Kazımi’nin yolsuzlukla mücadelesi Irak Federal Mahkemesi’ne takıldı

Irak’ta görev süresi sona eren Başbakan Mustafa el-Kazımi’nin yeni hükümeti kurup kurmayacağı sorusu şu ana kadar cevaplanamadı. Yeni hükümetin ne zaman kurulacağı bilinmiyor. Irak’ın siyasi koridorlarında dolaşan bilgilere göre Kazımi birçok meselede çeşitli mercilerle karşı karşıya gelse de halen en güçlü başbakan adayı olmayı sürdürüyor. Irak’ta hem geçmişte hem de bugün tartışmalara neden olan iki mesele var: Devlet kontrolü dışındaki silahlar ve silahlı gruplarla olan ilişkiler ile yolsuzlukla mücadele.
Başbakan olmadan önce Irak Ulusal İstihbarat Dairesi Başkanlığı görevini yürüten Kazımi’nin önünde görünüşe göre büyük sorunlar var. Ancak Irak siyaset dünyasında görünen ve görünmeyen tüm dosyalar ve detaylar hakkında bilgi sahibi olan Kazımi, oldukça zor koşullar altında kendisine verilen başbakanlık görevinin, sahip olduğu istihbarat arka planıyla üstesinden gelebileceğini düşündü. Yine de tüm veriler, Kazımi’nin başkaları için zor sayılabilecek görevlerde başarılı olmakla birlikte başta siyasi hasımları olmak üzere herkesin bildiği meselelerde manevra yapmaya devam ettiğine ve onları çözme gücüne sahip olmadığına işaret ediyor.
Kazımi, erken seçimleri siyasi parti ve grupların talebi üzerine belirlenen vaktinden (Haziran 2021) 4 ay sonra Ekim 2021’de düzenlemeyi başardı. Bu, Kazımi başarılı bir şekilde çözdüğü ilk sorundu. İkinci sorun, silahlı gruplar meselesiydi. Kazımi çok geçmeden bu meselede geri adım attı ancak manevra yapmaya devam etti. Kazımi hükümeti kurduktan sonraki ilk iki ay içinde bu meseleyi çözmek için harekete geçti ve güvenlik güçleri Bağdat’ta yabancı diplomatik temsilcilikler ile hükümet binalarının bulunduğu Yeşil Bölge’ye füze fırlatmakla suçlanan zanlıları tutukladı. Ancak Kazımi çok geçmeden aceleye getirilmiş gibi görünen bu kararın tehlikeli yansımalarından dolayı geri adım attı. Teslim olmadı, aksine bu meselenin artık devletin prestijine zarar vermeye başladığını ifade ederek, söz konusu silahlı gruplarla ilişkileri bulunan partiler başta olmak üzere topu siyasi grupların sahasına attı.
Başbakan Kazımi, Amerikan güçlerinin 2021’in sonuna kadar Irak’tan çekilmesi için Washington ile müzakereler yürüterek silahlı gruplara karşı manevra yapmaya devam etti. Silahlı gruplar Kazımi’nin Amerikan güçlerinin çekileceğini açıklamasının sadece bir manevra olduğunu ilan ederek 31 Aralık 2021’den sonra Amerikalılarla direnişe başlamak için halka gönüllü olarak saflarına katılma çağrısında bulundu. Ancak silahlı grupların çağrı yaptığı direniş olmadı. Kazımi, Amerikalıları çekilmeye zorlamada ve silahlı grupların elindeki bahaneyi geçersiz hale getirmekte başarılı oldu.
Kazımi, Irak siyaset sözlüğüne göre ‘şeytanın başını ezmek’ olarak da bilinen tehlikeli bir görev devraldı. O da yolsuzlukla mücadeleydi. Irak’ta yolsuzlukla mücadele alanında Şeffaflık Kurumu, Mali Denetim Divanı, Meclis Şeffaflık Komisyonu ve genel müfettişlerin ofisleri gibi birçok kurum bulunmasına rağmen yolsuzluğun çeşitli devlet kurumlarına girmesine ve artık engellenmesi zor mafyalar üretmesine engel olamadı. Kazımi göreve başladığında Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu kurdu. İçişleri Bakan Vekili Ahmed Ebu Ragif’in komisyona başkanlık yapmasına atıfla kamuoyunda ‘Ragif Komisyonu’ ismiyle de bilinir. Ebu Ragif çeşitli siyasi parti ve gruplardan hakkında yolsuzluk suçlaması bulunan çok sayıda zanlı hakkında tutuklama kararı çıkardı. İlk başlarda hiç kimse yolsuzlukla mücadele konusunda direnç gösteremiyordu. Ancak bu komisyonun kısa bir süre sonra yüksek makamlarda görev yapanlara ‘sataşması’ nedeniyle bu sefer yasal boşlukların bulunması için arayışlar başladı. Yolsuzlukla mücadeleden rahatsız olanlar söz konusu boşlukları buldu ve Yüksek Federal Mahkeme’nin kapısını çaldı. Federal Mahkeme bunun üzerine Ebu Ragif Komisyonu’nu feshetti. Herkes bu kararın ardından rahat bir nefes aldı. Çünkü herkes bir şekilde yolsuzluğa bulaşmış durumda. Federal Mahkeme dün gerekçeli kararını ilan etti. Federal Mahkeme’nin açıklamasında, kararın ilan edildiği tarihten itibaren geçerli olduğu belirtildi. Yani bu karardan geri dönüş yok. Federal Mahkeme fesih kararını yolsuzlukla mücadele etmekle görevli kurumların mevcudiyetine dayandırdı. Federal Mahkeme’nin gerekçeli kararında şu ifadelere yer verildi:
“Yolsuzlukla mücadele için temel faktör, yolsuzluğun sebeplerini ve yarattığı etkileri ortadan kaldırarak onunla mücadele edecek siyasi bir iradenin olması gerektiğidir. Yolsuzluk marjinal kalıyorsa bu durum ülkeyi kalkındırmaya ve ülkenin iyiliğine inanan güçlü bir siyasi iradenin varlığını ortaya koyar. Ancak yolsuzluğun yaygınlaşması bu iradenin zayıflığına ve doğru bir şekilde ülke inşa etme gücüne sahip olmadığını gösterir.”
Mahkeme’nin Ebu Ragif Komisyonu’yla ilgili kararının siyasi mi yoksa hukuki mi olduğuna ilişkin Şarku’l Avsat’a değerlendirmelerde bulunan hukuk uzmanı Faysal Rikan şunları söyledi:
“Federal Mahkeme’nin kararlarının saygı duyulması ve uygulanması gerekmekle birlikte ben ilk kez mahkeme tarafından alınan bir karara katılmıyorum. Mahkeme kararın gerekçesinde Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu’nun anayasanın 37’nci maddesine aykırı olduğunu belirtti. Bu noktada bir araştırma komisyonu statüsünde bulunan Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu, Başbakan’ın soruşturma komisyonu kurabilme yetkisi kapsamında oluşturuldu. Başbakan’a bağlı bakanlıkların genel müdürlerine bile verilen araştırma komisyonu kurma yetkisinin Başbakan’ın kendisine verilmemesi mantıksız. Federal Mahkeme Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu’nun Bakanlar Kurulu kararıyla kurulmasının kuvvetleri ayrılığı ilkesine aykırı olduğunu belirtti. Fakat emniyet müdürlüklerindeki subaylara soruşturma izni verir. Onlar yürütme otoritesinin adamları mı? Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu mahkeme kararı olmadan hiç kimseyi tutuklamadı veya hiçbir zanlıyı serbest bırakmadı. Ayrıca komisyonun inceleme sonuçları ilgili mahkemeye tavsiye niteliğindeydi. Zanlı hakkında uygun kararı veren mahkemeydi. En önemlisi bu komisyon kuruluşundan bu yana büyük yolsuzluk dosyalarını ortaya çıkarabildi ve yargı eliyle birçok zanlı hüküm giydi.”

Colin P. Clarke

Lübnan ve Suriye’nin bazı bölgelerinde salı günü gerçekleştirilen eş zamanlı bir saldırıda, Lübnan’daki Hizbullah Hareketi tarafından kullanılan yüzlerce çağrı cihazı peş peşe patladı. Saldırıda en az 10 kişi öldü, binlerce kişi yaralandı.

Birçok kişi saldırının neden şimdi düzenlendiğini ve saldırının zamanlamasının daha geniş bir anlamı olup olmadığını merak ediyor.

İsrail, ABD'nin daha geniş çaplı bir operasyonun, bölgede topyekûn bir savaşa yol açabileceği yönündeki uyarılarına rağmen, Hizbullah’ın saldırılarını önlemenin savaştaki hedeflerinden biri olduğunu açıkladı. Çağrı cihazı saldırısı İsrail'in Lübnan'da Hizbullah'a karşı yürüteceği uzun vadeli bir askeri harekatın başlangıcı olabileceği gibi, İsrail ile İran'ın vekilleri arasında uzun süredir devam eden gölge savaşının son gizli operasyonu da olabilir. İsrail, saldırıyı fark edilmeden gerçekleştirilebileceği zaman aralığı sınırlı olduğu için de böyle bir saldırı düzenlemiş olabilir.

İsrail'in istihbarat servisi Mossad için bu saldırı, 7 Ekim 2023 tarihinde Hamas'ın İsrail'e yönelik saldırısında yaşanan başarısızlıklar nedeniyle ciddi şekilde zedelenen itibarını iyileştirme yolunda atılan sağlam bir adım olabilir. Saldırı aynı zamanda bir casus romanından fırlamış gibi görünüyor. Mossad'ın böylesine büyük ve dramatik bir operasyonu nasıl gerçekleştirebildiğine dair çok sayıda hipotez ortaya atıldı. Patlayıcıların çağrı cihazlarına üretim aşamasında mı yoksa tedarik süreci sırasında mı yerleştirilmiş olabileceğini henüz bilmiyoruz.

Hizbullah, İsrail'in siber saldırılarına karşı önlem amacıyla çağrı cihazları gibi eski iletişim araçlarını kullanıyordu. Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah’ın alternatif iletişim araçları kullanmaya çağırdığı Hizbullah üyeleri 7 Ekim saldırısının ardından cep telefonu kullanmaktan büyük ölçüde kaçındılar.

Bazı kişiler cihazlara sızan kötü amaçlı yazılımın pillerin aşırı ısınmasına ve sonunda patlamasına neden olduğunu düşünüyor. Oysa saldırı titiz bir planlama ve ayrıntılara gösterilen özenle dikkatlice organize edildi. Saldırının anlık etkisi ne olursa olsun, ortaya çıkan tablo Hizbullah'ın paranoyasını arttıracak ve Mossad'ın gelecekte yapabileceklerine karşı daha fazla temkinli olmasına yol açacak. Hizbullah'ın bu saldırının ardından iç güvenlik aygıtında bir revizyona gidebilir, operasyonel güvenliğindeki boşlukları gözden geçirebilir ve üyelerinin yeteneklerini arttırmaya çalışabilir. Tüm bunlar aynı zamanda Hizbullah içinde kan dökülmesine yol açabilir ve içeride bir casus avı başlayabilir. Bu da İsrail istihbaratı için bir başka kazanç olacaktır.

Saldırı, titiz bir planlama ve ayrıntılara gösterilen özenle dikkatlice organize edildi.

Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye’ye geçtiğimiz temmuz ayı sonlarında Tahran'da düzenlenen suikastta olduğu gibi çağrı cihazı saldırısının arkasındaki nedenlerden biri de Mossad'ın prestijini yeniden kazanma konusundaki kararlılığıydı. İsrail istihbaratı 7 Ekim 2023 saldırısından önce her şeye gücünün yetebileceği yönünde güçlü bir imaja sahipti. Mossad efsaneleri, Steven Spielberg yönettiği Münih ve Netflix yapımı Kaos gibi popüler casusluk filmleriyle ekranlara taşınmıştı.

İsrail'in hedef odaklı suikastlarında, geçtiğimiz ocak ayında Beyrut'ta Hamas'ın Siyasi Büro Başkan Yardımcı Salih el-Aruri, temmuz ayı sonlarında yine Beyrut'ta Hizbullah’ın üst düzey komutanlarından Fuad Şükür ve Şükür’den kısa bir süre sonra da İsmail Heniyye öldürüldü.

dfv fdev — *Patlayan çağrı cihazlarından birinden geri kalanlar Beyrut'ta sergilendi, 18 Eylül (AFP)*

İsrail'in gizli operasyonlarının Mossad'ın imajını iyileştirmenin yanı sıra daha pratik bir etkisi de var. Saldırı büyük olasılıkla Hizbullah'ın komuta ve kontrol merkezini yok etti. Bu da öngörülebilir gelecekte Hizbullah için büyük iletişim sorunlarına yol açacak. Dahası, salı günü gerçekleşen saldırıda yüzlerce Hizbullah üyesi yaralandı. Bazılarının parmaklarının ya da ellerinin koptuğu ya da geçici de olsa sahadan uzaklaşmalarına neden olan başka yaralanmalar gibi fiziksel bozukluklara sebep olduğu şüphesiz.

Yemen'deki Husiler, Irak ve Suriye'deki milisler ve İran'ın diğer vekilleri daha fazla önlem almaya başlayacaktır. Bu durum söz konusu grupların birbirleriyle iletişim kurma şekillerinde değişikliklere yol açarak koordinasyon düzeylerini doğrudan etkileyebilir ve saldırı düzenleme kabiliyetlerini engelleyebilir.

Kazımi’nin yolsuzlukla mücadelesi Irak Federal Mahkemesi’ne takıldı

Yolsuzluğu kökünden halletme noktasında siyasi iradenin bulunmaması yolsuzlukla mücadelenin önünde duran bir başka engel.