Tunus Cumhurbaşkanı’ndan yargı yasasını değiştirme hamlesi

Kalkınma projeleri kapsamında ‘yolsuzluk yapan’ iş insanlarına yönelik af da bulunuyor.

Başkent Tunus, 10 Şubat’ta hakimlerin düzenlediği protestolara sahne oldu. (EPA)
Başkent Tunus, 10 Şubat’ta hakimlerin düzenlediği protestolara sahne oldu. (EPA)
TT

Tunus Cumhurbaşkanı’ndan yargı yasasını değiştirme hamlesi

Başkent Tunus, 10 Şubat’ta hakimlerin düzenlediği protestolara sahne oldu. (EPA)
Başkent Tunus, 10 Şubat’ta hakimlerin düzenlediği protestolara sahne oldu. (EPA)

Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said, 10 Şubat’ta yaptığı açıklamayla Yüksek Yargı Konseyi’nin feshedildiğini ve yerine başka bir konsey getirileceğini duyurdu. Ülke genelindeki kalkınma projeleri kapsamında ‘yolsuzluk davalarına’ karışan iş insanlarıyla cezai uzlaşma hususunda bir cumhurbaşkanlığı kararnamesi taslağının hazırlandığını söyleyen Said konuya dair ayrıntı vermedi.
Onlarca hakim 10 Şubat’ta, söz konusu açıklamalarla eş zamanlı olarak Adalet Sarayı önünde protesto gösterisi düzenledi. Gösteride ‘yargı bağımsızlığının Cumhurbaşkanı tarafından açık bir şekilde ihlal edilmesi ve Anayasa Mahkemesi’nin feshedilmesi’ protesto edildi. Hakimler, konseyin mevcut şeklinin değiştirilmesini kabul etmediklerini belirterek mevcut yapının yargının tek temsilcisi olduğunu vurguladılar.
Tunus Cumhurbaşkanı Said geçen perşembe günü, sanayide önemli ilerlemelere imza atan yedi ülkenin büyükelçilerinin yaptığı açıklamayı ve Yüksek Yargı Konseyi’nin feshedilmesi kararıyla ilgili endişeslerini eleştirmişti. Tunus’un özgürlük ve adalete olan bağlılığına dikkat çeken Cumhurbaşkanı Kays Said tepkisini şu sözlerle dile getirdi:
“Bu ülkeler neden milyarlarla oynanırken Tunus devletindeki adalet eksikliğinden neden endişe duymadılar? Bu ülkeler, neden tüm suiistimaller, yağmalanan paralar, suikastlar ve gerçekleştiğini çok iyi bildikleri diğer konularla ilgili endişelerini dile getirmediler? Bu ülkeler halen kendilerini öğrencilerine ders veren bir öğretmen yerine koyuyorlar. Tunus egemen bir devlettir ve bir hukuk toplumu kurmaya çalışmaktadır. Kesinlikle kimsenin malikanesi veya bahçesi değildir.”
Ulusal Barolar Birliği, hakimlerin protestosuna karşı Yüksek Yargı Konseyi’nin ‘yargı ve hakimlerin bağımsızlığını sağlamada ve adalet tesisinin düzgün işleyişini sağlamada başarısız olduğunu’ bildirdi. Birlik açıklamasında “Konsey, her yıl yargı hareketinde sert eleştirilere maruz kaldı ve yargı makamının temsilcisi olmayı başaramadı” ifadelerini kullandı.
Barolar Birliği ayrıca yasayı ihlal eden, rastgele grevlerin yargı krizini derinleştireceğine ve vatandaşların yargıya olan güvensizliğini artıracağına dikkat çekti. Birlik, hakimlerin grevinin ‘uluslararası kriterlere göre yasa dışı ve adaletin inkârı’ olduğunu belirtirken bu durumun nedenleri ve arka planları hakkında birçok soru işareti olduğunu vurguladı.  
Diğer yandan Şükrü Beleyid ve Muhammed el-Brahmi suikastlarına bakan savunma makamı, 10 Şubat’ta Tunus’taki siyasi siyasi suikastlarla ilgili gerçekleri bulandıran yargıçlardan hesap sorulmasını talep etmek için Yüksek Yargı Konseyi binası önünde oturma eylemi düzenledi.
Eylemciler, Cumhurbaşkanı Said’i müdahale etmeye ve yargıda bekleyen davaları çözmeye çağırdı. Siyasi suikastlar dosyasının üzerini örtenlerden hesap sorulmasını talep edilirken  Nahda Hareketi lideri Raşid el-Gannuşi’nin ev hapsine alınması gerektiği vurgulandı.
Birlik tarafından bugün başkent Tunus’taki Temyiz Mahkemesi önünde ikinci bir protesto eylemi düzenlenmesi bekleniyor. Beleyid ve Brahmi’nin savunma komitesi üyelerinden Rıda er-Radavi’ye göre organ, Tunus Temyiz Mahkemesi Başsavcısı’nın Nahda Hareketi’nin gizli biriminin davalarının manipüle edilmesine karışması hakkında yeni veriler sunacak. Radavi, diğer planlanan eylemlerle ilgili olarak, Barolar Birliği’nin Nahda Hareketi liderinin ikametgahı önünde paralel gösteriler düzenleyeceğini ve başkent Tunus’taki ‘Montplaisir’ bölgesinde Nahda Hareketi binasını da kapsayan başka bir oturma eylemine gidileceğini duyurdu.
Diğer yandan Tunus Genç Hakimler Birliği, Dünya Yargıçlar Birliği’ne şikâyette bulunacaklarını ve ‘Tunus’ta yaşananların araştırılması için’ bir komite kurulmasını talep edeceklerini bildirdi. Birlik ayrıca, Yüksek Yargı Konseyi’nin çalışmalarını aksatmaya ve yargıyı hedef almaya çalışan herkese karşı ceza davası açmayı düşündüklerini vurguladı. 
Söz konusu birliğin başkanı olan Murad el-Mesudi, medya organlarına yaptığı açıklamada, Tunus yargısına karşı işlenen ihlallerin kanıtlandığı belgelerin yer aldığı bir dosya sunulacağı bilgisini verdi. Mesudi, “Mevcut rejim, bağımsızlıktan bugüne kadar onaylanan, yargının bağımsızlığına ilişkin uluslararası anlaşmaları reddetmeye çalışıyor” dedi.
Mesudi, birliğin Dışişleri Bakanı’nı ‘yayınladıklarının arka planına karşı adli, ahlaki ve tarihi sorumluluk sahibi’ olarak gördüğünü vurguladğı açıklamasında bakanlığın Tunus yargısını ve hakimlerini daha fazla rencide etmek için kasıtlı bir girişimde bulunarak büyükelçilerin karşısında yanlış bilgiler yaydığını savundu.



22. Astana görüşmelerinde Trump'ın Suriye politikası öne çıkıyor

Astana garantörleri olan Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanları eylül ayında New York'ta bir araya geldi. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı)
Astana garantörleri olan Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanları eylül ayında New York'ta bir araya geldi. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı)
TT

22. Astana görüşmelerinde Trump'ın Suriye politikası öne çıkıyor

Astana garantörleri olan Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanları eylül ayında New York'ta bir araya geldi. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı)
Astana garantörleri olan Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanları eylül ayında New York'ta bir araya geldi. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı)

Suriye'deki ateşkesin garantörleri (Rusya, İran ve Türkiye) arasında gerçekleşen 22. Astana görüşmeleri, Suriye hükümeti ve muhalefet heyetlerinin yanı sıra Ürdün, Irak, Lübnan ve Birleşmiş Milletler'den (BM) gözlemcilerin katılımıyla dün (Pazartesi) Kazakistan'ın başkentinde başladı.

İki gün sürecek olan toplantı Rusya'nın girişimiyle düzenlenirken, Türkiye ve İran tarafından da desteklendi. Rusya Devlet Başkanı’nın Suriye Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev'e göre, tartışılacak önemli unsurlar arasında ABD'nin seçilmiş Başkan Donald Trump döneminde Suriye'ye yönelik politikasındaki olası değişiklikler yer alıyor.

22. Astana görüşmelerinin gündeminde ayrıca, özellikle Gazze Şeridi'ndeki savaşın Lübnan'a sıçraması, İsrail'in Suriye'ye yönelik devam eden saldırıları ve bunun daha geniş bir çatışmaya dönüşeceğine dair artan korkular açısından hızlanan bölgesel gelişmeler de öne çıkıyor.

Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mikhail Bogdanov geçen ay yaptığı açıklamada, ‘tarafların yılsonundan önce bir araya gelerek Suriye ve bölgedeki duruma öncelik vermelerinin önemli olduğunu’ söyledi. Aynı zamanda Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), ‘Hizbullah'ın, İranlıların ve İran Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) bağlı milislerin Suriye topraklarındaki hareketlerinin kısıtlanmasını’ içeren ve daha önce duyurulmamış bir Rusya-Suriye anlaşmasını duyurdu.

Alev uzantısı

Ortadoğu'daki çatışmanın çözümü ve Suriye'deki durum konularına ek olarak, Astana müzakerelerinin mevcut turunun gündeminde, katılımcıların daha önceki tüm turlarda tartıştıkları konular da yer alıyor: ‘Mahkumların serbest bırakılması, kayıp kişilerin aranması, insani durum, barış sürecini kolaylaştırmak için uluslararası toplumun çabalarının seferber edilmesi, Suriye'nin yeniden inşası ve Suriyeli mültecilerin anavatanlarına dönmeleri için koşulların yaratılması.’

zcsdv
Suriyeli inşaat işçileri Eylül 2023'te Suriye'nin kuzeyindeki Halep kentinde bulunan Sûku’l Atik’in restorasyonu üzerinde çalışıyor. (AFP)

Ancak müzakerelerin ilk gününde yapılan ikili görüşmelerde de görüldüğü üzere asıl öncelik, özellikle Gazze Şeridi'ndeki savaşın şiddetlenerek Lübnan'a sıçraması ve Suriye'nin bu savaşa müdahil olma tehdidinin sürmesi nedeniyle Suriye'nin çevresindeki siyasi ve askeri durumdaki gelişmelere odaklandı.

Rus heyetine başkanlık eden Lavrentiev, ülkesinin Ortadoğu'daki krizin Suriye'ye sıçramasını önlemek için elinden gelen her şeyi yapacağını vurguladı. Lavrentiev, “Taraflar bu turda bölgesel durumu ve Suriye'deki etki düzeylerini görüşmeye odaklanmaya gayret ediyor” dedi.

Trump'ın değişiklikleri

Lavrentiev, “22. Astana görüşmeleri, Gazze Şeridi'ndeki durum nedeniyle bölgesel gerginliğin yaşandığı zor koşullar altında gerçekleşiyor… Seçilmiş Başkan Donald Trump yönetiminde ABD'nin Suriye politikasındaki olası değişiklikler, Suriye'deki ateşkesin garantörleri arasındaki tartışmanın önemli bir unsurudur” ifadelerini kullandı.

Lavrentiev'in mevcut tur için ortaya koyduğu öncelikler, Trump'ın Suriye'deki ABD güçlerini geri çekme yönündeki önceki vaatlerini yerine getireceği beklentileri ışığında önemlidir; bu da güç dengesinde ve çeşitli tarafların hareketlerinde önemli değişikliklere kapı açmaktadır. ABD güçlerinin çekilmesi, Astana sürecinin üç garantörü tarafından kabul edilen taleplerden biriydi ve Moskova, Tahran ve Ankara'nın isteklerini karşılayan bir talepti.

Lavrentiev, Rusya'nın ‘Donald Trump'ın dış politikasının seyrinde olası bir değişiklik beklentisi içinde olduğunu, ancak açıklamalara değil, pratik eylemlere ve sunacağı önerilere bakacağını’ söyledi.

zxcdv
Suriye'nin kuzeydoğusundaki ABD güçleri (arşiv)

21. Astana görüşmeleri, Haziran 2023'te yapılan bir toplantının ardından 24 Ocak'ta Kazakistan'ın başkentinde gerçekleştirildi. Toplantı sırasında Kazakistan Dışişleri Bakanlığı, 2017 yılında Rusya, İran ve Türkiye tarafından onaylanan Astana sürecinin (üçlü garanti formülü) durdurulduğunu açıkladı. Ancak Moskova daha sonra üç tarafın Astana formülü çerçevesinde görüşmelere devam etme taahhüdünü yineledi.

Müzakerelerin ilk gününde katılımcı heyetler, toplantının nihai belgesinin açıklanmasından önce bugün (Salı) resmi olarak sonuçlandırılması beklenen ilk genel oturum öncesinde ikili ve üçlü istişare toplantıları yapmakla meşguldü.

Türkiye, Dışişleri Bakanlığı Suriye İkili İlişkiler Genel Müdürü Büyükelçi İhsan Mustafa Yurdakul başkanlığındaki bir heyet tarafından temsil edildi.

Rus heyetine Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Suriye Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev başkanlık etti. İran heyetine ise Dışişleri Bakanı'nın siyasi işlerden sorumlu danışmanı Ali Asgar Hacı başkanlık etti.

Şam heyetine Dışişleri Bakan Yardımcısı Eymen Raad, muhalefet heyetine ise Ahmed Tuma başkanlık etti. Toplantıya ayrıca, BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen başkanlığındaki heyet de katıldı.

Toplantılara Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) temsilcileri de katılıyor. Ürdün, Lübnan ve Irak'tan da gözlemciler bulunuyor.

Astana formatı, Suriye'deki siyasi krize bir çözüm bulmak amacıyla garantör ülkelerin (Türkiye, Rusya ve İran) himayesinde 2017 yılında başladı.