Irak’ta Şii ve Kürt cephesindeki partilerin birleşmesinin önündeki iki engel: Maliki ve Salih

Maliki, 2006-2014 yılları arasında iki dönem başbakanlık görevinde bulundu (Reuters)

Irak’ta Sünni Arap partiler birlikteliği sağlarken, Şii ve Kürt cephesindeki partiler arasındaki parçalanma ve siyasi meselelerdeki ihtilaflar devam ediyor. Irak’ın batısındaki en büyük iki siyasi oluşum olarak kabul edilen Meclis Başkanı Muhammed el-Halbusi liderliğindeki Takaddum (İlerleyiş) Partisi ile Hamis el-Hancer liderliğindeki Azim Koalisyonu’nun birleşmesiyle Sünni Egemenlik İttifakı kuruldu. 5. Dönem 1. Yasama Yılı’nda Sünni Egemenlik İttifakı’nın Meclis’te 65 sandalyesi bulunuyor. Azim Koalisyonu Egemenlik İttifakı’na girdiğini ilan etmeden önce 14 Sünni milletvekilini saflarına katmaya hazırlanıyordu ancak Takaddum Partisi ile ittifak kurması nedeniyle Halbusi’nin Meclis Başkanlığı adaylığına itiraz eden 14 vekil Egemenlik İttifakı’nın dışında kaldı. Fakat Halbusi’nin ikinci kez meclis başkanı seçilmesi ve özellikle Enbar ilinin Garama ilçesinde Halbusi’nin evine düzenlenen füze saldırısının ardından Sünni muhalefetin tavrı nispeten değişmeye başladı.
Sünni Arap partilerin aralarındaki anlaşmazlıkları çözerek birleşmelerinde Arap ve bölge ülkelerinin müdahalesi etkili olduğu yönündeki değerlendirmeleri bir kenara bırakılırsa, İran’ın daha önceki yıllarda sorunlarını çözdüğü Şii parti ve siyasi gruplar, özellikle de Sadr Hareketi ve Koordinasyon Grubu arasındaki anlaşmazlıklar sürüyor. 41 yaşındaki genç Sünni politikacı Muhammed el-Halbusi, sınırlı ölçüdeki Sünni muhalefete rağmen tekrar meclis başkanı seçildi. Söz konusu sınırlı muhalefet Halbusi’nin Sünnilerin lideri olarak meclis başkanı koltuğuna oturmasında bir sorun yaratmadı. Fakat Kürt ve Şii partiler arasında sorun çok farklı bir boyut kazandı. Nitekim Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri el-maliki Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr açısından; Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (KYB) önde gelen yöneticilerinden ve mevcut Cumhurbaşkanı Berhem Salih ise Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) lideri Mesud Barzani açısında bir sorun oluşturmaya başladı.
Ekim ayında yapılan erken genel seçimleri kazanan Sadr, ulusal çoğunluk hükümeti kurmaya çalıştığını ilan etti. Bu hükümeti kurmakta ısrar etmeye devam eden Sadr, Sünni Araplar ve Kürtlerin yarısını temsil eden KDP ile ittifak kurdu. Ancak Şii cephenin birleşmesinin önünde engel oluşturan Maliki faktörü ile ilgili henüz bir ilerleme kaydedilmedi. Maliki Irak’ta 2006 ve 2014’te iki dönem başbakanlık yaptı. İran Kudüs Gücü Komutanı İsmail Kaani’nin Irak ziyaretiyle eşzamanlı olarak iki gündür başkent Bağdat’ta bulunan Sadr, Koordinasyon Grubu liderlerini Maliki olmadan kendisine katılmaya ve hükümeti birlikte kurmaya ikna etmek için çalışıyor.
Koordinasyon Grubu ise Fetih Koalisyonu lideri Hadi el-Amiri’nin arabuluculuğunda Sadr ile yaptığı görüşmelerde Maliki’nin de dahil olduğu bir hükümet kurma fikrine ikna etmeye çabalıyor. Şii çevreler ve özellikle Koordinasyon Grubu, Sünnileri ve KDP’yi, Sadr ile ittifak kurarak Şii cepheyi parçalamakla suçluyor. İran’a yakınlığıyla bilinen silahlı grupların bu konuda Sünnilere ve KDP’ye yönelttiği tehditler sahada karşılık buluyor. Nitekim Sünni Takaddum ve Azim ile KDP’nin Bağdat’taki parti binaları saldırıya uğradı. Ayrıca Meclis Başkanı Halbusi’nin Garma ilçesindeki konutu füze saldırısıyla hedef alındı.
Şii cephe içinde yaşanan parçalanma durumu Kürt cephesi için de geçerli. Nitekim Kürt cephesindeki KDP ve KYB cumhurbaşkanı adayı üzerinde ihtilaf ediyor. KDP Eski Dışişleri ve Maliye Bakanı Hoşyar Zebari’yi aday gösterirken, KYB mevcut Cumhurbaşkanı Berhem Salih’i ikinci kez aday gösterdi. İki parti arasında Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) ve Bağdat’ta makam paylaşımları yapılmasına rağmen Salih iki taraf arasında bir soruna dönüştü. KDP cumhurbaşkanlığı kotasının KYB’ye ait olduğunu kabul etmekle Salih’in aday olmasını istemiyor. KYB’nin de Salih seçeneğinde ısrar etmesi üzerine KDP de Zebari’yi aday gösterdi. İki parti de adaylarının Cumhurbaşkanlığı Sarayı’na girmesi için şu anda Bağdat’ta destek arayışında. Şii cephe içindeki ‘en büyük meclis bloğu’ meselesinin netleşmesiyle birlikte cumhurbaşkanlığı sorunun çözülmesi bekleniyor. En büyük meclis bloğunu ya Sadr Hareketi ya da Koordinasyon Grubu kuracak. Cumartesi günkü oturumu düzenlemesi beklenen Irak Meclisi cumhurbaşkanı seçimi için tarih belirleyecek. Seçilecek tarihin 8 Şubat’ı geçmemesi gerekiyor. Ancak şu ana kadar meydana gelen gelişmeler Kürtlerin 2018’deki senaryoyu tekrarlayacağını ifade ediyor. Nitekim o dönem KDP ve KYB cumhurbaşkanlığı koltuğu için rekabet etmiş ve Salih’in seçilmesiyle rekabeti kazanan KYB olmuştu. Fakat oylama öncesindeki Kürtler arasında bir anlaşma sağlanabilir. Zira aksi takdirde bu rekabet IKBY içinde iki parti arasında sorunlara ve hatta idari açıdan bölünmeye yol açabilir.