عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Libya'da ‘istikrarı tehdit edenleri’ cezalandırmaya yönelik uluslararası yaptırım tehdidi

Misrata Devrimcileri, Başağa'yı ‘Trablus'a girmeye çalışması halinde olacaklara karşı’ uyardı

Osman Abdulcelil dün Tobruk'ta Temsilciler Meclisi Başkanı Salih'in huzurunda yasal yeminini etti (TM)
Osman Abdulcelil dün Tobruk'ta Temsilciler Meclisi Başkanı Salih'in huzurunda yasal yeminini etti (TM)
    Kahire / Halid Mahmud
TT
TT

Libya'da ‘istikrarı tehdit edenleri’ cezalandırmaya yönelik uluslararası yaptırım tehdidi

Osman Abdulcelil dün Tobruk'ta Temsilciler Meclisi Başkanı Salih'in huzurunda yasal yeminini etti (TM)
Osman Abdulcelil dün Tobruk'ta Temsilciler Meclisi Başkanı Salih'in huzurunda yasal yeminini etti (TM)

Uluslararası toplum, dün, Libya'da Fethi Başağa liderliğindeki yeni ‘istikrar hükümeti’ ile Abdulhamid ed-Dibeybe liderliğinde Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) arasındaki gerilimin yanı sıra siyasi ve askeri çatışmanın devam etmesini önleme girişimleri çerçevesinde ülkedeki siyasi süreci engelleyenlere yaptırım uygulama tehdidini bir kez daha yineledi.
İngiltere, ABD, Fransa, Almanya ve İtalya, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres'in tüm taraflara yaptığı; ‘Libya'da istikrarı tehdit edebilecek eylemlerden kaçınma çağrısını’ yinelediler.
Cuma günü ortak bir açıklama yapan beş ülke, Libya’daki son şiddet olayları ve güvenlik tehditleri, yıldırma ve adam kaçırma olaylarına ilişkin endişelerini dile getirerek siyasi sürecin geleceğiyle ilgili herhangi bir anlaşmazlığın şiddete başvurmadan çözülmesi gerektiğini vurguladılar.
Açıklamada, “Şiddet yoluyla istikrarı tehdit edenler yahut kışkırtanlardan hesap sormaya hazırız” denilerek bunu yapanlar açıkça tehdit edildi. İster Libya içinde ister dışında ister bir kişi ister bir kuruluş olsun tüm taraflara yaptırım uygulanabileceği belirtilen açıklamada,  BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) ilgili kararları uyarınca Libya'daki siyasi geçiş sürecinin başarıyla tamamlanmasını engelleyen veya baltalayanların BM Libya Yaptırımlar Komitesi tarafından cezalandırılabilecekleri kaydedildi.
Ortak açıklamada beş ülke ayrıca BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in Libya Özel Danışmanı Stephanie Williams'ın, ülkenin geçiş sürecini barışçıl bir şekilde sürdürmesi, siyasi, güvenlik ve ekonomik aktörler arasında diyalog kurulmasının kolaylaştırılması ve Libya halkının demokratik özlemlerini gerçekleştirmek için cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin mümkün olan en kısa sürede güvenilir, şeffaf ve kapsamlı bir şekilde düzenlemeye yönelik çalışmalarını sürdürmeleri için üstlendiği arabuluculuk çabalarına verdikleri desteği bir kez daha yinelediler.
Beş ülke, Libya Temsilciler Meclisi (TM) ve Devlet Yüksek Konseyi (DYK) başta olmak üzere ilgili tüm tarafları, işbirliği yapmaya ve cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin en kısa sürede yapılması için anlaşmaya dayalı anayasal bir temel oluşturmak üzere BM tarafından barışçıl geçiş süreci için önerilen sonraki adımları atmaya teşvik ettiler. Beş ülke aynı zamanda Libya ve halkı için daha barışçıl ve istikrarlı bir gelecek inşa etmek ve Libya'nın istikrarını, bağımsızlığını, toprak bütünlüğünü ve ulusal birliğini desteklemek için Libya ve tüm uluslararası ortaklarla birlikte çalışmaya hazır olduklarını yinelediler.
BM Genel Sekreteri Guterres, Libya'daki tüm siyasi aktörleri, Ekim 2020'de ateşkesin imzalanmasından bu yana neredeyse hiç elde edilemeyen istikrarı baltalayacak ve bölünmeleri derinleştirecek eylemlerde bulunmaktan kaçınmaya çağırmıştı. Avrupa Birliği (AB), Guterres’in çağrısını katılmış ve desteğini açıklamıştı. AB’den Cuma akşamı yapılan bir başka açıklamada, Libya’da UNSMIL ve Williams tarafından temsil edilen BM’nin girişimlerine desteğin tam olduğu vurgulandı.
Öte yandan Dibeybe ve Başağa, beş ülkenin ortak açıklamasını, kendi lehlerine yorumlamaya ve birbirlerinin aleyhine kullanmaya çalıştılar. Dibeybe, açıklamanın hükümetinin önümüzdeki Haziran ayında seçimleri düzenleme planına uygun, BM ve Williams'ın açıklamalarıyla tutarlı olduğu değerlendirmesinde bulundu.
Dibeybe hükümetinin Dışişleri Bakanı Necla el-Menguş da ortak açıklamadan duyduğu memnuniyeti dile getirerek, açıklamanın ‘anlaşmaya dayalı anayasal bir temel oluşturulması ve adil ve şeffaf seçimlerin yapılması yoluyla Libya'da istikrar ve barışı desteklemeyi hedeflediğini’ söyledi. Menguş, UNSMIL’in bu yöndeki çabalarına da övgüde bulundu.
Diğer taraftan UBH, Başbakan Dibeybe’nin istifa ettiği iddialarını reddetti. UBH’den yapılan açıklamada, bu iddiaların ‘Dibeybe’ye karşı sistematik ve yanıltıcı kampanya’ olarak nitelendirilen bir karalama kampanyası çerçevesinde Cuma günü dağıtılan sahte açıklamada yer aldığı belirtildi.
Bu arada Dibeybe, Cuma günü iktidarda olduğunu vurgulamak istercesine BM Genel Sekreteri Gutterres ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Görüşmede, Libya'daki siyasi durum, BM’nin çabalarını desteklemenin yolları ve Williams'ın seçim sürecini mümkün olan en kısa sürede tamamlamaya yönelik kaydettiği ilerleme ele alındı.
Başağa ise, beş ülkenin, Libya’da cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin yapılmasının önünü açacak olan anlaşmaya dayalı bir anayasal temel oluşturmak için Libya'nın egemenliğine tam saygı gösterilmesi gerektiğini vurgulayan ortak açıklamalarına övgüde bulundu. Başağa, hükümetinin görevinin 2,8 milyon seçmenin arzusunu gerçekleştirmek için hiç gecikmeden cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin şeffaf bir şekilde gerçekleşmesini sağlamak olduğunu vurguladı.
Başağa hükümetinin Sağlık Bakanı Osman Abdulcelil, dün ülkenin doğusundaki Tobruk kentinde TM Başkanı Akile Salih’in huzurunda göreve başlamak için yasal yeminini etti.
Bir başka gelişmede ise Libya’nın yerel basını, Libya Sivil Havacılık Otoritesi’nden resmi bir kaynağın, Dibeybe’nin ofisi tarafından, ülkenin doğusu ile batısı arasında iç hatlardaki uçuşların durdurulması için doğrudan emir verildiğini doğruladığını aktarırken Mitiga Uluslararası Havalimanı’nın basın ofisi, Cuma akşamından bu yana ülkenin doğusuna yönelik iç hat uçuşların yapılmadığını teyit etti.
Dibeybe’yi destekleyen Misrata Devrimcileri grubu ve halkın bazı kesimleri, ‘güç tutkunu’ olarak niteledikleri Başağa'yı başkent Trablus'a gitmeye kalkışması halinde sert bir yanıtla karşılaşmakla tehdit ettiler. Söz konusu taraflar dün yaptıkları açıklamada, “Tepkimiz sert ve yerinde olacak. Ta ki söylediklerimizi kabul etmeyenlere emsal oluncaya kadar sana merhamet etmeyiz ve acımayız” ifadelerini kullandılar.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Ortadoğu'da Dürziler: Gizemli doktrin ve önemli siyasi rol

Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
TT
TT

Ortadoğu'da Dürziler: Gizemli doktrin ve önemli siyasi rol

Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)

Dürziler, dini ve sosyal gizliliğini korumaya çalışırken, Ortadoğu'da Lübnan, İsrail ve Suriye gibi yayıldığı ülkelerde siyasi roller oynayan bir azınlığı oluşturuyorlar.

Son birkaç gün boyunca, Güney Suriye'deki Suveyda şehrinde Dürzi milisler, Bedevi milislerle çatışmaya girdiler ve bunun sonucunda yaklaşık 100 kişi hayatını kaybetti. Suriye hükümeti güçleri salı günü Suveyda şehrine girip ateşkes ilan ederken, İsrail Suriye güçlerini hedef alan hava saldırıları düzenlediğini duyurdu. Zira Tel Aviv daha önce azınlık Dürzi halkını korumaya ve Güney Suriye'de asker konuşlandırmayı önlemeye çalışacağına söz vermişti.

Peki Dürziler kimdir ve inançları, siyaset ve toplumdaki rolleri hakkında ne biliyoruz?

Dini inançları

Dürzilik, 11’inci yüzyılın başında, İmamiye’den (İsna Aşeriye) sonra Şiiliğin ikinci en büyük dalı olan İsmâiliyye mezhebinin bir fırkasıdır.

Kendilerine Muvahhidun diyen Dürziler, Lübnan'daki en yüksek dini otorite olan el-Akl Şeyhliğinin web sitesine göre, “Bir ve tek olan, yeri ve göğü yaratan Allah’a” meleklerine, peygamber ve resullerine, ahiret gününe inanırlar.

Mezhep mensupları ile sınırlı olan öğretilerinin gizliliğini açıklar şekilde, ritüellerine aşina olan ve adının açıklanmasını istemeyen birinin AFP’ye vurguladığı gibi, Dürziler inançlarında “zahiri mesaj ile batini mesaj”ı temel alırlar.

Bahsi geçen kişi, tek tanrılı dinlerin uzun bağlamlarına dayanan, dini kavramları felsefe ile karıştırma yoluyla Platon'un fikirlerinden etkilenen, “Allah’ın gerçek tevhidinde olgun bir aşamaya” dayanan öğretilerden bahsediyor.

Dürzilik, sözde doğruluk, iman kardeşlerini koruma ve karşılıklı yardım, İblis'i ve bütün şer güçleri tanımama gibi yedi temel tavsiyeyi (esası) benimser ve reenkarnasyonun “mezhebin bir parçası” olduğuna inanır.

Dini günler

Dini günleri, diğer mezhepler ile aynıdır. Ek olarak, kurban bayramından önceki on gün boyunca yapılan günlük toplantılar vardır. Bu toplantılarda dini okumalar, bazı ibadetler, bazı şiirler ve manevi okumalar yapılır. Bunlar Muvahhid birisinin yerine getirmesi halinde gerçek tevhidi uygulamış kabul edileceği yedi esası pekiştirmektedir.

Aynı şekilde, Hicri yeni yılı ihya ederler ve herkes gücü yettiğince zekat öder.

Şeyhleri iman kardeşlerini koruma ve iletişimi koruma ilkesini yerine getirmek için perşembe-cuma gecesi ritüelleri ve ibadetleri eda etmek, dini okumalar yapmak amacıyla toplanırlar.

Mezhebin öğretileri mensupları arasında gizli kalır ve bazı karma evliliklerin varlığına rağmen, genellikle Dürzilerin kendilerine mezhep mensuplarının dışında hayat arkadaşı seçmeleri hoş karşılanmaz.

Yayıldıkları bölgeler

Dindar erkeklerinin siyah kıyafetler giyinip başlarına beyaz sarık sardıkları, kadınlarının ise yine siyah kıyafetler giyip, başlarını ve yüzlerinin bir kısmını örten beyaz bir başörtü taktıkları Dürzilerin sayısının 1 milyondan fazla olduğu tahmin ediliyor.  

Dürzi mezhebi mensupları çoğunlukla Lübnan, Suriye, Filistin toprakları ve Ürdün'deki dağlık bölgelerde yoğun bir şekilde yaşıyorlar.

Suriye'deki nüfuslarının 700 bin olduğu tahmin ediliyor ve çoğu kaleleri sayılan Suveyda şehrinin bulunduğu ülkenin güneyinde yaşıyor. Ayrıca Şam kırsalındaki Ceramana ve Sahnaya ilçeleri ile ülkenin kuzeybatısındaki Idlib'de sınırlı sayıda bulunuyorlar.

Lübnan'da sayılarının yaklaşık 200 bin olduğu tahmin ediliyor ve yoğun olarak ülkenin merkezindeki dağlarda, özellikle de Şuf, Aliya ve el-Metn el-Ala bölgelerinde, ayrıca Cebel el-Şeyh’in batı eteklerindeki Hasbaya ve Raşiya gibi bölgelerde yaşıyorlar.

İsrail'de ise Celile, Karmel Dağı ve işgal altındaki Golan Tepeleri'nde 20'den fazla köyde dağınık bir şekilde yaşıyorlar. Merkezi İstatistik Bölümü'ne göre, İsrail vatandaşlığına sahip olanların sayısı 153 bin. Ek olarak, Golan'da yaşayan yaklaşık 23 bin Dürzi’nin büyük çoğunluğu kalıcı İsrail ikametgah belgesine sahip.

İsrail'deki Dürzi Mirası Merkezi'ne göre, İsrail mezhebi “kendi mahkemeleri ve bağımsız manevi liderliği ile tek başına bir oluşum olarak” tanıyor.

Tarihçi Sami Nesib Makarem, “Dürzi İnancı” adlı kitabında, özellikle Lübnan ve Kuzey Suriye'deki bazı Dürzilerin “16. yüzyıldan itibaren Cebel-i Havran'a göç ettiğini” ve bölgenin “Cebel-i Dürzi” olarak anılmaya başladığını belirtiyor.

Buradan bazıları, özellikle kuzeyde yaklaşık 15 bin ila 20 bin Dürzi'nin yaşadığı Ürdün'e göç etti.

Az sayıda Dürzi de Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Avustralya gibi dünyanın çeşitli bölgelerine ve ayrıca Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Meksika'ya göç etti.

Sosyal ve politik rol

Dürziler, farklı ülkelere yayılmalarına rağmen yakın bağlarını sürdürmeye çalıştılar.

Beyrut Amerikan Üniversitesi'nden tarihçi Profesör Makram Rabah, Dürziler, Maruniler ve Lübnan Dağı'ndaki çatışmalar üzerine yazdığı bir diğer kitapta şu açıklamayı yapıyor: “Karma evlilikler ve Dürziler arasında ilişkiler var ve din adamları bu ilişkinin sürdürülmesinde önemli bir rol oynuyorlar. Sınırlar çizilmiş olsa da, Dürziler onları gerçekte tanımadılar.”

Makram'a göre, bir azınlık olmalarına rağmen, Ortadoğu'da Dürziler “bölgenin siyasi ve sosyal yaşamında, ekonomik ve sosyal meselelerinde önemli ve bazen öncü bir rol” oynadılar.

Bu durum genellikle, azınlığın rolünü, büyüklüğünün ötesinde şekillendirmede önemli bir etkiye sahip olan feodal liderlerden veya aile liderlerinden kaynaklanıyordu.

Örneğin Lübnan'da lider Kemal Canbolat, 1950'lerden iç savaşın başlangıcı (1975-1990) ve 1977'deki suikastına kadar önemli bir siyasi rol oynadı.

Suriye'de Fransız manda yönetimi, 1921'de Cebel el-Dürzi bölgesine idari bağımsızlık verdi ve bu statü 1937'ye kadar devam etti. Ancak bu dönemde, en önde gelen Dürzi liderlerinden biri olan Sultan Paşa el-Atraş, 1925'te Fransızlara karşı patlak veren büyük bir ayaklanmaya liderlik etti.

İsrail'e gelince, Makram Rabah, Dürzilerin “devlete tamamen entegre olduklarını ve orduda görev yaptıklarını, bunun da onlara devlet nezdinde daha fazla nüfuz sağladığını” açıklıyor.

Suriye'de çatışmanın patlak vermesinin ardından Dürziler, kendilerini çatışmadan ve sonuçlarından uzak tuttular. Birkaç istisna dışında, genellikle rejime karşı silahlanmadılar veya muhalefete katılmadılar. Bulundukları bölgelerde çeşitli silahlı grupların parçası olan Dürziler, Beşşar Esed'in devrilmesinden sonra iktidara gelen yeni yetkililerle henüz bir anlaşmaya varamadılar.

Nisan ayı sonlarında Şam kırsalındaki iki bölgede patlak veren ve Suveyda'ya uzanan çatışmalar, Dürzi milisler ile güvenlik güçlerinin de aralarında olduğu en az 119 kişinin ölümüne yol açtı. Bu kanlı çatışmaya İsrail hava saldırılarıyla müdahale etti ve Şam’ı, Dürzilere zarar verilmemesi konusunda uyardı.

Nadir görülen bir siyasi ayrışmayla, Dürziler arasında son olaylara ilişkin tutumlar farklılaştı. Kemal Canbolat’ın oğlu Lübnanlı lider Velid Canbolat, Dürzileri Müslümanlar ile “sonsuz bir savaşa” sürüklemek konusunda uyarıda bulunurken, dini otoriteler ve Suriyeli Dürzi askeri gruplar, Dürzilerin ülkenin “ayrılmaz bir parçası” olduğunu vurguladılar. Buna karşılık, Suriyeli din adamları ve İsrail’deki Dürzilerin dini lideri Şeyh Muvaffak Tarif, İsrail'e Suriye Dürzilerini koruma çağrısında bulundular.

Rabah, bu tarafların “farklı ajandalara sahip olduğunu ve daha da önemlisi, üç ülkeye uzanan bir nüfuz mücadelesi olduğunu” belirtti.