / D. Nelson (IllustrisTNG İşbirliği) / M. Oei)

Bilim insanları bugüne kadar görülen en büyük kara delik jeti çiftini buldu.

İkili, evrende 23 milyon ışık yılı boyunca uzanıyor. Bu da üst üste yığılmış yaklaşık 140 tane Samanyolu Galaksisi'nin uzunluğuna denk geliyor.

Bu tür jetler, süper kütleli kara deliklerden püsküren muazzam miktarda radyasyon ve parçacık patlamalarını ifade ediyor. Milyonlarca yıl sürebilen bu jetler, maddenin uzaydaki akışını değiştirirken kozmosu yeniden şekillendiriyor ve toplam çıktısı trilyonlarca Güneş'e eş değer patlamalar yaşıyor.

Samanyolu jetleri, evrende bir galaksi tarafından üretilen en büyük oluşumlardır. Ancak yeni bulunan ikili, daha önce gördüklerimizden bile daha büyük; önceki gözlemler sadece 16 milyon ışık yılı kadar bir boyuta ulaşabileceklerini gösteriyordu.

Önceki rekor sahibi Alcyoneus adlı bir jet sistemiydi. Aynı ekip tarafından 2022'de bulunmuştu fakat uzunluğu sadece 100 Samanyolu kadardı.

Gökbilimciler jetlere Yunan mitolojisindeki bir deve ithafen Porphyrion (Porfirion) adını verdi. Evrenin sadece 6,3 milyar yaşında, yani bugünkü yaşının yarısından daha genç olduğu bir mesafede tespit edildiler.

Aynı araştırma, bu türden keşfedilmeyi bekleyen daha birçok mega yapının olabileceğini de öne sürüyor. Bilim insanları halihazırda toplam 10 binden fazlasını buldu.

Yeni makalenin başyazarı Martijn Oei, "Dev jetleri ilk bulduğumuzda epey şaşırdık" diyor. 

Bu kadar çok oldukları hakkında hiçbir fikrimiz yoktu.

Ayrıca jet sistemleri, galaksilerin oluşumuna fark etmediğimiz şekillerde katkı sunuyor gibi görünüyor. Evrenin daha erken bir döneminde, galaksiler arasındaki bağlantıların bugünkünden daha yakın olduğu bir zamanda var olan Porphyrion, "kozmik ağın" daha da geniş bir alanına ulaşıyordu.

Caltech'te astronomi ve veri bilimi profesörü olan, çalışmanın ortak yazarı George Djorgovski, "Gökbilimciler, galaksilerle onların merkezindeki kara deliklerin birlikte evrimleştiğini düşünüyor ve bunun kilit önemdeki bir yönü, jetlerin yaydığı muazzam miktarda enerjinin, ev sahibi galaksilerin ve yakınlardaki diğer galaksilerin büyümesini etkileyebilmesi" ifadelerini kullanıyor.

Bu keşif, etkilerinin düşündüğümüzden çok daha öteye uzanabileceğini gösteriyor.

Bulgular, hakemli dergi Nature'da yayımlanan "Black hole jets on the scale of the cosmic web" (Kozmik ağ ölçeğinde kara delik jetleri) başlıklı yeni bir makalede aktarılıyor.

Independent Türkçe