Müslüman Kardeşler mücadelesinde yeni bir sayfa: Biat krizi

İhvan’ın Londra ve İstanbul kanadı arasındaki bölünme derinleşiyor

Müslüman Kardeşler Teşkilatı Rehberlik Konseyi Başkanı Muhammed Bedi (Reuters-Arşiv)
Müslüman Kardeşler Teşkilatı Rehberlik Konseyi Başkanı Muhammed Bedi (Reuters-Arşiv)
TT

Müslüman Kardeşler mücadelesinde yeni bir sayfa: Biat krizi

Müslüman Kardeşler Teşkilatı Rehberlik Konseyi Başkanı Muhammed Bedi (Reuters-Arşiv)
Müslüman Kardeşler Teşkilatı Rehberlik Konseyi Başkanı Muhammed Bedi (Reuters-Arşiv)

Müslüman Kardeşler’de (İhvan) yaşanan ‘örgüt rehberine biat’ krizi, İhvan eski Genel Sekreteri Mahmud Hüseyin liderliğindeki ‘İstanbul kanadı’ ile İhvan Rehberlik Konseyi Başkan Vekili İbrahim Munir liderliğindeki ‘Londra kanadı’ arasındaki bölünmeyi derinleştirdi.
Gözlemciler bunu ‘yurtdışındaki İhvan liderlerinin mücadelesinde yeni bir sayfa’ olarak değerlendirdi.
Köktendinci gruplar konusundaki Mısırlı uzmanlar, İhvan’ın yurt dışındaki iki kanadı arasındaki anlaşmazlıkların azalmayacağını, bilakis bölünmelerin artacağını, zemin kazanmak ve her kanadın meşruiyetini doğrulamak için ‘lidere biat’ kartının tekrar tekrar gündeme getirileceğini düşünüyor.
Ne olmuştu?
Anlaşmazlık ilk olarak, İstanbul kanadının geçtiğimiz haftalarda rehberlik çalışmalarını yürütecek bir komite oluşturduğunu ve Rehberlik Konseyi Başkanlığı’na vekaleten Dr. Mustafa Tolba’nın getirildiğini açıklamasının ardından tırmandı.
İbrahim Munir daha önce Türkiye’deki teşkilat işleri idari ofisini feshetmiş, Mahmud Hüseyin ve diğerlerini görevden almıştı.
Bunun ardından Mahmud Hüseyin ise, Genel Şura Konseyi’nin (grubun en yüksek kuruluşu) Münir’i görevden almaya karar verdiğini ve örgütün bazı liderlerini görevden alma kararlarını geçersiz kıldığını bildirmişti.

Yeni kriz
Yeni ‘lidere biat’ krizi, Londra kanadının birkaç gün önce İstanbul kanadı ve Genel Şura Konseyi kararlarını tanımadığını vurgulayarak, Mustafa Tolba’yı görevden almasıyla başladı.
Londra kanadı ayrıca, İhvan’ın meşruiyetinin sadece İhvan Rehberlik Konseyi Başkan Vekili İbrahim Munir tarafından temsil edildiğinin de altını çizdi.
İstanbul kanadı ise Tolba’nın görevden alma kararı reddederek, Mısır’da tutuklu bulunan ve müebbet hapis cezasına çarptırılan Müslüman Kardeşler Teşkilatı Rehberlik Konseyi Başkanı Muhammed Bedi’ye biatını yeniledi.
İstanbul kanadı, Genel Şura Konseyi’nin en yüksek referans olduğunu ve kararlarına bağlı kalacağını ifade etti.

Uzman görüşleri
Şarku’l Avsat’a konuşan Mısırlı uzman Halid ez-Zafarani, “Yurtdışındaki liderler arasındaki anlaşmazlıklar, zaman zaman lidere biat konusunda derinleşiyor. İhvan’da biat meselesinin hiçbir hukuki gerekçesi yoktur” dedi.
Zafarani, örgütü kimin yöneteceği konusundaki anlaşmazlıkların Bedi’nin tutuklanmasından bu yana devam ettiğini vurguladı.
Mısırlı uzman, iki kanat arasındaki anlaşmazlık senaryolarıyla ilgili olarak şunları söyledi;
“İhvan’ın yurt dışındaki iki kanadı arasındaki anlaşmazlıklar azalmayacak ve daha fazla bölünme meydana gelecek. Bu, tüm örgütlerin doğasıdır, tarih boyunca bölünmeler meydana gelir ve küçük gruplara bölünürler.”
Şarku’l Avsat’a konuşan bir diğer Mısırlı uzman Ahmed Ban ise, “İhvan teşkilatı parçalanmıştır. Londra ve İstanbul kanadının çatışmaları bölünmeleri derinleştirecektir. İhvan’ın her kanadı, liderliği kendisinin temsil ettiğini ispata çalışıyor. Yaşananlara bakınca, örgüt liderliği için iki kanattan birinin meşruiyetini tespit etmek mümkün değil” yorumunda bulundu.



Suriye'nin kritik aşamadan çıkışının zorluğu

Suriye güvenlik güçleri, Suveyda ilindeki el-Sura el-Kubra köyünde devriye geziyor 2 Mayıs (Reuters)
Suriye güvenlik güçleri, Suveyda ilindeki el-Sura el-Kubra köyünde devriye geziyor 2 Mayıs (Reuters)
TT

Suriye'nin kritik aşamadan çıkışının zorluğu

Suriye güvenlik güçleri, Suveyda ilindeki el-Sura el-Kubra köyünde devriye geziyor 2 Mayıs (Reuters)
Suriye güvenlik güçleri, Suveyda ilindeki el-Sura el-Kubra köyünde devriye geziyor 2 Mayıs (Reuters)

Refik Huri

Suriye, uluslararası mercek altında hâlâ zorlu ve hassas bir sınavdan geçiyor. Ahmed eş-Şara liderliğindeki yeni duruma özellikle Körfez ülkelerinden gelen Arap desteği, Suriye ve bölgenin önemli istikrarı, Selefi cihatçılığın yükünün fiilen hafifletilmesi çerçevesinde, Şam'ı Arap dünyasındaki konumuna geri döndürecek role oynanan bahis kapsamında koruyucu bir kalkan teşkil ediyor. Gerçek, Suriyeliler için dar Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) otoritesi aracılığıyla ulusal güvenliği ve ülkeyi kontrol etmenin zorluğunu teyit ediyor. HTŞ de kendisi ile müttefik, hatta entegre “cihatçı” grupları kontrol edemiyor, onların mezhepsel temelde katliamlar yapmasını engelleyemiyor gibi görünüyor. “Özgürleştiren karar sahibi olur” sloganı bu durum için geçerli değil, çünkü uluslararası koşullar, Türkiye'nin HTŞ’nin İdlib'den lideri ve üst düzey yetkilileri kaçan Şam'a hızla ilerlemesini sağlamasına izin vermeden önce, Suriye'yi Esed rejiminden kurtarmak, tüm yönelimlerden Suriyelilerin yıllar boyunca fedakarlıklar yaptığı uzun ve maliyetli bir süreçti.

Sahil bölgesinde yaşanan katliamların ardından Ceramana, Sahnaya, Humus ve Halep’te “cihat” ve azınlık mensuplarını tekfir etme çağrıları kapsamında yaşananlar, “zorla ve zor kullanarak yönetme” zihniyetinin bir uygulamasından ibaret, ancak rejime karşı kazanılan zafer, Suriye halkına karşı kazanılan bir zafer değil. Suriyeli bileşenlere karşı “cihat” ilan etmek, ülkeyi içeride vatandaşlığa, dışarıda dünya ile açık ilişkiye değil, Kandahar’a yöneltme çabasıdır. Bu durum Arap desteğiyle çelişmektedir ve BM’nin endişelerini dile getirdiği uluslararası toplumun sınavlarında başarısız olma çağrısıdır.

Zira Cumhurbaşkanı Şara'nın rejimi devirmeye ve İran'ı ülkeden çıkarmaya dayanan iç ve dış kredisi, yeni rejimin geçmişten farklı temeller üzerine inşasında ilerleme sağlanmadığı sürece sağlam ve kalıcı olmayacaktır. Açıklanan hedef ve sloganlarla sahadaki gerçekler arasındaki çelişkiyi sona erdirme fırsatı sınırsız bir şekilde açık değil. Resmi söyleme göre amaç, bir hukuk ve vatandaş devleti inşa etmek. Gerçekler ise Suriye, Çeçenistan, Afganistan, Uygur ve diğer ülkelerden unsurların da aralarında bulunduğu silahlı “cihatçı” örgütlerin gerçekleştirdiği katliamlarda hayatını kaybeden masum kurbanların görüntüleriyle dolu. Siyaset ve özgürlük anlayışına aykırı olan partileri feshetme dışında, nispeten açık siyasal özgürlüklere karşılık toplumsal özgürlükler daraltılıyor. Yabancı “cihatçı” savaşçıların sınır dışı edilmesine, vatandaşlık verildikten sonra onlara Savunma Bakanlığı ve güvenlik birimlerinde kadro verilmemesine ilişkin Amerikan ve Avrupa koşulları ile Arap talepleri göz önüne alındığında, yeni durumun sıkıntılı olduğu anlaşılıyor. Yazılı olan denklem, Suriye'nin ulusal toprakları üzerindeki birliğini ve egemenliğini korumaya gayret etmek ama zengin toplumsal çeşitlilik ve iktidara katılım kabul edilmeden birleşik bir Suriye olmayacaktır. Ülkenin birliği sağlanmadığı takdirde de toplumsal çeşitliliğini kaostan, iç savaştan ve dış müdahalelerden korumak mümkün olmayacaktır. Bugünkü tablo endişe verici; Fırat'ın doğusunun durumuna ilişkin siyasi düzenleme konusunda anlaşmaya varan iki taraf arasında bir tartışma yaşanıyor. Sahil kesimlerinde, Suveyda, Humus, Halep ve Dera'da çatışma ve yeni katliamlardan endişe ediliyor. Konuşmalarda verilen tüm güvenceler kararlı pratik adımlar gerektiriyor. Rejimin yıkılmasından sonra ortaya çıkan yeni fırsatın başarısızlığa uğramasından daha tehlikeli olan, yeni rejimin, son derece merkezi bir başkanlık sistemi içinde, başka türlü bir tek adam yönetimine dönüşmesidir.

Alternatif ise tüm vatandaşlar için ulusal güvenliği ve emniyeti koruyabilen bir devlet inşa etmeyi başarmaktır. Zira İsrail işgali, şu anda genişliyor ve kendisine karşı koyacak bir güç yok. ABD, Netanyahu hükümetine ve aşırı dinci ve milliyetçi sağcı ortaklarına mutlak bir destek veriyor. İran, zayıf noktaları ve korkunç mezhepçi iklimi kullanarak Suriye “arenasına” geri dönme çabalarını saklamıyor. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analiz göre hükümet kabuğundan çıkıp toplumda ve hükümette milli birliğe saygıyı yeniden tesis etme yönünde geniş ve hızlı adımlar atmazsa, eski rejimin mirası olan mezhepçiliğin iç savaşa veya özel idare ve federalizm taleplerine dönüşmesi muhtemel. Kalıcı bir anayasa hazırlanıp, seçimler yapılmadan önce yeni yayımlanan Anayasa Bildirgesi’nin değiştirilmesi gerekiyor. Açılım hükümeti olarak tanımlanan hükümet ise tüm ana güç merkezlerini Şara'nın İdlib Emirliği’ndeki yoldaşlarına verirken, Suriye'nin birliği açısından önemli tarafların yanı sıra, çevrelerini temsil etmeyen bakanlara sözde görevler verdi.

Tarihçi Albert Horani, Patrick Seale'in “Suriye Üzerine Mücadele” (1987) adlı kitabının ikinci baskısına yazdığı önsözde, “zayıf tarafın güçlü tarafı çıkarlarını gerçekleştirmeye zorladığını” kaydeder. “Suriye'deki siyasi yapının zayıflığı ve istikrarsızlık, güçleri müdahale etmeye yöneltiyor. Ama Suriye'yi kimse kontrol edemedi, üstünde hegemonya kuramadı. Çünkü Suriye'yi kim kontrol ederse, Arap dünyasının doğusunda üstünlük onundur” der. Bugün, Başkan Eisenhower'ın deklare ettiği “Tarafsızlık Doktrini” ve buna bağlı olarak Sovyetler Birliği'nin müttefiki olan Suriye'nin “düşman” ilan edilmesi, Başkan Donald Trump'ı Batı saflarına katılması için Şam'a baskı yapmaya teşvik edebilir. Suriye Devlet Başkanı Ahmed Şara'nın Suriye'deki “zayıf siyasi yapı"” tehlikesinden kurtulmak için Suriye'nin çeşitliliğine güvenmekten başka çaresi yok ve bu yol da açık.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.